Definicja porodu i jego okresy.

PIELĘGNIARSTWO III ROK

Kamila Wronka

Poród jest aktem, podczas którego następuje urodzenie dziecka oraz łożyska i błon płodowych. Wymaga on skoordynowanych skurczów macicy, które w ostatniej fazie porodu są wspomagane przez aktywną pracę tłoczni brzusznej. Do dzisiaj nie rozstrzygnięto jednoznacznie, jaka jest przyczyna wystąpienia fizjologicznej czynności porodowej. Hipokrates uważał, że za rozpoczęcie porodu odpowiedzialny jest płód, który czuje, iż warunki zewnętrzne stają się dla niego korzystniejsze niż wewnątrz macicy. Pozostając w zgodzie z obecnym stanem wiedzy , problem pozostaje otwarty, a za przyczyny porodu można uznać wewnątrzmaciczne dojrzewanie płodu, czynniki hormonalne i mechaniczne.

Najwcześniejszym zwiastunem zbliżającego się porodu jest obniżenie się dna macicy, następujące 3—4 tygodnie przed rozpoczęciem czynności porodowej. Dno macicy, które w końcu 9 miesiąca księżycowego znajduje się na poziomie łuków żebrowych, obniża się i znajduje się na tej wysokości, na jakiej było w końcu 8 miesiąca ciąży. Obniżenie to kobieta odczuwa wyraźnie w postaci łatwiejszego i lżejszego oddychania oraz mniejszego nacisku na żołądek. Objaw ten jest związany z wejściem główki płodu, zwłaszcza u pierwiastki, w obrębie miednicy mniejszej. W ostatnich dniach przed porodem występują nieregularne skurcze macicy, które najczęściej nie są boleśnie odczuwane przez kobietę. Szyjka macicy w ostatnich tygodniach ciąży staje się bardziej miękka, podatna, rozciągliwa, „dojrzała".

Bezpośrednio przed rozpoczęciem czynności porodowej odchodzi niewielka ilość śluzu, najczęściej różowego. Kolor ten świadczy o obecności krwi w czopie śluzowym. Zjawisko to świadczy zazwyczaj rozwieraniu i zgładzaniu się szyjki macicy (pod wpływem skurczów macicy szyjka ulega skracaniu, a kanał w niej biegnący - rozciąganiu, tak, że po pewnym czasie mięśnie o kształcie pierścieni rozciągają się tworząc otwór o średnicy 10 cm, a szyjka macicy przestaje być widoczna). Z objawów ogólnych zbliżającego się porodu należy wymienić parcie na pęcherz moczowy przez obniżającą się główkę płodu, nerwobóle wskutek ucisku, dotyczące głównie (najczęściej) nerwu kulszowego, powtarzające się ciągnące bóle w okolicy krzyżowej. Krótko przed rozpoczęciem porodu kobieta wyraźnie odczuwa osłabienie ruchów płodu.

Początek porodu to czynność skurczowa, która powoduje postęp porodu, świadczą o tym następujące objawy:

• skurcze (bóle) macicy występujące regularnie, co 10 min i utrzymujące się ponad pół godziny ,

• skracanie i rozwieranie szyjki macicy,

• pęknięcie pęcherza płodowego i odejście wód płodowych;

W około 10% przypadków poród rozpoczyna pęknięcie pęcherza płodowego, które następuje przedwcześnie, tzn. przed wystąpieniem czynności skurczowej macicy. W 90% przypadków ciąż w terminie, prawidłowa czynność skurczowa rozpoczyna się samoistnie w 24 godzinie po przedwczesnym odejściu płynu owodniowego, co również jest sygnałem rozpoczęcia porodu.

Uszeregowanie zjawisk zachodzących podczas porodu pozwala na jego podział na trzy okresy:
I — od chwili rozpoczęcia czynności porodowej do pełnego rozwarcia szyjki macicy (10cm),
II — od momentu pełnego rozwarcia szyjki macicy do urodzenia i odpępnienia noworodka,
III — od chwili odpępnienia do wydalenia popłodu, czyli porodu łożyska i błon płodowych.

Dwie godziny następujące bezpośrednio po porodzie uważa się za IV okres porodu.

Pierwszy okres, czyli czas rozwierania się szyjki macicy, u pierwiastek trwa średnio ok.12 godzin, a u wieloródek 8 godzin. Okres ten może trwać jednakże krócej niż 1 godzinę i dłużej niż 24 godziny, w zależności od stanu organizmu kobiety, liczby przebytych porodów, efektywności skurczów macicy, zdolności szyjki do rozwierania, wymiarów i położenia płodu.
Czas trwania drugiego okresu porodu nie powinien przekraczać 2 godzin. Zwykle trwa od kilku do kilkudziesięciu minut, a zależy od ułożenia i rozmiarów płodu, regularności i siły skurczów macicy oraz, co jest bardzo ważne, od współpracy rodzącej. Ważną rolę w tym okresie odgrywa porozumienie rodzącej z położną prowadzącą poród, umożliwiające wykorzystanie wspomagającego działania tłoczni brzusznej w przesuwaniu się płodu przez kanał rodny, jak również właściwą regenerację sił rodzącej w przerwach między bólami.

Czas trwania trzeciego okresu zależy od szybkości odklejenia się i wydalenia łożyska, wynosi ok. 10 min.
Połóg (ok. 6 tygodni) jest okresem regeneracji, w którym organizm matki powinien powrócić do stanu sprzed ciąży. W ciągu 6 tygodni cofają się zmiany ciążowe w obrębie narządu rodnego, a w całym organizmie matki proces ten trwa nawet do 6 miesięcy. Miesiączka pojawia się po 6—8 tygodniach od porodu, a u kobiet długo karmiących — powyżej 6 miesięcy — może wystąpić znacznie później.

I okres - rozwierania szyjki macicy

Faza wczesna (utajona). Skurcze są rzadkie i niezbyt bolesne. Zdarza się, ze zaczynają się w nocy, kiedy ciężarna śpi. Pod koniec tej fazy rozwarcie szyjki macicy dochodzi do 3-4 centymetrów, co może zająć kilka godzin.

Faza aktywna. Trwa 2-3,5 godziny. Szyjka macicy rozwiera się do 7 centymetrów. Kobiecie jest coraz trudniej - skurcze są częstsze i dłuższe, a przerwy między nimi - krótsze. Występują, co 3-4 minuty i trwają 40-60 sekund. Każdy ma okres największej siły, tzw. szczyt.

Faza przejściowa. Szyjka rozwiera się do 10 centymetrów (osiąga tzw. pełne rozwarcie). Coraz częstszym skurczom mogą towarzyszyć inne dolegliwości: nudności, wymioty, biegunka. Siła skurczów jeszcze wzrasta. Trwają 60-90 sekund i następują, co 2-3 minuty. Niemal cały czas są równie silne. Kobieta może odnosić wrażenie, ze nie ma między nimi przerw.

Kiedy rozwarcie wynosi 7-8 centymetrów, przychodzi kryzys. Gdy ten krytyczny moment nastąpi, do finału już blisko. W końcu kobieta czuje, że skurcze słabną - to zbliża się faza parcia.

II okres - parcie

Drugi okres porodu obejmuje wydalanie płodu. Rozpoczyna się w chwili pełnego rozwarcia szyjki i kończy się urodzeniem noworodka. Drugi okres trwa średnio około 50 minut u pierwiastek i około 20 minut u wieloródek. Nierzadko jednak zdarza się, że drugi okres trwa do 2 godzin, szczególnie u pierwiastek.

W okresie tym główka płodu zstępuje wzdłuż kanału rodnego, a osiągając dno macicy zaczyna uwypuklać krocze. Po zakończeniu skurczu główka cofa się, a szpara sromowa zamyka się. To krótkotrwałe pojawienie się główki nazywa się wyrzynaniem.

Następnie w czasie kolejnych skurczów główka coraz większym obwodem ukazuje się w szparze sromowej i nie cofa się w przerwie międzyskurczowej. Od tej chwili skurcze macicy stają się coraz silniejsze, a rodząca odczuwa je jako bóle rozdzierające. W ciągu kilku kolejnych skurczów rodzi się główka płodu, po czym następuje krótka przerwa, a po niej ma miejsce poród barków. Następnie rodzi się tułów i kończyny płodu. Po urodzeniu tułowia odpływa reszta płynu owodniowego (wody następujące), często z domieszką krwi i mazi płodowej.

W II okresie porodu czynność skurczową macicy wspomagają mięśnie tłoczni brzusznej, które kurczą się pod wpływem bodźców odruchowych. Są to skurcze parte.

III okres - urodzenie łożyska

W okresie tym następuje oddzielenie i wydalenie popłodu z macicy. To najkrótszy i najprzyjemniejszy chyba okres porodu (od kilku minut do pół godziny). Czasem jednak trzeba wspomóc rodzącą zastrzykiem z, oksytocyny, co pomaga obkurczyć macicę i zapobiega krwotokom.
Łożysko może zostać oddzielone i wydalone na dwa sposoby: sposobem środkowym - Schultzego (powierzchnią płodową do przodu), lub bocznym - Duncana (odsłaniając jako pierwszą powierzchnię matczyną). Natychmiast po urodzeniu łożyska na nacięte krocze w miejscowym znieczuleniu zostaną założone szwy.

Objętość utraconej krwi w tym okresie wynosi 50 - 100ml. Całkowita utrata krwi przy porodzie nie powinna przekroczyć 250 ml.

Literatura

• Klimek R.,Położnictwo, Warszawa, PZWL,1988

• Villee (red), Biologia, Warszawa, MULTICO Oficyna Wydawnicza, 1996

---