Układ smarowania- zadania: zmniejszenie tarcia pomiędzy współpracującymi częściami; usunięcie spomiędzy części współpracujących produktów zużycia; odebranie od części nadmiaru ciepła. Spotyka się dwa sposoby smarowania: 1. smarowanie rozbryzgowe- części silnika smarowane są olejem rozbryzgiwanym przez wał korbowy; 2. smarowanie ciśnieniowe- olej do punktów smarowania doprowadzany jest pod ciśnieniem. Oba sposoby stosowane są jednocześnie. Ciśnieniowo smarowane są łożyska główne i korbowe wału korbowego, łożyska wałka rozrządu, dźwigienki zaworowe. Pozostałe elementy smarowane są rozbryzgowo lub olejem ściekającym. Zębata pompa olejowa służy do wytwarzania ciśnienia w układzie smarowania zbudowana jest z dwóch kół zębatych w jednej obudowie jedno jest napędzane a drugie zazębione z nim. Obracające się koła zębate transportują olej w przestrzeniach między zębnych z kanału ssawnego do kanału tłocznego pompy. Filtry oleju mają za zadanie oczyszczenie oleju z zanieczyszczeń. Spotyka się filtry magnetyczne zatrzymujące zanieczyszczenia metalowe. Są też filtry wstępne wykonywane z gęstej siatki metalowej zatrzymujące zanieczyszczenia mogące uszkodzić pompę oleju(inaczej smok pompy). Filtry dokładnego oczyszczania wykonywane jako filtry szczelinowe pochłaniające(z wkładem papierowym lub filcowym). Filtry odśrodkowe ich działanie polega na tym że olej jest odwirowywany a zanieczyszczenia są odrzucane na obudowę, mają bardzo wysoką skuteczność. Układ chłodzenia- zadania:utrzymanie silnika w optymalnej temperaturze ok. 90ºC. Sposoby chłodzenia silników: 1-chłodzenie bezpośrednie(powietrzem)polega na tym że silnik chłodzony jest strumieniem powietrza opływającym. Ruch powietrza może być samoczynny lub wymuszony(dmuchawa tłoczy powietrze). 2- chłodzenie pośrednie(cieczą) części silnika nagrzewające otoczone są płaszczem wodnym który odbiera od nich nadmiar ciepła. Obieg zimny- gdy silnik jest zimny termostat zamyka przepływ cieczy chłodzącej do chłodnicy otwiera do pompy wody. Ciecz chłodząca krąży w małym obiegu PW-T-P-PW. Obieg gorący- gdy silnik się nagrzeje termostat otwiera przepływ do chłodnicy a zamyka do pompy wodnej PW-T-Ch-P-PW. Zadaniem chłodnicy jest umożliwienie oddania ciepła z cieczy chłodzącej do otoczenia. Jako cieczy chłodzącej używa się wody destylowanej lub specjalnych preparatów nie zamarzających. Układ zasilania- zadania: dostarczenie do cylindra paliwa i powietrza; wytworzenie mieszanki paliwowo- powietrznej. Układ zasilania powietrzem-powietrze doprowadzane do cylindra oczyszczane jest w filtrach. Filtry powietrza mogą być: bezwładnościowe, pochłaniające. Inny podział to: suche, mokre. Układ zasilania paliwem silników z zapłonem samoczynnym:

1. zbiornik paliwa-. 2. pompa zasilająca- 3. pompa wtryskowa- 4. filtry paliwa- 5. wtryskiwacze- 6. nadmiar paliwa. Zbiornik paliwa- do gromadzenia zapasu paliwa na okres pracy. Pompa zasilająca- jej zadaniem jest przepompowanie paliwa ze zbiornika przez filtry do pompy wtryskowej. Zasada działania tłoczkowej pompy zasilającej: sprężyna przesuwa tłoczek z górnej w dolną część cylinderka powodując zassanie do przestrzeni nad tłoczkiem paliwa. Pod działaniem mimośrodu tłoczek przesuwa się w górę powodując przetłoczenie paliwa z nad tłoczka pod tłoczek przy kolejnym ruchu tłoczka w dół paliwo spod tłoczka zostanie przetłoczone do dalszej części układu zasilania jednocześnie nad tłoczek zostanie zassana kolejna porcja paliwa. Filtry paliwa- służą do usuwania z paliwa zanieczyszczeń. Najczęściej wykonywane są jako pochłaniające z wkładem papierowym lub jako filtry szczelinowe. Pompa wtryskowa- jej zadaniem jest odmierzenie dawek paliwa i przetłoczenie ich do wtryskiwaczy. Pompy wtryskowe mogą być wielosekcyjne lub jednosekcyjne. Pompa wielosekcyjna posiada tyle sekcji tłoczących ile cylindrów ma silnik, każda sekcja tłocząca zasila jeden wtryskiwacz. Głównym elementem sekcji tłoczącej jest zespół tłoczek- cylinderek. Działanie sekcji tłoczącej: 1. napełnienie sekcji tłoczącej- tłoczek znajduje się poniżej otworka zasilającego przez który do cylinderka napływa paliwo. 2. początek tłoczenia- pod działaniem krzywki tłoczek przesuwa się w górę i w momencie gdy jego powierzchnia boczna zakryje otworek zasilający rozpoczyna się tłoczenie paliwa do wtryskiwaczy. 3. koniec tłoczenia- tłoczenie trwa do momentu aż krawędź sterująca pokryje się z otworkiem przelewowym. Wówczas paliwo z cylinderka wypłynie przez krawędź sterującą i otworek przelewowy do przewodu nadmiaru paliwa. Sterowanie dawką paliwa odbywa się przez pokręcanie tłoczka w wyniku czego zmienia się położenie krawędzi sterującej względem otworka przelewowego. W ten sposób przyśpieszamy lub opóźniamy moment końca wtrysku. Pompa jednosekcyjna zbudowana jest z jednej sekcji tłoczącej połączonej z rozdzielaczem hydraulicznym. Wtryskiwacze- ich zadaniem jest rozpylenie paliwa w cylindrze. Mogą być otwarte lub zamknięte. Ciśnienie paliwa podawanego przez pompę wtryskową do wtryskiwacza powoduje przezwyciężenie oporu sprężyny, uniesienie iglicy a tym samym otwarcie rozpylaczy. Dzięki czemu paliwo wtryśnięte zostaje do komory spalania. Gdy pompa wtryskowa przestanie tłoczyć paliwo ciśnienie spadnie a sprężyna zamknie rozpylacz. Regulatory obrotów- silniki z zapłonem samoczynnym wyposażone są w regulatory obrotów które mogą być dwuzakresowe utrzymujące stałą prędkość biegu jałowego i zabezpieczające przed przekroczeniem max prędkości obrotowej. Wielozakresowe regulatory utrzymujące stałą prędkość obrotową silnika w całym zakresie obciążeń. Ze względu na zasadę działania regulatory dzieli się na: mechaniczne(odśrodkowe), hydrauliczne(wykorzystujące ciśnienie paliwa), pneumatyczne(wykorzystujące zmiany ciśnienia gazów w kanale dolotowym silnika). Doładowanie silników polega na dostarczeniu do cylindra powietrza pod ciśnieniem większym od ciśnienia atmosferycznego co osiąga się przez umieszczenie w kanale dolotowym sprężarki. Zależnie od napędu sprężarki doładowanie dzielimy na: doładowanie mechaniczne- sprężarka napędzana od wału korbowego silnika; turbodoładowanie- sprężarka napędzana jest turbiną umieszczoną w kanale wylotowym silnika. Zasada działania- uchodzące z cylindra spaliny uderzają w łopatki turbiny powodując jej obrót. Obrót turbiny pociąga za sobą obrót sprężarki która zasysa powietrze z atmosfery i tłoczy je do cylindra silnika. Doładowanie umożliwia osiągnięcie większej mocy bez zwiększenia pojemności skokowej silnika.

---