PORUSZANIE SIĘ PO KORCIE

Machar Reid

WSTĘP

W tej nowoczesnej grze jaką jest tenis ważną rolę odgrywa zdolność tenisisty do koordynacji ruchów przy dużej szybkości, tak aby efektywnie wykonać uderzenie. Układ ruchów zawodnika jest w dużej mierze zależny od jego morfologii oraz fizjologii, od stylu gry zawodnika i przeciwnika, od zdolności antycypacji oraz od powierzchni kortu.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PORUSZANIE SIĘ PO KORCIE

Nawierzchnia kortu

Badania nad biomechaniczną charakterystyką wykonywania ruchów tenisowych są ubogie, nie mniej jednak ilościowe analizy spekulatywne umożliwiają trenerom zapoznawanie się z danymi, które mają do czynienia ze związkiem pomiędzy nawierzchnią kortu a wytycznymi ruchu:

• Niektórzy naukowcy stwierdzili średnio 4 zmiany kierunków na 1 punkt na korcie twardym (Roetert i Ellenbecker, 1998).

• Na cegle, 80% wszystkich uderzeń granych jest bez nacisku czasowego. Pozostałe 20% grane jest przy różniącym się stopniu nacisku (podczas poślizgu, będąc w biegu lub nie sięgając piłki w ogóle) (Ferrauti et al.,1993).

• Analizowane wymiany kobiet i mężczyzn na Wimbledonie (nawierzchnia trawiasta) były znacznie krótsze niż na innych turniejach Wielkiego Szlemu; natomiast podczas French Open (cegła) wymiany były znacznie dłuższe (O'Donoghue i Ingram, 2001)

• Stwierdzono, że ilość wymian z końcowej linii na każdej z turniejów Wielkiego Szlema różniła się: French Open (cegła) - 51% punktów, Australian Open (rebound ace) - 46% punktów, US Open (twardy) - 35% punktów i Wimbledon (trawa) - 19% punktów. (O'Donoghue i Ingram, 2001).

• Wymiany kobiet w meczach singlowych (średnia: 7,1s/wymianę) okazało się znacznie dłuższe od mężczyzn (5,2s/wymianę) (O'Donoghue i Ingram, 2001).

Programy treningowe związane z ruchem będą zależeć od nawierzchni kortu i stylu gry danego zawodnika w celu fizycznego przygotowania go do gry turniejowej. Np.: zawodnicy grający z głębi kortu najprawdopodobniej spędzą większość czasu treningowego na doskonaleniu ruchów krótkiego zasięgu, szerokiej piłki, pozycji wyjściowej oraz sprintu, podczas gdy ci grający serwis - wolej przypuszczalnie stawiają nacisk na trening- linia końcowa- siatka oraz ruchów krótkiego zasięgu (patrz Kategorie Poruszania się po Korcie).

Morfologia/Fizjologia

Wyżsi i/lub masywniejsi zawodnicy zwykle poruszają się po korcie z mniejszą szybkością niż ci niżsi i lżejsi. Jednakże, związek pomiędzy wagą ciała a działaniem na korcie wymaga wzięcia pod uwagę innych czynników aniżeli zużycie energii. Niemniej jednak, waga “niefunkcjonalna” (tj. zbyt duża masa mięśniowa i/lub nadmiar tkanki tłuszczowej) może stanowić negatywny element na przestrzeni jednego lub wielu meczy.

Zdolność do antycypacji

Zdolność “widzenia” piłki poprzez taktykę i technikę antycypacji lub kombinację tych dwóch jest istotna i może znacznie wpłynąć na sposób w jaki porusza się zawodnik. Im szybciej zawodnik rozpozna prędkość piłki, rotację i miejsce lądowania tym więcej ma czasu na obmyślenie i wykonanie wygenerowanie riposty. Wysoko utalentowani zawodnicy potrafią zazwyczaj lepiej wyłonić i skorzystać ze znaczących podpowiedzi płynących z układu ruchu przeciwnika, niż zawodnicy niedoświadczeni. (Goulet et al.,1988; Goulet et al.,1989; Singer et al., 1996). Do znaczących podpowiedzi technicznych zaliczyć można: uchwyt przeciwnika przed samym uderzeniem, pozycję na korcie oraz ruch rąk i ciała. Taktycznie, zawodnicy mogą polegać na stylu gry przeciwnika, na ich preferowanym sposobie gry, jak również na geometrii kortu, w celu przyspieszenia pewnych odpowiedzi ruchowych.

KATEGORIE PORUSZANIA SIĘ PO KORCIE

Aby ułatwić ocenę i doskonalenie ruchu w tenisie, trenerzy mogą przydzielić wszystkie ruchy tenisowe do jednej z czterech kategorii: linia końcowa- siatka; ruch krótkiego zasięgu ; szerokiej piłki oraz pozycji wyjściowej; oraz sprint. Prekursorem tych ruchów to pozycja gotowości i split step , które są w dużym stopniu sytuacyjne

Tabela1 przedstawia wykaz charakterystyki tych form ruchu, ich funkcję i pewne zalecenia związane z treningiem dla ich rozwoju. W celu uzyskania szerszych opisów tych ruchów, należy sięgnąć do ITF Strength and Conditioning for Tennis and ITF Biomechanics for Advanced Tennis.

KATEGORIA PORUSZANIA SIĘ PO KORCIE	FUNKCJA W TENISIE	CHARAKTERYSTYKA MECHANICZNA	ZALECENIA TRENINGOWE
Ready positions (pozycje wyjściowe/ gotowości)	Postawa pełnej gotowości i równowagi umożliwia dynamiczną reakcję ruchową na każdy bodziec (Aviles et al., 2002).	Głównie ruch sytuacyjny. Zazwyczaj jest produktem stylu gry zawodnika, jego osobowości i morfologii	Jeśli pozycja gotowości jest błędna i nie pozwala na optymalny ruch lub na wykonanie uderzenia, zmiana pozycji jest wtedy konieczna. Trenerzy powinni nauczyć zawodników dopasować pozycję gotowości do swojego stylu gry oraz sytuacji punktowej.
Split step (krok dostawny)	Ułatwia poruszanie się do piłki poprzez zoptymalizowaniem orientacji dolnych kończyn oraz rozciągnięcie tych partii mięśniowych.	Zaobserwowano (Saviano, 2000), że przy kroku dostawnym zawodnicy profesjonalni: -lądują noga najdalej od piłki na ułamek sekundy przed drugą wykroczną nogę. -nogę wykroczną prowadzą na zewnątrz w kierunku zamierzonego ruchu w momencie gdy noga jest tuż przed dotknięciem podłoża.	Ze względu na to, że układanie kroku dostawnego w stosunku do korzystnych ruchów na korcie oraz wykonania uderzenia pomaga w doskonaleniu zdolności antycypacji, trenerzy powinni: -zawsze asymilować krok dostawny ze zdolnościami antycypacji i wymaganymi ruchami sukcesywnymi. -brać pod uwagę analizy video, aby ocenić lub wykryć różnice w kroku dostawnym.
Close range (krótki zasięg)	Są to zdolności ruchowe i pozycyjne, które są wykorzystywane, gdy zawodnicy poruszają się mniej niż ok. 3m w celu wykonania strzału. Ferrauti i Weber (2001) wykazali, że ok. 80% wszystkich uderzeń grane jest na mniejszym dystansie niż ~3m z pozycji gotowości zawodnika na linii końcowej.	Ruchy krótkiego zasięgu to różnokierunkowa przeplatanka i krok dostawny, jak również małe kroki korygujące. Dobra koordynacja i zdolności zwinnościowe wraz z dobrą równowagą ogólną, stanowią podstawę dla ustawień i ruchów krótkiego zasięgu .	Ćwiczenia na korcie, które kształcą rozwój ruchów pozycyjnych i krótkiego zasięgu są proste, ale niestety często przeoczane. Na rozwój tych ruchów dobrze wpływa również trening poza kortem z użyciem drabinek, słupków, przeszkód, itd.
Wide-ball and recovery (szeroka piłka i powrót do pozycji wyjściowej)	Jest to układ różnych ruchów, które charakteryzują krycie pola końcowej linii pomiędzy 3 i 6m. Na kortach ceglanych ruchy te są podobno w ok. 10% wszystkich uderzeń odpowiedzialne za ruchy przygotowawcze (Ferrauti i Weber, 2001).	Ważne jest, aby potrafić utrzymać równowagę podczas układania ruchów ustawieniowych wraz z poślizgami, krokami przaplatanymi, dostawnymi i krótkimi biegami (3-5m). Poruszanie się bokiem do piłki (przy wykonaniu obrotu, suchego uderzenia oraz gravity step) zostało przeanalizowane przez Bragg'a i Andriacchi (2002). Stwierdzono, że krok steczności, przy którym należy przenieść wykroczną nogę w stronę ciała w przeciwnym kierunku nadchodzącej piłki jeszcze przed wykrokiem nogi jest najszybszą i najbardziej skuteczną formą ruchu. Rola kroku paradoksalnego w kształceniu bocznej progresji nie została jeszcze poddana analizie. Po otrzymaniu szerokiej piłki i przy powrocie na właściwą pozycję w początkowej fazie zaobserwujemy, że zawodnik zastosuje kombinację kroku przeplatanego oraz dostawanego. Zastosowana strategia będzie zależeć od stylu gry, od szybkości w nogach, od morfologii zawodnika, jak również od sytuacji punktowej.	Ruchy wide-ball and recovery u zawodnika powinny być poddane ocenie z funkcjonalnego, nie przymuszonego punktu widzenia: tj. żadna technika ruchu recovery nie jest jednakowo dostosowywana do wszystkich zawodników i sytuacji w grze. Odpowiednio dobrane ćwiczenia są istotne. Powinno się wdrażać pewne układy ruchowe dostosowane do taktycznego profilu zawodnika.
Baseline to net (linia końcowa - siatka)	Szybka progresja do przodu i do tyłu jest podstawa w tenisie i można ją zaobserwować, gdy zawodnicy dochodzą do siatki, gdy “gonią” drop shoty i loby oraz gdy serwują i grają woleja.	Zaobserwowano (Kraan et al., 2001), że w początkowej fazie ruchu w przód badani zawodnicy, którzy biorą pierwszy paradoksalny krok do tyłu (w porównaniu do tych, którzy tego nie robią) charakteryzują się większym przyspieszeniem ku przodowi z maksymalnym impetem. Ten krok z góry narzuca pozycję środka ciężkości zawodnika w odniesieniu do jego poczucia równowagi. Ten krok także pozwala na silną reakcję na większej wysokości, w taki sposób, że oddziaływanie dolnych kończyn jest rezultatem szybszego ruchu do przód. (Roetert et al., 2003).	Zawodnicy powinni nauczyć się przyspieszania ku przodowi z następujących pozycji: z pewnej pozycji wyjściowej, która następuje po split stepie gdy zmieniają kierunek z ruchu w tył na ruch w przód lub z ruchu bocznego do ruchu w przód. z arabeski (tj. utrzymanie się na jednej nodze, tylna noga pozostawiona z tyłu), tak jak przy serwisie i przy woleju. Z pozycji gotowości trenerzy nie powinni odwodzić zawodnika od podejmowania pierwszego kroku do tyłu przed startem w przód.
Sprint	Analiza spekulatywna meczy na kortach ceglastych podpowiada, że ok. 10% wszystkich uderzeń wykonana jest podczas pełnego sprintu lub wcale się do nich nie dochodzi (Ferrauti i Weber, 2001).	Analiza VHS pokazuje, że tenisiści wykonują tę samą progresję pięta-palec jaką wykonują lekkoatleci. Jako część tej progresji, piętowe wynicowanie (pronacja) jest ważne, aby złagodzić szok oraz żeby umożliwić stopie odpowiednie przystosowanie do różnych nawierzchni (Roetert et al., 2003). Jednakże, zbyt duży stopień wynicowania nie jest korzystne, gdyż może stanowić większe ryzyko defektów u zawodników.	Do biegów i sprintów najczęściej dochodzi, gdy zawodnik chce zakończyć piłkę. Kombinacja tych zdolności powinna być trenowana na korcie, podania od trenera powinny być na takim poziomie trudności, aby zawodnicy byli w stanie zagrać 60-80% podanych piłek (Schonborn, 1998). Ruch i/lub strategia deklaracji recovery zastosowane w końcowej fazie pełnego sprintu będą zależeć od nawierzchni kortu (tj. cegła - poślizg; kort twardy - małe stabilizujące kroki).

Tabela 1. Funkcja, charakterystyka mechaniki oraz rozwój różnych ruchów na korcie.

KONKLUZJA

Wygrywanie w tenisie często opisywane jest jako konieczność przebicia przez siatkę o 1 piłkę na 1 punkt więcej niż twój zawodnik. Skuteczność i wydajność poruszania się pomoże w osiąganiu powyższego celu. Ruchy wykonywane na korcie mogą być sklasyfikowane następująco: baseline to net (linia końcowa -siatka); close range (krótkiego zasięgu; wide-ball (szeroka piłka) and recovery; lub sprint, przy których split step i pozycja wyjściowa jest wszechobecna, jak również sekwencja ruchu przygotowawczego. Trening kształcący poruszanie się po korcie wymaga wzięcia po uwagę styl gry zawodnika, morfologię/fizjologię, zdolności antycypacji oraz nawierzchnię kortu.

---