Medycyna katastrof

- dziedzina naukowa zajmująca się problemami związanymi z udzielaniem pomocy medycznej poszkodowanym w warunkach masowych strat sanitarnych

- naucza, jak udzielać pomocy medycznej poszkodowanym ograniczonymi siłami i środkami służby zdrowia, bardzo często w warunkach prymitywnych i pod presją czasu

KATASTROFA

Ujęcie techniczne - to zdarzenie nagłe będące wynikiem niekontrolowanych wydarzeń powstałych w trakcie działalności produkcyjnej bądź warunków naturalnych i prowadzące do poważnych niebezpieczeństw dla człowieka i powstania strat których nie można opanować środkami miejscowymi

Definicja medyczna - to zdarzenie które powoduje tak wiele szkód i ofiar że wysiłki i środki objętej nią społeczności nie są wystarczające do jej opanowania i potrzebna jest pomoc z zewnątrz -

Wypadek-ograniczone zdarzenie będące wynikiem niekontrolowanych wydarzeń dające się opanować siłami lokalnymi lub to ograniczone wydarzenie, które można opanować przy pomocy posiadanych środków

Incydent-wypadek nie powodujący strat

Wypadek masowy- wypadek w którym obrażeń doznaje wystarczająca ilość ofiar by zakłócić normalny tryb pracy służb ratowniczych i szpitali.

Katastrofy:

• NATURALNE (kataklizmy): powodzie, pożary, huragany, trzęsienia ziemi;

• TECHNICZNE: wypadki lotnicze, awarie elektrowni jądrowych, pożary, ataki terrorystyczne;

• ZŁOŻONE: kęska głodu, wojna domowa, ataki terrorystyczne.

! Katastrofy naturalne powodują z reguły duże zniszczenie infrastruktury służb pomocy medycznej.

Katastrofy złożone (klęski złożone) - wydarzenia, które charakteryzują przynajmniej 2 z wymienionych określeń: rozruchy, konflikt zbrojny, migracje ludności, niedobór żywności, głód

Cechy wspólne dla katastrof: duża liczba poszkodowanych, mnogość i różnorodność obrażeń, panika, brak fachowego personelu medycznego, opóźnienie w transporcie i leczeniu, braki w sprzęcie specjalistycznym, zagrożenie wystąpieniem epidemii.

Podział KATASTROF wg. tworzenia się potoku poszkodowanych

• jednoczasowe - straty sanitarne w ciągu kilku minut

• przedłużające się w czasie - straty w ciągu kilku dni

• powolne - straty w ciągu tygodni

• odwleczone - straty powstają po upływie czasu ( dni, godziny)

“Główną rolę w opiece nad rannymi i chorymi w czasie wojny (i w katastrofach) należy przypisywać nie tylko medycynie, lecz też właściwej organizacji. Dla tych przedsięwzięć organizacyjnych duże znaczenie ma dokładna segregacja i właściwe rozdzielenie rannych i chorych, co zapewni właściwą opiekę” - M. Pirogow

Fazy akcji ratunkowej

• Faza wstępna - ofiary katastrofy zdane są na siebie i przygodną pomoc, istotny jest czas powiadomienia CPR o zdarzeniu

• Faza konsolidacji (działań zespołowych różnych służb) - znaczenie zarządzania, logistyki, sprawności ratowników-uruchomienie sił i środków adekwatnych do zagrożenia

• Faza likwidacji skutków - działania dwutorowe: leczenie w szpitalach i usuwanie zniszczeń w miejscu zdarzenia

• Faza odległa -likwidowanie skutków odległych: zdrowotnych, psychologicznych, społecznych, ekonomicznych, planowanie na wypadek następnego zdarzenia

DOWÓDCĄ CAŁOŚCI AKCJI JEST OFICER PSP

On wyznacza strefę niebezpieczną, w której działa PSP, a także zezwala na wejście zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia. Jemu podlega koordynujący medyczne działania ratunkowe.

Koordynujący medyczne działania ratunkowe (poziom wykonawczy)

• powiadamia centrum operacyjne o potrzebach

• dowodzi zespołami ratownictwa medycznego

• kieruje segregacją medyczną ofiar katastrofy

• kieruje pracą punktu pomocy medycznej

• kieruje rozsyłaniem poszkodowanych z miejsca zdarzenia do szpitali

Centrum operacyjne (sztab kryzysowy - poziom strategiczny)

• przy dobrej łączności może być odległy od miejsca zdarzenia

• zabezpiecza przydział potrzebnych zasobów (w tym ludzkich) i środków, nawet z innych powiatów i województw

• powiadamia i stawia w stan gotowości szpitale i ośrodki specjalistyczne, monitoruje ich wydolność

• organizuje informację o ofiarach dla ich rodzin i o zdarzeniu dla mediów

W strefie niebezpiecznej za życie i zdrowie odpowiadają strażacy - ratownicy

• ewakuują poszkodowanych poza strefę niebezpieczną i przekazują ich pod opiekę zespołów ratownictwa medycznego

• w razie potrzeby prowadzą dekontaminację ofiar

• w miarę możliwości pomagają w opiece medycznej, udzielają pomocy przedlekarskiej

Jeżeli niebezpieczeństwo zostaje szybko zażegnane dowódca akcji dopuszcza zespoły ratownictwa medycznego do pracy w miejscu zdarzenia, one przejmują odpowiedzialność za życie i zdrowie ofiar.

Bezpośrednio poza strefą niebezpieczną należy ustalić miejsca, które podlegają koordynatorowi medycznych działań ratunkowych jak:

• punkt segregacji jeśli ofiary są ewakuowane ze strefy niebezpiecznej lub

• obszar segregacji jeśli można wejść w miejsce zdarzenia

• punkt dekontaminacji (jeśli są wskazania)

• strefę udzielania pomocy (punkt pomocy medycznej) i oczekiwania

• obszar ewakuacji i transportu

Jak prowadzić zarządzanie zasobami ludzkimi i materiałowymi w warunkach katastrofy ?

(kiedy wszystkich i wszystkiego jest za mało!)

• Opiekę nad lekko rannymi mogą sprawować: strażacy, świadkowie a nawet sprawni uczestnicy katastrofy

• Na miejscu pojawienia się pierwszego ambulansu lekarz 1 obejmuje funkcję koordynującego medyczne działania ratunkowe.

• Lekarz 1 koordynuje działania w porozumieniu z dowódcą akcji PSP:

• orientuje się w sytuacji i wzywa pomoc

• wyznacza punkt segregacji lub sektory obszaru segregacji punkt medyczny( miejsce oczekiwania ofiar)

• strefę transportu

• Pielęgniarka 1 przygotowuje sprzęt i leki, rozpoczyna triage ( 1 etap )

• Kierowca 1 czuwa w strefie transportu i kieruje ruchem nadjeżdżających ambulansów

• Po przyjeździe drugiego ambulansu lekarz 2 uruchamia PM i w nim pracuje (ABC)

• Pielęgniarka 2 pracuje w PM lub razem z pielęgniarką 1 kontynuuje triage

• Kierowca 2 pracuje w PM

Aby ZROBIĆ JAK NAJWIĘCEJ DLA JAK NAJWIĘKSZEJ LICZBY POSZKODOWANYCH najistotniejsze jest szybkie wybranie najpilniej potrzebujących pomocy czyli prowadzenie segregacji (triage).

Triage - segregacja, sortowanie.

Cel - zapewnienie przeżycia i leczenia jak największej liczbie ofiar dostępnym nakładem sił i środków.

• Kolor czerwony - ofiary wymagające natychmiastowej pomocy (udrożnienie dróg oddechowych, zahamowanie krwotoków),

• Kolor żółty - ofiary wymagające interwencji w ciągu 6 godzin lub mogący poczekać na interwencję,

• Kolor zielony - ofiary mogące poruszać się o własnych siłach,

• Kolor czarny - pacjenci, którym nie można już pomóc.

Bałagan zawsze powoduje dodatkowe ofiary. Chcąc tego uniknąć wszystko trzeba najpierw

zaplanować, a potem przećwiczyć !

Planowanie i ćwiczenia najlepiej robić w porozumieniu z Państwową Strażą Pożarną, Policją, CPR i lokalnym systemem Ratownictwa Medycznego pamiętając, że

każdy plan, który nie jest znany wszystkim zainteresowanym jest bezwartościowy !

Badania naukowe dotyczące katastrof wiążą się z wieloma problemami:

- nieprzewidywalna natura tych zdarzeń utrudnia badania, w trakcie rzeczywistej katastrofy wszelkie działania mają na celu zwalczanie i łagodzenie skutków zdarzenia, a zbieranie danych schodzi na dalszy plan,

- brak ustandaryzowanych definicji, zbiorów danych i metod badawczych, co utrudnia porównywanie zdarzeń,

- w chwili gdy badacze wkraczają na miejsce zdarzenia, udzielanie podstawowej pomocy jest na ogół zakończone, a większość potencjalnych danych jest już nie do uzyskania,

- fundusze na badania katastrof są przyznawane rzadko!

1