STWARDNIENIE ZANIKOWE BOCZNE CHOROBA NEURONU RUCHOWEGO, CHOROBA CHARCOTA
SCLEROSIS LATERALIS AMYOTROPHICA
EPIDEMIOLOGIA:
częstość występowania :
4 - 6 /100 tys
10 x rzadziej niż SM
5 - 10% uwarunkowana rodzinnie
początek zwykle w 5 - 6 dekadzie zycia
częściej męszczyźni
na niektórych terenach (Wyspy Mariańskie) choroba występuje endemicznie
ETIOLOGIA:
etiologia jest niezanana
pod uwagę bierze się rózne czynniki
czynnik abiotroficzny :
wrodzona mniejsza wartość komórek ruchowych rdzenia i zwiazane z tym przedwczesne starzenie
czynniki infekcyjne (wirusy)
czynniki toksyczne (metale cieżkie)
zaburzenia meteboliczne, nieprawidłowe enzymy
nieprawidłowa synteza białek
zaburzenia metabolizmu DNA i RNA
działanie wolnych rodników
czynniki immunologiczne
zespoły paranowotworowe :
chłoniaki
paraproteinemia
rola czynników genetycznych :
występowanie rodzinnne w 5 - 10% przypadków
prawdopodobnie AD
prawdopodobnie gen odpowiedzialny umiejscowiony na chromosomie 21
PATOGENEZA:
uszkodzony jest zarówno osrodkowy jak i obwodowy neuron ruchowy
przebieg choroby jest postępujący, bez remisji
zanik komórek ruchowych rogów przednich rdzenia :
jest uogólniony, ale najsilniej wyrażony w komórkach zgrubienia szyjnego i lędźwiowego rdzenia
zwyrodnienie dróg korowo -rdzeniowych :
zarówno przednie jak i boczne
odcinkowo
przeważa uszkodzenie na poziomie rdzenia
mniej stałe na poziomie półkul
zanik komórek ruchowych Betza w korze mózgu :
zanik jąder ruchowych nerwów czaszkowych pnia mózgu :
XII, XI
jądro dwuznaczne n.X
jądro n.VII
jadro ruchowe n.V
OBRAZ KLINICZNY:
OBJAWY :
zaniki i osłabienie mięśniowe :
początkowo najczęściej dotyczą krótkich mieśni dłoni
czesto asymetryczne
zanik kłębu i kłębika
pogłebienie przestrzeni mięśni międzykostnych
w miarę trwania choroby w ciagu kilku - kilkunastu miesięcy zanik i niedowład obejmują obie kończyny górne, potem także ich ksobne odcinki
zanik mięśni konczyn dolnych jest na ogół późny i słabo nasilony
zanikowi towarzyszy drżenie pęczkowe :
najłatwiej jest je zaobserwować w mieśniach pozornie zdrowych (obręcz barkowa, mieśnie brzucha, potem ud)
chorzy mają wrażenie chodzenia robaków pod skóra
drżenie pęczkowe często można wywołac, lub nasilić uderzając silnie młotkiem w mięsień
odruchy głebokie są wygórowane :
nawet gdy zanik mięśniowy jest daleko posunięty
nie zawsze występuje odruch Babińskiego
nie występuje gdy mięśnie palucha są zanikłe
- odruchy brzuszne utrzymują się dość długo, znikają dopiero w późnym okresie choroby
niedowłady maja charakter mieszany (wiotko - spastyczny) :
wynikają z jednoczesnego uszkodzenia zarówno obwodowego jak i osrodkowego neuronu ruchowego
jednocześnie stwierdza się zaniki mięśniowe i wygórowanie odruchów
- w konczynach dolnych niedowład spastyczny1
objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych :
jednocześnie stwierdza się zespół opuszkowy i rzekomoopuszkowy :
zaburzenia połykania
mowa dyzartryczna
wzmożony odruch podniebienny i gardłowy
wzmożony odruch bródkowy
porażenie nerwu XII :
niedowład i zaniki zwykle asymetryczne
drżenia pęczkowe
nie stwierdza się :
zaburzeń czucia
zaburzeń zwieraczy
porażeń nerwów gałkoruchowych
POSTACIE KLINICZNE :
postać klasyczna :
charakteryzuje się opisanym kilkupoziomowym uszkodzeniem ośrodkowego i obwodowego neuronu nerwowego
postępujące porażenie opuszkowe (paralysis bulbaris progressiva - PBP) :
poczatkowo objawy uszkodzenia nerwów opuszki
po pewnym czasie dołaczaja się zwykle objawy kończynowe
postępujący zanik mieśni Arana - Duchenne'a (atrophia musculorum progressiva) :
(PSMA)
w obrazie chorobowym przeważają objawy uszkodzenia neuronu obwodowego przy dyskretnie zaznaczonych objawach uszkodzenia neuronu centralnego
postać piramidowa (PLS) :
stwierdza się przewagę objawów ośrodkowych
postać strzałkowa :
wyróżniana przez niektórych
choroba zaczyna się opadaniem stopy, lub obu stóp i niedowładem kończyn dolnych
ma często szybki przebieg i często źle rokuje
BADANIA DODATKOWE :
badanie elektromiograficzne :
stwierdza się cechy odnerwienia mieśni (fibrylacje, fascikulacje) i reinnerwacją ( amplitudy i czasu trwania potencjałów) na wielu poziomach w wielu miejscach
jednocześnie występuje reinnnerwacja ( amplitudy, pola i czasu trwania potencjałów)
ubogi zapis wysiłkowy
szybkość przewodzenia nerwów obwodowych jest na ogół prawidłowa, ale niekiedy może być na skutek wtórnego zwyrodnienia spowodowanego uszkodzeniem komórek ruchowych rdzenia
badanie PMR :
jest na ogół prawidłowy
niekiedy niewielki białka
ROZPOZNANIE:
warunkiem pewnego rozpoznania jest stwierdzenia objawów uszkodzenia ruchowego neuronu
ośrodkowego i obwodowego na 3 różnych poziomach :
w konczynie górnej (rdzeń szyjny)
w konczynie dolnej (rdzeń lędzwiowy)
w opuszce (rdzeń przedłużony)
obecność przedmiotowych zaburzeń czucia dyskwalifikuje rozpoznanie SLA
niekiedy konieczna jest dłuższa obserwacja chorego :
SLA nie można rozpoznać wówczas, gdy zanik i niedowład mięśni jest ściśle odcinkowy i nie zajmuje innych odcinków rdzenia po dłuższym upływie czasu (12 - 24 miesiącach)
RÓŻNICOWANIE:
polineuropatie
mielopatia szyjna
guzy odcinka szyjnego
jamistość rdzenia
w tych chorobach występować mogą zaburzenia czucia i zwieraczy
MRI
neuropatie ruchowe immunologiczne :
- poziomu przeciwciał przeciw gangliozydom GM1 w PMR
LECZENIE:
nie ma skutecznego leczenia
podejmowano bez powodzenia próby leczenia glikokortykosteroidami, TRH, TSH, witaminą E,
selegiliną, riluzolem (związek o działaniu p/glutaminowym)
leczenie objawowe :
pielęgnacja chorego
rehabilitacja i fizjoterapia
zapobieganie odleżynom
POWIKŁANIA:
zapalenie płuc
infekcje układu moczowego
porażenie mm. oddechowych
ROKOWANIE:
postęp choroby jest szybki i po 2 - 3 latach doprowadza do całkowitego unieruchomienia
po choroba po 3 - 10 latach nieuchronnie prowadzi do zgonu najczęściej w wyniku niewydolności
oddechowej
1