Rozwijanie sprawności językowej uczniów
Sprawność językowa to umiejętność logicznego i estetycznego wypowiadania się w mowie i w piśmie. Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody oparte na działaniu, które wykorzystuję w swojej pracy aby zwiększyć skuteczność dydaktyczną. Sprawność językowa warunkuje prawidłowe komunikowanie każdego człowieka we współczesnym świecie.
W nauczaniu zintegrowanym w zakresie edukacji polonistycznej realizujemy cztery nadrzędne cele: kształcenie umiejętności mówienia, słuchania, czytania i pisania poprzez kształcenie literackie i językowe.
Sprawność językowa kształtuje się w wyniku oddziaływania różnorodnych czynników. Każdy człowiek wykazuje się dużym zróżnicowaniem pod względem uzdolnień i predyspozycji. Dlatego do rozwijania u uczniów sprawności językowej powinno się stosować różnorodne metody, które mają na celu zwiększenie skuteczności dydaktycznej.
Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody zaproponowane przez A. Dyduchową. Oparte są one na działaniu i preferują aktywny udział ucznia w procesie dochodzenia do umiejętności i nawyków.
Metody rozwijania sprawności językowej:
Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów
Metoda instrukcji i norm
Metoda praktyki pisarskiej
Metoda przekładu intersemiotycznego
Metoda okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych
Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów
Jest to metoda wykorzystująca walory utworów artystycznych do kształcenia sprawności językowej ucznia. Każdy utwór literacki może pełnić funkcję wzoru doskonałego posługiwania się językiem lub pewnymi środkami językowymi, może być wzorem harmonijnej i spójnej kompozycji tekstu lub wzorem jasności narracji.
Czynności nauczyciela:
Przygotowanie odpowiednio dobranego tekstu lub jego fragmentu.
Zaprogramowanie zestawu poleceń i ćwiczeń kierujących analizą tekstu.
Doprowadzenie do uogólnień natury teoretycznej (np. opowiadanie składa się z 3 części).
Wykonanie praktycznych operacji językowych (np. układanie opowiadania przez dzieci).
Porównanie wytworów dziecięcych z wcześniej obranym wzorem.
Metoda instrukcji i norm
Metoda ta ujmuje działanie dydaktyczne jako proces sterowania informacją. Uzyskanie pożądanego efektu działania zależy od dopływu informacji i od ich jakości.
Czynności nauczyciela:
Wyposażenie uczniów w rzeczowe informacje o podstawach konstruowania dłuższych wypowiedzi i o zasadach kompozycji tekstu. Instruktaż może dotyczyć zasad kompozycji określonych wiadomości bądź też wymaganej struktury zdań.
Dobór odpowiednich ćwiczeń składniowych bądź redakcyjnych prowadzących do skomponowania własnej wypowiedzi według poznanych zasad i norm.
Korekta prac uczniowskich dokonywana przez nauczyciela oraz dalsze ćwiczenia zmierzające do całkowitego opanowania sprawności wypowiadania się (np. telegram, ogłoszenie, życzenia, zaproszenie).
Metoda praktyki pisarskiej
Metoda ta oparta jest na technice swobodnych tekstów Celestyna Freineta. Uczniowie mówią lub piszą w danym momencie to, co chcą przekazać swojemu otoczeniu, ich swobodne teksty po odpowiedniej korekcie są prezentowane.
Czynności nauczyciela:
Uczniowie piszą tekst.
Teksty zostają odczytane w klasie.
Następuje wybór najlepszych tekstów.
Wybrane prace po wstępnej korekcie interpunkcyjnej zapisywane są na tablicy i poddawane wspólnej korekcie i ocenie. „Polowanie na słowa” - czyli korekta stylistyczna, kompozycyjna i redakcyjna odbywa się wyłącznie za zgodą i aprobatą autora.
Poprawiony tekst zostaje wydrukowany lub przepisany.
Prezentacja tekstu - można go zamieścić w pisemku szkolnym, na gazetce ściennej, w kronice klasowej, można wysłać w korespondencji do innej klasy lub szkoły, przedstawić na akademii.
Wariantem tej metody może być ograniczenie tematyczne bądź kompozycyjne.
Metoda przekładu intersemiotycznego
Metoda ta wykorzystuje umiejętność przekodowywania języka na inne kody pozawerbalne np. linię, barwę, kształt czy obraz, dźwięk, mimikę, gest lub odwrotnie np. ilustrowanie przeczytanego tekstu lub opowiadanie ilustracji, formy pantomimiczne inscenizowane i improwizowane, czy też opisywanie przy pomocy słów wysłuchanej muzyki.
Metoda okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych
Metoda ta występuje na wszystkich lekcjach języka polskiego i obejmuje ćwiczenia słownikowo frazeologiczne, składniowe, stylistyczne, kompozycyjne bądź redakcyjne stosowane sporadycznie i przy okazji swobodnych wypowiedzi dzieci, pogadanek, rozmów nauczyciela z uczniami czy też dyskusji.