Mezopotamia

epoka przeddynastyczna (pózny neolit)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

północna Mezopotamia

Kultura Hassuna (6200-5700 p.n.e.)

- stanowiska (Tell Hassuna, Yarim Tepe I)

- ceramika lepiona recznie, dobrej jakości, dekoracja geometryczna

- budownictwo z brył gliny suszonej, domy z wydzielonym strefami aktywności

Kultura Samarra (6100-5500 p.n.e.)

- stanowiska (Tell es-Sawwan, Czoga Mami)

- rozwój budownictwa, cegła suszona formowana, domy T-kształtne budowane według podobnego schematu, osada otoczona murem

- doskonałe wyroby ceramiczne malowane we wzory geometryczne oraz figuralne

Kultura Tell Halaf (5600-5000 p.n.e.)

- stanowiska (Tell Halaf, Arpaczija, Yarim Tepe II)

- rozwinieta ceramika z dekoracja figuralną

- budowle tolosowe – okrągłe pomieszczenie z prostokątnym korytarzykiem

- rozwój rolnictwa i hodowli

- nieliczne przykłady plastyki – figurki kobiet (kult płodności?)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

południowa Mezopotamia

Kultura Eridu (5500-5000 pne.)

- stanowiska (Eridu, Tell Abu Szachrajn)

- ceramika wyrabiana na kole wolnoobrotowym o dużej różnorodności form i zdobień

- nieliczne pozostałości budowli z cegły suszonej, ślady sanktuarium

Kultura Hadżi Mohammed (5200-4800 p.n.e.)

- stanowiska (Hadżi Mohammed, Eridu)

- ceramika zdobiona wyłącznie geometrycznie

- nieliczne, słabo rozpoznane pozostałości architektoniczne

Kultura Obeid (5000-4000 p.n.e.)

- stanowiska (el-Obeid, Ur, Uruk)

- kolejne zdobycze techniczne i rozwój architektury

- pierwsze oznaki pojawiania się sumerów

- świątynia w Eridu

- duże osady o charakterze miejskim i małe rolnicze

Kultura Uruk (4000-3100 p.n.e.)

- stanowiska (Uruk)

- nowy rodzaj ceramiki bez dekoracji pokrywane slipem wykonanej na szybkoobrotowym kole garncarskimv - tworzą się zręby kultury sumeryjskiej

- rozwój ośrodków świątynnych (Tepe gawra, Uruk – świątynia z ćwiekami)

- rozwój struktury społecznej, ośrodek władzy połączony ze świątynią

Kultura Dżemdet Nasr (3200-2880 p.n.e.)

- stanowiska (Dżemdet Nasr, Chafadżi)

- ceramika na kole szybkoobrotowym, duże formy naczyń

- budowle na wysokich terasach – świątynie (Warka – tzw. biała świątynia)

- rozwój rzezby i reliefu (głowa kobieca z Uruk)