Bezpieczeństwo użytkowania

Zagadnienia związane z bezpieczeństwem obiektów budowlanych, zwłaszcza sportowych o dużych gabarytach i powierzchniach przekryć są bardzo ważne i nie powinno się o nich dyskutować tylko w sytuacji wystąpienia katastrof budowlanych.

Ostatnie przypadki licznych katastrof budowlanych spowodowanych nadmiernym obciążeniem śniegiem dachów obiektów, zwłaszcza halowych, spowodowały duże zainteresowanie zagadnieniami dotyczącymi bezpieczeństwa budynków.

Po tragicznym w skutkach zawaleniu Hali Międzynarodowych Targów Katowickich w Chorzowie rozgorzały dyskusje na temat bezpieczeństwa tego typu obiektów oraz odpowiedzialności za powstałe katastrofy.

Do dnia tragedii w Chorzowie, w Polsce i innych krajach Europy, wydarzyło się tej zimy wyjątkowo dużo mniejszych i większych zarówno tragicznych w skutkach, jak i bez ofiar, katastrof budowlanych polegających na zawaleniu dachu pod wpływem ciężaru zalegającego na nim śniegu.

Między innymi w grudniu 2005 r. w Czuso-woj na Uralu (Rosja) runął dach pływalni Delfin (śmierć poniosło 12 osób), w styczniu w Bad Reichenhall w Bawarii (Niemcy) zawalił się dach lodowiska (śmierć 15 osób), a także dach sali gimnastycznej budynku szkoły w Zgierzu (na szczęście bez ofiar).

Bieżąca kontrola
Obiekty sportowe, zwłaszcza o dużych powierzchniach dachowych, takie jak hale, są szczególnie narażone na tego typu wypadki.

Dlatego należy, ze względu na bezpieczeństwo obiektów i przebywających w nich osób, często uczestniczących w masowych imprezach, szczególnie zwracać uwagę na aktualny stan obiektów.

Już na wiele dni przed katastrofą w Chorzowie powiatowy inspektor nadzoru budowlanego wprowadził zakaz użytkowania obiektów sportowych i sal gimnastycznych w placówkach oświatowych do czasu odśnieżenia dachów.

Pozorne oszczędności
Nie tylko śnieg czy niekorzystne warunki klimatyczne stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa obiektów.

Często inwestorzy wymuszają oszczędne rozwiązania w trakcie opracowywania dokumentacji projektowych i w trakcie realizacji obiektów.

Obniżane są więc marginesy bezpieczeństwa przewidziane dla poszczególnych elementów konstrukcyjnych, stosowanie tymczasowych rozwiązań i zamiennych materiałów [1].

Dostosowanie norm i przepisów
Również normy i przepisy nie są w wystarczającym stopniu dostosowane do obecnych potrzeb.

W ciągu dwudziestu pięciu lat obowiązywania Polskiej Normy PN-80/B-02010 - „Obciążenie śniegiem", nastąpił olbrzymi postęp w kształtowaniu lekkich konstrukcji stalowych.

Zatem norma ta, opracowana w dostosowaniu do ówczesnego stanu naszego budownictwa, opartego w dużej mierze na ciężkich konstrukcjach z betonu, powinna zostać pilnie zmieniona.

Wielkość obciążeń śniegiem należy zdecydowanie powiększyć, a najbardziej dla dachów o konstrukcjach lekkich [3].
Przepisy powinny być ciągle dostosowywane do aktualnych i przyszłych potrzeb oraz tendencji w budownictwie obiektów sportowych.

Dlatego też należy zmienić treść niektórych zapisów Ustawy Prawo Budowlane oraz innych przepisów dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych oraz organizacji nadzoru budowlanego.

Rozwój konstrukcji przekryć
Dach obiektów sportowych, dzięki coraz nowocześniejszym rozwiązaniom technicznym, w wielu powstających współcześnie projektach architektonicznych zmienia swoje gabaryty i funkcję, stając się często najważniejszym elementem budynku [5].

I tak, realizacje obiektów z ruchomymi dachami prze-krywające częściowo lub całkowicie duże stadiony sportowe będą coraz częściej pojawiały się w budownictwie sportowym.

Udanym przykładem realizacji takiego przekrycia jest stadion Arena w Gelsenkirchen (Niemcy) dla klubu piłkarskiego Shalke 04.

Okresowe kontrole - obowiązkowo!
W celu zapewnienia prawidłowej i zgodnej z obowiązującymi przepisami prawa eksploatacji wszelkich obiektów budowlanych, nie tylko sportowych i rekreacyjnych, należy prowadzić ich regularne, okresowe kontrole.

Tylko w wyniku dobrze przygotowanej i rzetelnie przeprowadzonej kontroli stanu technicznego obiektu zarządca lub właściciel obiektu może uzyskać obiektywny obraz potrzeb jego utrzymania, w tym zasad postępowania w czasie bieżącej eksploatacji obiektu.

Przeprowadzanie obowiązkowych okresowych kontroli technicznych obiektów budowlanych przez ich zarządców wynika z zapisu artykułu 62 Ustawy z 7 lipca 1994 r. „Prawo Budowlane" (tekst ujednolicony: Dziennik Ustaw 2003 nr 207, poz. 2016) oraz treści kilku innych artykułów zawartych w rozdziale 6 tej

Ustawy dotyczących utrzymania obiektów budowlanych.

Zgodnie z Prawem Budowlanym, obiekt powinien być w czasie użytkowania poddawany przez właściciela lub zarządcę okresowej kontroli i użytkowany w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej.

Szeroki zakres bezpieczeństwa
Wymagania ustawy Prawo Budowlane dotyczą bezpieczeństwa obiektów w zakresie konstrukcji, zabezpieczenia przeciwpożarowego, bezpieczeństwa użytkowania, zapewnienia odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i drganiami, oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród, zaopatrzenia w niezbędne media, usuwania ścieków, opadów i odpadów, utrzymania właściwego stanu technicznego obiektu budowlanego, zapewnienia warunków do korzystania z obiektu przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

Archiwizacja dokumentów i książka obiektu
Zgodnie z prawem budowlanym, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, jest obowiązany przechowywać wszelkie dokumenty (w tym opracowania projektowe i dokumenty techniczne robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w trakcie jego użytkowania) przez cały okres istnienia obiektu oraz prowadzić tzw. książkę obiektu budowlanego, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dziennik Ustaw 2003, nr 120, poz. 1134), stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych badań oraz kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy, w okresie użytkowania obiektu budowlanego.

Książka musi zawierać między innymi wykaz protokołów okresowych kontroli, wykaz opracowań technicznych dotyczących obiektu (ekspertyzy, badania techniczne, opinie, orzeczenia techniczne), wykaz protokołów odbioru robót remontowych prowadzonych w obiekcie, wykaz protokołów awarii i katastrof obiektu.

Obowiązek wtaściciela
Właściciel lub zarządca w ramach rocznej kontroli, w celu zapewnienia bezpieczeństwa i postępując zgodnie z wymogami Prawa budowlanego powinien zlecić osobom uprawnionym sprawdzenie stanu technicznego elementów budynku i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu oraz wszelkich instalacji i urządzeń.

W przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany jest w nieodpowiednim stanie technicznym lub jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, środowisku lub bezpieczeństwu mienia albo szpeci swym wyglądem otoczenie istnieje obowiązek usunięcia w określonym terminie nieprawidłowości z możliwością zakazu użytkowania w tym czasie całego obiektu lub jego części [2].

Odpowiedzialność
Z informacji mediów, a także obowiązku prowadzenia okresowych kontroli obiektów, w sposób i w zakresie zgodnym z Prawem budowlanym wynika, że zarządca i właściciel hali w Chorzowie, gdzie wystąpiła katastrofa, wiedział lub powinien wiedzieć o zagrożeniach związanych ze złym stanem technicznym konstrukcji dachu i nadmiernym jego obciążeniem śniegiem.

Można zatem przypuszczać, że właściciel i zarządca hali nie dochowali należytej troski o stan obiektu.

Bowiem zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane, na właścicielu lub zarządcy obiektu budowlanego ciąży prawny obowiązek utrzymania obiektu w sposób zapewniający spełnienie wymagań dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji oraz bezpieczeństwa użytkowania.

Nie usuwanie nadmiernej warstwy śniegu z dachów może spowodować przeciążenie konstrukcji, a przez to doprowadzić do katastrofy budowlanej.

Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego odpowiada za zapewnienie bezpieczeństwa użytkowania obiektu budowlanego nie tylko w aspekcie sprawności technicznej tego obiektu, ale również w sytuacji oddziaływania na ten obiekt różnych czynników zewnętrznych.

Tym samym nie będzie mogło budzić żadnych wątpliwości, że np. usuwanie nadmiaru śniegu z dachu obiektu jest obowiązkiem właściciela lub zarządcy tego obiektu.

Brak reakcji właściciela lub zarządcy obiektu na niekorzystne zjawiska oddziaływające na ten obiekt, w tym np. zaleganie śniegu na dachach, osuwiska ziemne, podlegać powinien sankcjom karnym.

Propozycja zmian
Liczba i skala katastrof budowlanych, do których doszło w początku 2006 roku, uzasadnia pilną potrzebę zmian niektórych przepisów dotyczących utrzymania obiektów budowlanych oraz zmiany organizacji nadzoru budowlanego w Polsce.

Proponowane obecnie przez resort budownictwa regulacje w tych obszarach oraz w sferze zapewnienia bezpieczeństwa imprez masowych mają duże szanse na uzyskanie poparcia zainteresowanych środowisk oraz polityków [4].

W przepisach dotyczących obowiązkowych okresowych kontroli obiektów budowlanych, dokonywanych przez właścicieli lub zarządców tych obiektów, proponuje się wprowadzić obowiązek dokonywania kontroli bezpieczeństwa użytkowania obiektów w razie wystąpienia niekorzystnych zjawisk (np. zalegania śniegu, oblodzenia, osuwisk ziemnych) oddziaływających na ten obiekt.

Ponadto w stosunku do obiektów, których powierzchnia dachów przekracza 1000 m2, proponuje się wprowadzić obowiązek dwukrotnych w ciągu roku obowiązkowych kontroli stanu technicznego obiektu - przed i po okresie zimowym.

W przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli obiektu budowlanego uszkodzeń lub braków mogących spowodować stan zagrożenia, organ nadzoru budowlanego powinien bezzwłocznie przeprowadzić kontrolę obiektu budowlanego a w razie wystąpienia katastrofy budowlanej natychmiast zabezpieczyć miejsca katastrofy.

W zmianach ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst ujednolicony: Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 108, poz. 909) proponuje się wprowadzenie zapisu, mówiącego o tym, że charakter masowej imprezy mają również imprezy wystawiennicze i handlowo-wystawiennicze.

Ponadto proponuje się rezygnację ze zwolnienia właściciela obiektu, na terenie którego odbywa się impreza masowa, z obowiązku uzyskiwania odpowiednich opinii Państwowej Straży Pożarnej, państwowej inspekcji sanitarnej i właściwego organu nadzoru budowlanego, jeżeli obiekt jest przeznaczony do tego typu imprez i uzyskał odpowiednie pozwolenie na użytkowanie.

Planuje się natomiast wprowadzenie obowiązku legitymowania się ważną opinią tych służb, ważną nie dłużej niż 6 miesięcy.

Podsumowanie
Zagadnienia związane z bezpieczeństwem obiektów budowlanych, zwłaszcza sportowych o dużych gabarytach i powierzchniach przekryć są bardzo ważne i nie powinno się o nich dyskutować tylko w sytuacji wystąpienia katastrof budowlanych.

W dużych obiektach sportowych gromadzi się wiele tysięcy osób.

Rozwiązania techniczne, jakość wykonania budynków i, co bardzo istotne, prawidłowa eksploatacja takich obiektów powinny zapewnić bezpieczeństwo tym ludziom i samym obiektom.

Nie tylko bezpieczeństwo konstrukcji budynku jest najważniejsze, ale i jego funkcjonalność, zastosowanie bezpiecznych materiałów i urządzeń, ochrona przeciwpożarowa, organizacja imprez (sportowych, wystawienniczych, widowiskowych) dostępność i bezpieczeństwo osób niepełnosprawnych.

Dlatego warto częściej wracać do tych zagadnień.

dr inż. arch. Mariusz Pałaszewski zdjęcie archiwum prof. Antoni Biegus

---