Budowa i czynności oka
Oko i ucho pełnią funkcję ochronną. Jest źle, gdy człowiek nie widzi, słyszy, albo nie ma czucia.
Oko to narząd wzroku w postaci gałki ocznej osadzonej w oczodole wyścielonym włóknistą tkanką nerwową. Ma kulisty kształt, średnicę 23 mm. Gałka ta może się obracać dzięki mięśniom zewnętrznym oka.
Aparat ochronny oka:
a) powieki górna i dolna
- mięsień okrężny oka zwiera ( zamyka) powieki
- mięsień dźwigacz powieki górnej unosi ją do wysokości 1 cm
- powieka dolna opada pod wpływem własnego ciężaru na 2 - 3 mm
- na brzegach powiek są rzęsy ułożone w 3 - 4 rzędach ( 150 - 200 sztuk w powiece górnej); każdy z tych włosków opatrzony jest we własny gruczoł łojowy - jego podrażnienie powoduje stan zapalny ( tzw. Jęczmień) b) spojówka - to błona śluzowa, która pokrywa spodnią stronę powiek i powierzchnię oka do granicy z tęczówką, bądź rogówką. W kącie przyśrodkowym jest jeziorko - tam gromadzą się zanieczyszczenia
c) gruczoł łzowy jest pęcherzykowaty; znajduje się w bocznym kącie, przy górnym stopie oczodołów; powoduje ciecz omywającą oko - jej nadmiar spływa do kanału nosowego, zawiera lizosom mający właściwości bakteriobójcze; czyści brwi, które są ułożone tak by pot spływał poza oko na skronie.
Gałka oczna składa się z 3 warstw
a) białkówka ( twardówka) to błona zewnętrzna utworzona ze zbitych włókien tkanki łącznej; do niej przyczepione są mięśnie poruszające gałką oczną
b) przednia część twardówki stanowi przeźroczysta rogówka wrażliwa na ból, przepuszczająca promienie świetlne, jest stale zwilżana przez łzy
c) naczyniówka to błona środkowa silnie unaczyniona zaopatrzona w sieć kapilarną - siatkówkę; ku przodowi przechodzi w tęczówkę, która pełni funkcję przesłony reguluje średnicę otworu - źrenicy na granicy między twardówką, a rogówką - naczyniówka tworzy ciałko rzęskowe, w którym znajduje się mięsień rzęskowy; do tego ciałka przymocowana jest soczewka, zaś mięsień rzęskowy odgrywa ważną rolę w akomodacji oka
d) tęczówka - jest zabarwiona od brązu, poprzez zieleń i słabą żółć do ciemnego brązu; nie ma czarnego oka; jeśli barwnika jest dużo to zabarwienie jest ciemnobrązowe --jeśli mało to niebieskie. Tęczówka ma kształt pierścienia w samym jej środku znajduje się źrenica, która reguluje ilość światła dostającego się do oka
e) siatkówka to błona wewnętrzna gałki ocznej, silnie unerwiona, zawiera ona komórki światłoczułe tzw. fotoreceptory, czyli pręciki. Biorą one udział w widzeniu bezbarwnym i o zmierzchu. W pręcikach jest radopsyna - to białko, które zawiera pochodne witaminy A, w zależności od jej ilości wzrok jest słaby, bądź dobry. W pewnym miejscu - plamce żółtej - są same czopki - biorą one udział w widzeniu dziennym i odróżnianiu barw. W tych czopkach jest jodopsyna. Tuż za plamką oczną jest plamka ślepa, gdzie gromadzą się i łączą włókienka, tworząc nerw wzrokowy. Przechodzi on przez czaszkę w oczodołach i wędruje do ośrodka wzroku w mózgu
f) ciało szkliste wypełnia wewnętrzną przestrzeń, zawiera 98 % wody, jego kształt utrzymują włókienka łącznotkankowe, między nimi są w dużym stężeniu mukopolisacharydy decydujące o przeźroczystości ciała szklistego; w części przedniej ciała szklistego jest zgłębienie, w którym znajduje się soczewka. U noworodków jest ona bardziej kulista, u starszych spłaszczona. Z soczewką wiąże się akomodacja, czyli uwypuklenie, co powoduje bliskie widzenie. Ludzie starsi widzą lepiej przedmioty dalsze, gdyż soczewka się nie wypukła.
Wady wzroku
- krótkowzroczność - promienie świetlne skupiają się przed siatkówką - korygacja: soczewka dwuwklęsła
- dalekowzroczność - promienie świetlne skupiają się za siatkówką - korygacja: soczewka dwuwypukła
- astygmatyzm - zniekształcenie widzianego obrazu, korygacja: szkła cylindryczne
- daltonizm - wada wrodzona i dziedziczna, przenoszą ją kobiety - cierpią mężczyźni
- statowzroczność
Adaptacja, czyli przystosowanie się do osiedlenia. Gdy wyjdziemy z pomieszczenia o silnym naświetleniu do pomieszczenia ciemnego, to nic nie widać. Po pewnym czasie źrenica się rozszerza i zaczynamy widzieć.
Widzenie dwuboczne - człowiek widzi dwoma oczami nieco odmienne obrazy. W ośrodku wzroku - w mózgu, powstaje 1 obraz trójwymiarowy, odwrócony.
Budowa i funkcje narządu wzroku
1.Budowa oka
a)gałka oczna
b)narządy dodatnie
-aparat ochronny
*rzęsy (kurz)
*brwi (pot)
*powieki (ciała obce)
*kostny oczodół (przed uderzeniami)
*tkanka tłuszczowa, łzy (przed tarciem i naciskiem)
-aparat ruchowy
*mięśnie (rzęskowy, zwieracz, rozszerzacz źrenicy)
BŁONA: zewnętrzna włóknista
CZĘŚĆ OKA:
rogówka-w przedniej części; funkcja: ochrania przed czynnikami zewnętrznymi, przezroczysta, przepuszcza światło.
Twardówka-w tylnej części oka; funkcja: ochrona przed czynnikami zewnętrznymi.
BŁONA: naczyniowa
CZĘŚĆ OKA:
naczyniówka-pokrywa część wzrokową siatkówki, składa się z gęstej sieci naczyń włosowatych o dużej średnicy; funkcja: pochłania nadmiar światła, ukrwiona.
Ciałko rzęskowe-łączy naczyniówkę z tęczówką, zbudowana z promienisto ułożonych wyrostków rzęskowych tworzących wieniec rzęskowy, w którym występuje gładki mięsień rzęskowy; funkcja: odgrywa rolę w procesie nastawności, czyli akomodacji oka/patrzenie z bliska i daleka/.
Tęczówka ze źrenicą-w przedniej części błony naczyniowej, kształt barwnego pierścienia z centralnie położonym otworem(źrenicą), której średnica jest regulowana przez mięsień zwieracz i rozszerzacz; funkcja: regulacja ilości światła przenikającego do oka przez zwężenie i rozszerzenie źrenicy-zdolność adaptacyjna.
BŁONA: wewnętrzna
CZĘŚĆ OKA:
siatkówka- najbardziej wewnętrzna część oka, tylna część wrażliwa na światło nosi nazwę wzrokowej-zbudowanej z pręcików i czopków, plamka ślepa-miejsce niewrażliwe na promieniowanie świetlne, plamka żółta-miejsce najwyraźniejszego widzenia; funkcja:warstwa światłoczuła, bodziec świetlny powoduje pobudzenie zakończeń nerwowych, które przewodzą impulsy nerwowe do mózgu, pręciki zawierają rodoksynę-wrażliwe na natężenie światła, czopki zawierają jodopsynę-wrażliwa na barwy i światło.
Częścią oka jest również siatkówka i ciało szkliste(otaczające rogówkę twardówkę i naczyniówkę)
siatkóka- zawieszona na obwódce rzęskowej połączonej z ciałem rzęskowym; funkcja: nastawienie na ostrość przez zwiększenie lub zmniejszenie krzywizny oka.
Ciałko szkliste-galaretowata masa tylnej części gałki ocznej, wodnista ciecz-przednia część gałki ocznej; funkcja:zapewnia oku jędrność i nadaje kształt.