C.D wykład 5

W przemyśle przetwórczym surowców rolnych podobnie jak w innych działach przemysłu istotną rolę odgrywa prawo koncentracji produkcji. Mówi się o koncentracji przemysłu przetwórczego surowców rolnych na niewielką skalę. Główną przyczyną dążenia do koncentracji przetwórstwa jest tendencja do obniżania kosztów jednostkowych produkcji w miarę wzrostu skali produkcji. Prawo to działa w omawianym przemyśle w specyficznych warunkach hamujących prawo koncentracji, a mianowicie:

-przy dużym udziale kosztów zminnych w tym głównie surowcowych;

-znacznej nietrwałości surowców;

-przy wysokich kosztach transportu.

Wykład 6

Koncentracja potęguje stosunkowo wysokie ryzyko produkcjyjne, występujące w sferze agrobiznesu. Również bariery własnościowe podmiotów gospodarczych działają ograniczająco na funkcjonowanie prawa koncentracji. W różnych branżach przetwórstwa procesy koncentracji przebiegają róznie i są odmiennie zaawansowane. Rozmieszczenie przemysłu przetwórczego jest elementem infrastruktury i czynnikiem aktywizacji gospodarki oraz przedsiębiorczości, ściśle związanych z bazą surowcową. Lokalizacja ma istotny wpływ na ekonomikę produkcji zarówno przedsiębiorstw przemysłowych jak i dostawców surowców tj.: gospodarstw rolnych. Rozmieszczenie przemysłu przetwórczego w Polsce po II wojnie światowej było na terenie kraju nierównomierne. Wschodnia i centralna część Polski miała rozwiniętą na dużą skalę produkcję surowców rolnych ale odczuwała niedobór mocy przetwórczej. Z kolei na ziemiach zachodnich i północnych istniała gęsta sieć zakładów przetwórczych z niepełnym wykorzystaniem mocy przerobowej. Powodowało to konieczność organizowania międzyregionalnych, ale niestety nieekonomicznych przewozów surowców rolnych na zachód, a także gotowych wyrobów przemysłu na wschód.

Celem polityki gospodarczej była poprawa rozmieszczenia przemysłu przetwórczego, przybliżenie zakładów przetwórczych do bazy surowcowej i konsumentów. Pomimo uzyskanej poprawy w rozmieszczeniu przetwórstwa nadal nie ma pełnej zgodności przestrzennej między bazą surowcową, przetwórstwem i ośrodkami konsumpcji. Problem ten powinien stanowić przedmiot zainteresowania przedmiotów gospodarczych oraz władz samorządowych. Aby podejmowane działania były skuteczne należy stale analizować:

-przestrzenne rozmieszczenie zakładów;

-ich moce przerobowe;

-stan bazy surowcowej;

-potrzeby konsumpcyjne ludności;

sytuację rynkową.

Analizy należy aktualizować uwzględniając aspekt statyczny i dynamiczny, służący analizom zmian w czasie.

Wahania sezonowe występują i powtarzają się w kolejnych okresach rocznych. Są one typowym zjawiskiem występującym w produkcji rolnej. Kształtują się pod wpływem czynników przyrodniczych w tym głównie klimatycznych, będących następstwem zmieniających się pór roku. Wahania sezonowe mogą też kształtować się pod wpływem czynników społecznych oraz postępu technicznego, ale to w długich okresach czasu. Występowanie tych wahań wywiera istotny, ujemny wpływ na przebieg procesów gospodarczych, szczególnie w przemyśle przetwórczym surowców rolnych. Ten przemysł opiera swoją rpodukcję na surowcach dostarczanych sezonowo i nie rytmicznie, co jest konsekwencją wpływu warunków przyrodniczo-klimatycznych na przebieg produkcji rolnej. Następstwem tej sytuacji jest w niektórych okresach nadmierne obciążenie zakładów przetwórczych dostawą surowców a w innych okresach niedostateczne wykorzystanie mocy przetwórczej, a nawet postój zakładów. Stąd mówimy, że przetwórstwo rolnospożywcze ma sezonowe lub kampanijny chakarter. Powstają też duże różnice w zapotrzebiwaniu na siłę roboczą, transport, zaopatrzenie materiałowe, energię itp. Wahania sezonowe odróżniają przemysł rolnospożywczy od innych działów i grup przemysłu w GN. Dlatego jednym z celów polityki gospodarczej jest dążenie do stabilizacji przetwórstwa i regulowania wahań sezonowych, dzięki czemu dochodzi się do równowagi pomiędzy sezonowością produkcji rolniczej, a mało zróżnicowanymi w czasie potrzebami konsupcyjnymi. Polityka gospodarcza posługuje się różnymi metodami regulowania sezonowości w przetwórstwie rolnym:

-grupy ekonomiczne (ceny albo zapasy surowców)

-grupy organizacyjne (kontraktacja, harmonogramy dostaw surowców)

Ze względu na sposób oddziaływania czynniki regulowania sezonowości można podzielić na:

-bezpośrednie(ich głównym celem jest ograniczenie lub likwidacja sezonowości, np.: prowadzony przez rzeźnię tucz zwierząt i w okresie niedoboru surowca w rejonie bazy surowcowej sięganie po własny żywiec)

-pośrednie (osiągają główny cel, ale dodatkowo ograniczają sezonowość np.: intensyfikacja produkcji zwierzęcej na bazie pasz przemyslowych albo preferowanie ras mięsnych o szybszej rotacji tuczu)

Ze względu na miejsce (ogniwo działania) wyróżnia się czynniki regulacji sezonowości, występujące w poszczególnych ogniwach łańcucha dostaw tj:

-w rolnictwie,

-w skupie;

-zakładach przetwórczych;

-magazynowaniu;

-handlu krajowym i zagranicznym itp.

Działania wszystkich tych czyników uzupełniają się, bo mają charakter komplementarny. Istotne jest przy tym prawidłowe stosowanie poszczególnych czynników regulacji sezonowości. W celu zmniejszczenia wahań sezonowych należy:

-dobierać odpowiednie odmiany roślin, terminy wysiewu i sadzenia;

-intensyfikować i racjonalizowac produkcję zwierzęcą;

-poprawiś działalność organizacyjną, lepiej opracowywać harmonogramy dostaw surowców;

-doskonalić instrumenty ekonomiczne min.: prowadzić właściwą politykę cen, uwzględniającą wahania sezonowe w podaży surowców;

-rozwijać opłacalną produkcję międzysezonową.

Występują także wieloletnie wahania produkcji, których skutki są przenoszone na przemysł przetwórczy. Wynikają one z wydłużonego wieloletniego cyklu produkcyjnego, występującego w produkcji zwierzęcej oraz w sadownictwie, a także z powodu przemiennego plonowania drzew i krzewów owocowych. Często są też skutkiem nietypowych warunków produkcji np.: klęski żywiołewej, gorszych od przeciętnych warunków pogodowych, złej jakości środków produkcji np.: gorsza jakość materiału siewnego czy pasz, wystąpienie szkodników, chorób roślin uprawnych. Wahań wieloletnich nie można przewidzieć, podczas gdy wahania sezonowe są przewidywalne. Metody przeciwdziałania wahaniom wieloletnim podaży to:

-gromadzenie zapasów;

-przerzuty surowców z innych regionów kraju;

-import;

-ubezpieczenia.

---