Recenzja książki: Idealny wychowawca, Kazimierz Szwarlik,
Częstochowa 1997
Praca zaliczeniowa z przedmiotu pedeutologia
Omawiana pozycja składa się z pięciu rozdziałów, w pierwszych czterech autor przedstawia poglądy ośmiu polskich pedagogów na temat idealnego wychowawcy, ostatni jest poświęcony ocenie moralnej przedstawionych wcześniej rozwiązań. Omawiani pedagodzy zostali podzieleni na cztery grupy. Kryterium podziału były ich poglądy na temat cech, które według musi posiadać idealny wychowawca.
We wstępie Kazimierz Szwarlik porusza sprawę wychowawcy jako autorytetu, podkreśla ważną rolę jaką odgrywa odpowiedni autorytet moralny
w rozwoju młodego człowieka. Sygnalizuje również przemiany, które dokonały się na przestrzeni w wieków w kwestii „odpowiedniego” w danym momencie historycznym autorytetu.
Omawianie poglądów każdego z pedagogów autor książki zaczyna od krótkiego przedstawienia sylwetki tegoż pedagoga i prac, w których poruszony został problem idealnego wychowawcy. Pedagodzy omawiani w kolejnych rozdziałach korzystali zawsze z prac omówionych we wcześniejszych rozdziałach, rozwijając myśli i propozycje w nich zawarte.
W rozdziale I został przedstawiony pogląd „Miłość do człowieka istotną cechą wychowawcy” reprezentowany przez Jana Władysława Dawida i Marię Grzegorzewską.
Dawid i Grzegorzewska uważają, że istotną sprawą w dążeniu do ideału jest osobowość wychowawcy, która powinna być przez niego uświadomiona, bo tylko w tej sytuacji będzie mógł prawidłowo oddziaływać na wychowanków. Według nich ważne są również: powołanie, „wewnętrzna prawdziwość, zgodność z sobą”, odwaga moralna, poczucie odpowiedzialności. Te wszystkie cechy w połączeniu z miłością do człowieka gwarantują zaistnienie idealnego wychowawcy.
W rozdziale II „Talent pedagogiczny uzupełnieniem miłości”
K. Szwarlik przedstawił poglądy Zygmunta Mysłakowskiego i Stefana Szumana według których dla idealnego wychowawcy najważniejszy jest talent pedagogiczny, nie oznacza to jednak, ze nie mieści się w nim miłość
do bliźniego.
Według Mysłakowskiego talent pedagogiczny jest wrodzoną predyspozycją
i można go doskonalić przez świadome działanie. Szuman jest innego zdania, odrzuca on pogląd o istnieniu w człowieku specjalnej predyspozycji do rozwinięcia w talent pedagogiczny. Według niego dopiero osobowość człowieka pozwala na wypracowanie w nim talentu pedagogicznego. Podkreśla jeszcze wagę tzw. taktu pedagogicznego.
W rozdziale III „Osobowość u podłoża posiadanych przez wychowawcę cech” omówiona jest teoria Mieczysława Kreutza i Stefana Baley'a.
Według Kreutza zdolność sugestywna jest najważniejszą i nieodzowną cechą osobowości dobrego wychowawcy. Z kolei Baley wszystkie składniki przydatne dla dobrego wychowawcy zgrupował w dwóch punktach: przychylność dla młodzieży i chęć wraz ze zdolnością obcowania wychowawczego.
Rozdział IV „Wychowawca artystą w służbie dobra” traktuje globalnie
o idealnym wychowawcy. Przedstawiono w nim poglądy Stanisława Dobrowolskiego i Elżbiety Burger. Pedagodzy ci zbierają w jedną całość aspekty idealnego wychowawcy omawiane we wcześniejszych rozdziałach, dokładając jeszcze nowe kwestie, jak np.:cierpliwość czy chęć wychowywania.
Rozdział V przedstawia ocenę etyczną proponowanych rozwiązań
w duchu norm moralnych teologii katolickiej. Autor doszedł do wniosku, że ocena proponowanych rozwiązań jest zdecydowanie pozytywna. ks. Kazimierz Szwarlik pisze „można nawet przyjąć, że wyrastają one (wzorce idealnego wychowawcy) z ducha etyki chrześcijańskiej…”.
Książkę zamyka aneks w którym umieszczono „Deklarację watykańskiego wychowaniu chrześcijańskim” Soboru Watykańskiego II.
Autot książki starał się zebrać poglądy pedagogów w jak najbardziej zwięzłej formie, nie rozpisując się zbytnio na kilkadziesiąt stron, każdemu z pedagogów autor poświęca zaledwie po kilka stron. Sposób ten ma zarówno swoje pozytywne jak i negatywne strony. Trudno jest przekazać dorobek życiowy wybitnych jednostek na kilku kartkach papieru. Uważam jednak, że autor omawianej pracy poradził z tym sobie we właściwy sposób, a dzięki nie wielkim rozmiarom książka nie odstrasza czy też studentów, którzy znani są z „wygodnictwa”, czy też pracujących już pedagogów i rodziców, którzy z kolei narzekają na brak czasu. Ponadto autor posługuje się przyjemnym i nie sprawiającym trudności w zrozumieniu stylem pisania.
ks. Kazimierz Szwarlik stosuje tylko jedno kryterium oceniania omawianych poglądów, a mianowicie ocenę etyczną. Pozostałe aspekty pozostawia do oceny czytelnikowi. Nie można jednak tego zrobić na podstawie syntezy zawartej w tej małej (rozmiarami) publikacji. Aby dokonać jakiejkolwiek oceny należy zapoznać się z dokładniej z omawianym problemem. W czym może pomóc bibliografia zawarta w książce.
Reasumując pozycja „Idealny wychowawca” jest bardzo dobrze przeprowadzoną syntezą poglądów na ten temat zawarty w tytule. Nie zniechęca ona do dalszego zgłębiania tego tematu, wręcz przeciwnie zachęca ona do poszukiwania nowych informacji na temat idealnego wychowawcy.