Człowiek neandertalski i odrębność rozwoju kulturowego
- wielu badaczy rozwój neandertalczyków łączy ze zmianami klimatycznymi w Europie okres wielkich transgresji lodowców skandynawskich, okres ten pod względem kulturowym cechuje zastępowanie technologii formowania pięściaków zaawansowanymi technologiami odłupkowymi. Ten skomplikowany proces technologiczny wiązał się z ze starannym planowaniem czynności i wyraźnym oddzieleniem poszczególnych etapów produkcji. Przekształcenie się przemysłow aszelskich w lewaluaskie dokonało się głównie w Zach. Europie
- kultura materialna człowieka neandertalskiego oparta jest na wyrobach kamiennych, ale wiele z nich ujawnia ślady obróbki drewna
- wzrosła rola pożywienia mięsnego większość pochodziła z polowań. Obserwuje się dużą płynność strategii łowieckich, która była jednym z czynników umożliwiających opanowanie różnych środowisk
- życie neandertalczyków koncentrowało się wokół ognisk, obok nich konstrukcje mieszkalne
- wewnętrzne rozplanowanie obozowisk wskazuje na to, że Zycie było zorganizowane wiele czynności wykonywanych było w częściach tych samych obozowisk, ewentualnie istniały obozowiska wyspecjalizowane każde z tak wyspecjalizowanych miejsc charakteryzował specyficzny zestaw narzędzi
- podczas środkowego paleolitu powstały zalążki prawie wszystkich innowacji charakterystycznych dla górnego paleolitu, szczególnie w dziedzinie kultury duchowej i symbolicznej, co wskazuje na konieczność istnienia języka umożliwiającego przekazywanie znaczeń do kultury symbolicznej należy zaliczyć przekłute zęby i kości a także kości z regularnie powtarzającymi się nacięciami
- przejawem kultury duchowej neardentalczyków jest fakt grzebania zmarłych zmarli nie byli wyposażeni w dary grobowe, zwłoki znajdowały się w celowo wykopanych jamach grobowych. Na szczególna uwagę zasługuje obecność pyłków kwiatów na grobie neardentalczyka z Shanidar