PATROLOGIA 1,2,3 7.03.2009

Apologetyka realizuje się pod postacią polemiki ze światem pogańskim lub poprzez pozytywny wykład wiary i obyczajów chrześcijańskich.

Apologie te były zazwyczaj pisane stylem kunsztownym, aby wykształceni poganie chętnie po nie sięgali.

W pismach swych konkretnie odpierają oszczerstwa pogan, wykazują niedorzeczność i nie moralność mitów pogańskich oraz bronią zmartwychwstania Chrystusa.

Przez apologie rozumiemy dzieła broniące chrześcijan przed zarzutami pogan;

Poprzez literaturę polemiczną dzieła, które walczą z herezją.

W każdej apologii możemy wyróżnić części:

1) to odpowiedź na zarzuty o bezbożnictwo - w tej części mamy dowody na monoteizm (argumentacja filozoficzna)

2) to odpowiedź na vaga libido i hostes publici - jest tam ukazane życie codzienne chrześcijan (argumentacja obyczajowa).

Podział apologetów:

1. Środowisko greckie:

• Arystydes z Aten

• Kwadratus

• Nieznany autor „Do Diogneta”

• Atenagoras

Środowisko rzymskie

• Św. Justyn

3. Środowisko syryjskie

• Tacjan Asyryjczyk

• Teofil z Antiochii

4. Środowisko afrykańskie

• Tertulian

• Minucjusz Feliks

Arystydes z Aten - żył w II w., swoją apologię dedykował cesarzowi licząc na to, że przeczyta ją również arystokracja.

Argumentacja filozoficzna:

• Wywód jego ma charakter rozmowy wierzącego z niewierzącym.

• Chcąc wykazać, że Bóg istnieje wychodzi od porządku przyrodniczego, że cały wszechświat jest harmonijnie zbudowany.

• Autor zastrzega, że o naturze Boga możemy jedynie powiedzieć, kim nie jest Bóg, (np. nienarodzony, niestworzony).

Argumentacja obyczajowa:

• Daje pozytywny wykład życia codziennego chrześcijan, ponadto twierdzi, że chrześcijanie zdobyli prawdę, a mając przykazania starają się je wypełniać.

• Wszystkich ludzi na świecie dzieli na cztery grupy w zależności od kultu religijnego:

• Barbarzyńców

• Hellenów (Greków)

• Żydów

• Chrześcijan

Barbarzyńcom zarzucał, że czcili, jako bóstwa cztery żywioły oraz słońce i wiatr.

Hellenom miał za złe, że swoich bogów obdarzyli ludzkimi słabościami.

Żydom zarzucał, że więcej czcili aniołów niż Boga.

Chrześcijanie zaś posiadają prawdziwe pojęcie Boga i starają się żyć w czystości obyczajowej.

„List do Diogneta”

Diognet - nauczyciel Marka Aureliusza lub urzędnik cesarski w Egipcie.

Diognet poganin zwraca się do autora apologii z trzema pytaniami:

1. Kim jest Bóg według chrześcijan skoro nie wahają się oddać za niego życie?

2. Dlaczego chrześcijanie odrzucają politeizm oraz judaizm?

3. Skoro religia chrześcijańska jest prawdziwa to, dlaczego pojawiła się tak późno i właśnie w tym czasie?

Autor odpowiada:

Ad. 1) Autor twierdzi, że Bóg chrześcijan nie da się zamknąć w żadnej materii, tak jak bożki pogańskie zamknięte są w kamieniu czy drzewie. Chcąc pozytywnie określić Boga nazywa Go Niezrównaną Dobrocią.

Ad. 2) Chrześcijanie odrzucają politeizm, gdyż bogowie ci są niemoralni. Co do religii żydowskiej odrzucają przede wszystkim skrupulatną obrzędowość, a szczególnie krwawe ofiary składane Bogu, podobne do pogańskich?

Ad. 3) Według autora ludzkość musiała dojrzeć do przyjęcia prawdy. Bóg zaś zachował się jak dobry pedagog, który stopniowo odsłania przed uczniem kolejne prawdy. Gdy ludzkość dojrzała zesłał swojego Syna.

Atenagoras z Aten

• W przeciwieństwie do Arystydesa, który wymieniał dużo przymiotów Boga, co zacierało obraz, ten stwierdził tylko, że Bóg jest niezrodzony i niepojęty.

• Etymologię słowa theos wywodził od theaomai - spostrzegać, tzn. człowiek patrząc na świat może w nim dostrzec ślady Boga.

Św. Justyn

z pochodzenia Grek, kształcił się w rozmaitych systemach filozoficznych; za sprawą Żyda Tryfona poznał judaizm, a następnie chrześcijaństwo; poniósł śmierć męczeńską w Rzymie w 165 r.

Argumentacja filozoficzna:

• Justyn, mimo iż został chrześcijaninem zachował w dużym stopniu sposób myślenia oparty na filozofii greckiej.

• Był przekonany, że filozofia ta pomogła mu odnaleźć prawdę (chrześcijańską).

• Zasługą jego będzie, zatem rzucenie pomostu pomiędzy chrześcijaństwem, a filozofią grecką.

• Przekonany jest, że także w filozofii greckiej jest zawarta jakaś część prawdy (objawienia), a zatem objawienie wg niego przyszło na świat dwoma kanałami: żydowskim i greckim.

• Każdy człowiek, zatem posiada z natury zasiew prawdy, który przejawia się w dobrych myślach i czynach.

Argumentacja obyczajowa:

• Justyn podaje strukturę Mszy św., która jest bardzo podobna do dzisiejszej (czytania, homilia, modlitwa wiernych, Ofiarowanie, modlitwa eucharystyczna, Komunia).

• Dla Justyna nie ma wątpliwości, że chleb i wino są Ciałem i Krwią Chrystusa.

• Autor mówi, iż dniem świątecznym jest niedziela, którą nazywa dniem słońca.

Tacjan Asyryjczyk

• uczeń Justyna; całkowicie odrzuca walory filozofii greckiej.

• Założył on sektę enkratyków, którzy głosili zakaz pożycia małżeńskiego, spożywania mięsa i wina.

• Z enkratyków zrodziła się sekta akwarian, którzy nie dopuszczali wina nawet do Mszy św.

• Napisał m. in. „Diatessaron”, czyli swego rodzaju konkordancję dla ukazania życiorysu Jezusa w oparciu o wszystkie ewangelie.

• W piśmie „Przemowa do Greków” neguje wszystko, co greckie, a o Bogu mówi, że jest duchem, twórcą duchów i wszystkiego, co żyje i co jest dotykalne.

PATROLOGIA 4.04.2009

Chrześcijańska literatura polemiczna

4