EKONOMIA,
nauka badająca alternatywne zastosowania ograniczonych (rzadkich) zasobów; poszukuje odpowiedzi na pytania: co, ile, w jaki sposób i dla kogo produkować
MERKANTYLIZM,
kierunek myśli ekonomicznej i polityki gospodarczej dominujący w Europie Zachodniej w XVI-XVII w.; zwolennicy merkantylizmu zajmowali się gł. związkiem między bogactwem kraju a jego bilansem handlowym i często w swych pismach za miernik tego bogactwa uznawali ilość pieniądza kruszcowego; główni przedstawiciele: Th. Mun, A. Serva, J.B. Colbert; w Polsce — K. Opaliński, S. Cikowski, M. Fredro, W. Gostkowski, S. Garczyński.
MONETARYZM
makroekonomiczna teoria głosząca, że zwiększenie ilości pieniądza w obiegu, w stopniu większym niż zwiększenie ilości dóbr i usług, jest koniecznym i wystarczającym warunkiem inflacji; rozwijał się od lat 50. XX w.; główni przedstawiciele: M. Friedman, K. Brunner, A. Meltzer, A. Walters i inni.
ETATYZM,
zaangażowanie państwa w działalność gospodarczą; polega na zakładaniu przedsiębiorstw państwowych, tworzeniu udziałów państwa w przedsiębiorstwach prywatnych oraz na regulowaniu życia gospodarczego za pomocą środków administracyjnych.
LIBERALIZM,
filozofia społeczna i oparta na niej koncepcja polityczna głoszące, że wolna i nieskrępowana działalność jednostek, gł. na polu gospodarczym (liberalizm gospodarczy) i politycznym (liberalizm polityczny — wolna gra sił politycznych) jest źródłem postępu w życiu społecznym; jako ideologia rodzącej się burżuazji zaczął się formować w końcu XVII w.; źródła liberalizmu stanowiła filozofia, myśl polityczna i społeczna oświecenia; rozkwit przypadł na 1. połowę XIX w.; przeciwny kolektywizmowi i etatyzmowi, w XX w. zwalczany przez totalitaryzm; ze skrajnymi koncepcjami liberalizmu polemizowały encykliki społeczne Kościoła katolickiego; współczesne doktryny liberalne: neoliberalizm, ordoliberalizm, libertarianizm; przedstawiciele w XIX w.: F. Bastiat, J. Bentham, B. Constant, J. S. Mill, J. Spencer, w XX w. m.in.: I. Berlin, S. de Madariaga, K. Popper, R. Dahrendorf, R. Aron, F. von Hayek.
INSTYTUCJONALIZM,
kierunek myśli ekonomicznej, rozwijający się głównie w Stanach Zjednoczonych na początku XX w., zapoczątkowany przez Th. Veblena; przedstawiciele instytucjonalizmu postulowali prowadzenie dokładnego statystyczno-empirycznego opisu instytucji społecznych, ponieważ rzeczywistość ekonomiczna w swym rozwoju historycznym może być właściwie zrozumiana i zinterpretowana tylko na podstawie analizy zmian struktury danych instytucji.
MODEL EKONOMICZNY,
hipotetyczna konstrukcja obejmująca układ założeń przyjętych dla uchwycenia najistotniejszych cech i zależności występujących w danym procesie ekonomicznym.
KEYNES John Maynard,
1883-1946, angielski ekonomista; twórca popytowej teorii dochodu narodowego będącej podstawą interwencjonizmu; Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936, wydanie polskie 1956)
INTERWENCJONIZM,
ekon. zespół środków oddziaływania państwa na gospodarkę w jej makroskali; teoretyczne podstawy stworzył J. M. Keynes.
GALBRAITH John Kenneth,
ur. 1908, ekonomista amerykański; profesor Uniwersytetu Harvarda w Cambridge; zwolennik interwencjonizmu państwowego i planowania; Ekonomia a cele społeczne (1971, wydanie polskie 1979), Ekonomia w perspektywie: krytyka historyczna (1987, wydanie polskie 1991).
PODATEK,
świadczenie pieniężne na rzecz państwa o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobierane na podstawie przepisów prawnych, określających warunki, wysokość oraz terminy płatności tych świadczeń; w Polsce występuje: podatek bezpośredni — nakładany na dochód lub majątek podatnika (np. podatek dochodowy, gruntowy); podatek pośredni — nakładany na przedmioty spożycia, czynności obrotu i wymiany (np. podatek od towarów i usług, tak zwany VAT, zastąpił podatek obrotowy), płaci go nabywca; najważniejszym podatkiem jest podatek dochodowy, który 1992 zastąpił podatek od wynagrodzeń, płac, wyrównawczy; nadal obowiązują: podatek gruntowy — obciążający przychody z gospodarstwa rolnego, od nieruchomości — obciążający właścicieli i posiadaczy nieruchomości miejskich, leśny, od spadków i darowizn, od środków transportowych, od posiadania psów oraz od gier.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl