SZTUKA RELIGIJNA

• pierwsze dzieła sztuki paleolitycznej odkryte 130 lat temu (1870) we Francji i Szwajcarii, potem także w Hiszpanii

• 1895 - są już 2 postacie sztuki prehistorycznej: mobilna i ścienna

• w końcu XIX w powstała teza, że sztuka ta ma charakter religijny, powstał podział na zwolenników koncepcji człowieka prehistorycznego niereligijnego, oraz propagatorów koncepcji człowieka uprawiającego sztukę magiczną

• należy uważać przy badaniu sztuki prehistorycznej, żeby nie naginać jej do swoich wyobrażeń, np. widzimy rytą płytkę łupkową i snujemy przypuszczenia, że służyła do magii polowania - odzwierciedla jakąś wzniosła myśl, ale nie wiemy jaką

• podobnie przybysz z obcej planety badający kościoły doszedłby do wniosku, że ludzie odprawiający w nich obrzędy mają jakieś ważne przekonania nt życia, śmierci, ale nie odkryliby dzięki temu przesłania religii chrześcijańskiej

• sztuka paleolityczna mobilna jest potwierdzona wieloma setkami dzieł i dobrze datowana, pozwala na ustalenie jakie było chronologiczne następstwo stylów, ale nie wiadomo, jakie były jej przesłanki

• za to sztuka ścienna jest trudniejsza pod względem datowania, ale są dokładnie tam, gdzie zostawił je człowiek

• istnienie sztuki paleolitycznej jest potwierdzone na ograniczonym obszarze: od Uralu po Atlantyk

• bardziej ograniczony jest obszar sztuki ściennej: Hiszpania, Francja, płd Włochy, Ural (ostatnie odkrycie, 1961)

• bardziej rozległy obszar zajmuje sztuka mobilna: Hiszpania, Francja, Włochy, Wlk Brytania, Szwajcaria, Belgia, Niemcy, Austria, Rosja i były ZSRR, Czechy, Słowacja

• im bardziej na pn, tym rzadsze znaleziska, najwięcej w Asturii, Kantabrii, Pirenejach

• jednolitość treści malowideł, od 30 tys do 9 tys pne - taka sama, sztuka figuratywna się rozprzestrzeniała, bo mamy dowody na to jak zmieniały się cechy anatomiczne wizerunków kobiecych

• jest to więc jednolity obszar kulturowy - te same podstawowe pojęcia, jakiś system ideologiczny, ale różnorodne kultury materialne

• ważna jest analiza chronologiczna, pozwala odkryć, że tak sztuka to nie abstrakcja - ważna tak chronologia postaci jak statystyka topograficzna

1 -okres prefiguratywny: 50 tys lat temu, są to ozdoby, ale brak figuratywnych przedstawień, kości i płytki z nacięciami, występuje ochra, może kiedyś znajdą się postacie

2 -okres prymitywny - 30 tys pne - wizerunki na płytkach, nieporadne i abstrakcyjne, głównie głowy i przednie części zwierząt, oraz narządy płciowe - bardzo duży tułów, reszta czyli głowa i kończyny małe u ludzi i zwierząt - więc powstała hipoteza że tamtejsze kobiety miały steatopygię - dużo tłuszczu na pośladkach i lordozę lędźwiową

3 - okres archaiczny - 20-15tys lat pne - bdb technika, ale dalej wielki tułów i małe kończyny u konia - powstaje hipoteza, że przedstawiali zwierzęta ciężarne - ale niektóre miały cechy męskie więc hm...

4 - okres klasyczny - dobre proporcje i szczegóły np. sierść, ale nogi wiszą, dopiero potem staną na ziemi

5 - okres późny - 10 tys pne - gł sztuka mobilna - Belgia, Wlk Brytania, Szwajcaria, mniej w jaskiniach

• różny stopień zagęszczenia w czasie zabytków sztuki ściennej i mobilnej, następuje przenikanie w głąb korytarzy, a nie tylko przy wejściach gdzie pada światło, w grotach wizerunki to nie chaotyczne przedstawienia różnych stylów, ale zbiór chronologicznie ze sobą powiązany

• TEMATY: głównie 3: zwierzęta, ludzie i znaki. Koń, znaki i żubr = 54%. Albo koń i żubr to główna zwierzyna, albo połączenie tych trzech przedstawień ma charakter mitologiczny-człowiek to 4%, potem niedźwiedź, ryba i dopiero kobieta - 2%

• ZNAKI-liczne w jaskiniach, widziano w nich pułapki na duchy, albo broń. Są 2 grupy - znaki wydłużone, np. kreski, i pełne np. owale, może są wyobrażeniami seksualnymi, ale brak scen kopulacji ludzi czy zwierząt. Znaki męskie to pałeczki, kreski, znaki rozwidlone, a żeńskie to owale, równoległoboki etc

• Koty i mężczyzna to wizerunki z głębi, u wejścia do jaskini - jelenie, koziorożce - to zwierzęta z obwodu, a nosorożec i mamut nastręczają kłopotów, bo nie maja charakterystycznego miejsca, a kobieta, żubr, tur - są w miejscach najbardziej odsłoniętych

• Narządy płciowe przedstawiane znakami, np. męskie kreskami, nie jest to pornografia, choć niektórzy chcieliby się jej tam doszukać, bo mieli silne hamulce psychiczne, zarówno trudno mówić o tabu dotyczącym spraw seksualnych jak i o magii płodności, bo nie mamy dowodów na jedno i drugie

• Zranione zwierzęta to 2,5% wizerunków - może to miało związek z magią polowania, może 1 zwierzę miało symbolizować całe stado

• Kolejny znak to ręce, w jaskini Gargas jest ponad 100 takich rąk, którym brakuje ci najmniej 1 palca, powstała hipoteza, że wdowy na znak żałoby ucinały sobie palec lub choć jego kawałek, przeszło to do literatury jako ciekawy przypadek. Ale potem okazało się, że obrysowywali dłonie przykładając do ściany ich wierch i zaginając palce, nie wiadomo dlaczego, albo zacierali palce, tak że są widoczne ich ślady. Możliwe że ręce kobiece to ekwiwalent seksualnego symbolu kobiecego

• Znaki się łączą, uzupełniają, czasem przeciwstawiają np. niektóre zwierzęta, np. tur-koń, lub samiec-samica, możliwe, że istnieje związek żubr-kobieta ()np. kobieta trzyma róg żubra i koń-mężczyzna, bo przy nich występuje dużo pałeczek

• Konie występują wszędzie, ale istnieją tzw sanktuaria tura lub żubra, z przyczyn klimatycznych, może geograficznych, ale częstotliwość występowania osobników danego gatunku jest nierówna