Rozdział VIII
POLITYKA ADMINISTRACYJNA ZAGADNIENIA PODSTAWOWE
l. Z rodowodu - poglądy i kierunki
„pytania, jaka jest wartość administracji i jaką powinna być administracja, są tematami polityki administracyjne [...]. A więc w kształtowaniu tego. Co powinno być, polityka administracyjna korzysta z obrazu tego, co jest, z obrazu rzeczywistości administracyjnej. Opierając się na tym obrazie, może wypowiadać doniosłe wskazania co do tego, jak działalność administracyjna powinna przetwarzać kulturę społeczną w dążeniu do określonych wartości człowieka i zbiorowości” Tak w 1949 r. Pisał F. Longchamps o polityce administracyjnej, ukazując jej przedmiot i podstawową ideę w szerokiej perspektywie
poglądów europejskiej nauki administracji1. Wyodrębnienie polityki administracji i tak właśnie rozumianej jako programowe wskazania jak kształtować administrację i jej działanie dla założonych z góry celów - ma w krajach Zachodniej odległą i bogatą tradycję, ściśle związaną z pojawieniem się umacnianiem doktryny liberalnego państwa konstytucyjnego.
A. W państwie policyjnym
przykładów najwcześniejszych, często opisywanych w literaturze2, dostarczały jednak liczne prace z XVIII i początków XIX wieku, które poprzemy rozpowszechnienie się tej doktryny, i które były uogólnieniem ustrojowych i gospodarczych doświadczeń absolutyzmu w Niemczech, Austrii i Francji, a zarazem zdecydowanym wyrazem ideologii wszechobecności państwa. Zależnie od przyjmowanej postawy ideowej i działalności praktycznej forów określano jako kameralistów lub policystów. Przedmiotem zainteresowania kameralistów była nie tylko racjonalna organizacja skarbowości, spełnianie skarbca monarchy („kamery"), ale także szerokie ujmowanie spraw gospodarczych państwa stosownie do ekonomicznych założeń merkantylizmu. W Niemczech właśnie merkantylizm stał się podstawą programową rowoju handlu i produkcji, a tym samym budowy niezależnego państwa po klęskach wojny trzydziestoletniej. Wynikające z niego zalecenia, które dziś możemy określić jako składniki polityki gospodarczej, w końcu XVIII stulecia formułowano m.in. następująco: administracja państwa, posługując się ograniczeniami i reglamentacją miała chronić rynek wewnętrzny (co określano jako
1 F. Longchamps, Założenia nauki administracji, Wrocław 1991, s. 215 (pierwsze wydanie książki z 1949 r. zostało zniszczone nakazem Dyrektora Departamentu Nauki w Ministerstwie Szkół Wyższych i Techniki, gdyż zostało uznane za niezgodne z dogmatami komunistycznej ideologii). O książce tej w 1957 r. tak pisał G. Langrod, omawiając pojęcie administracji: „Studium najpełniejsze i najbardziej trafna analiza filozoficzna tego zjawiska znajduje się w dziele polskim F. Longchamps, profesora prawa administracyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego, „Założenia nauki administracji" (prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria A, No 23, Wrocław 1949, stron 307), niestety mało znanej z powodu "anery językowej, a także dlatego, że w chwili publikacji ta praca została wycofana z obiegu ustmeje tyko w bardzo ograniczonej liczbie egzemplarzy [...]. Autor ustalił związki teoretyczne tego zjawiska z działaniem człowieka, przekształcającym rzeczywistość i będącym w oznaczonej relacji do jakiejś wartości społecznej (obiektywu społecznego) i istnieją-
ycn warunków cywilizacji. Uwydatnia oficjalną rolę działających organów (ich «sytuację połeczną») w odniesieniu do społecznego podziału pracy", G. Langrod, Science admini-
rarive ou sciences administratives, Annales Universitatis Saraviensis, vol. V-1, Saar-brucken 1957. s. 107, przypis 87.
Zob. zwłaszcza F. Longchamps, op. cit., s. 17 i n.; H. Izdebski, Historia administracji,
Tod^ 1997' s' ^"^ G- I^g^d, Some Current Problems ofAdministration in France by, San Juan-Puerto Rico, 1961, s. 72 i n.; G. Cataldi, Lineamenti generali di scienza 1 ^^istrauone pubbiica, Milano 1969.
299