PEDAGOGIKA OGÓLNA - WYKŁAD 4

26.10.10

INSPIRACJE DLA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ PŁYNĄCE Z PAIDEI JAKO IDEI CZŁOWIECZEŃSTWA

1. Pojęcie paidei i cywilizacji paidei

2. Cechy paidei wyrosłe z tradycji kultury w starożytnej Grecji

3. Współczesny kryzys idei człowieczeństwa

POJĘCIE PAIDEI I CYWILIZACJI PAIDEI

• Paideię(pais dziecko) - w antycznej Grecji wiązano najpierw z dzieciństwem, następnie z wychowaniem dzieci, a od późnego okresu klasycznego zaczęto łączyć też z kształceniem ogólnym i humanizację.

• W rozwiniętych kulturach hellenistycznych paideia określana była jako system kształcenia i obejmowała ćwiczenia w zakresie gimnastyki, retoryki, muzyki, matematyki, geografii, historii, przyrody i filozofii.

• We wczesnej epoce chrześcijańskiej grecka paideia zastąpiona została łacińskim określeniem humanista i stała się modelem do tworzenia wielu chrześcijańskich szkół wyższych, np. w Aleksandrii(Egipt)

• O ile w greckiej paidei zwieńczeniem programu nauczania była filozofia to w chrześcijańskiej szkole wyższej taką dziedziną wieńczącą program kształcenia stała się teologia.

• Współcześnie paideię łączy się z edukacją i wychowaniem człowiek, idealnymi rezultatami oraz szeroko pojętą kulturą ogólną.

• Termin paideia połączony z greckim wyrażeniem en kykloi (oznaczający kompletny system lub krąg) prowadzi do określenia enkyklois paideia. Oznacza ono szerokie kompendium wiedzy ogólnej, edukację ogólną, współcześnie znane pod nauką encyklopedii.

• W paidei punktem wyjścia nie jest jakaś jednostka lub grupa społeczna lecz człowiek jako idea usytuowana w szeroko pojętej kulturze greckiej, a więc poezji, sztuce, filozofii i nauce.

• W paidei dążono do zapewnienia idealnej jakości całej osoby ludzkiej, a więc jedności cielesnego, politycznego(społecznego) i muzycznego wychowania w ramach greckiej polis, kultury greckiej, a następnie kultury europejskiej.

• W silnym związku z paideią pozostaje kalokagatia, która oznaczała ogólny ideał wychowania.

• Ideał ten został upowszechniony w starożytnej Grecji przez sofistów i polegał na harmonijnym połączeniu w człowieku piękności ciała z dobrocią i szlachetnością.

Korzenie cywilizacji paidei(cywilizacji europejskiej)tkwią w:

1. Kulturze starożytnej Grecji

2. Kulturze rzymskiej

3. Kulturze judeochrześcijańskiej

4. Kulturze ludów barbarzyńskich

U podstaw cywilizacji europejskiej znajdują się:

1. Doskonałość grecka

2. Surowy porządek rzymski

3. Wiara, nadzieja, miłość chrześcijańska

4. Śmiałość i odwaga barbarzyńców

Na szczególne cechy cywilizacji europejskiej jako cywilizacji paidei składają się:

1. Jedność w różnorodności kultur

2. Humanizm

3. Racjonalizm

4. Prymat nauki i techniki w kulturze

5. Emancypacja społeczna

6. Społeczeństwo obywatelskie

7. Świadomość temporalna

CECHY PAIDEI WYROSŁE Z TRADYCJI KULTURY STAROŻYTNEJ GRECJI

• W paidei jako idei człowieczeństwa formułowane są różne cnoty i wartości edukacyjne pojmowane jako tzw. aretai(mn.)

• W starożytnej Grecji arete oznaczało cnotę, dzielność, sprawność i doskonałość zarówno w dziedzinie aktywności fizycznej jak i duchowej.

• Arete jest sumą zalet składających się na charakter człowieka

• Aretologia - to dział filozofii praktycznej(etyki) zajmujący się sprawnościami moralnymi i poznawczymi (cnotami etycznymi i dianoetycznymi, intelektualnymi)

Arete można odnieś do:

• Cnót obywatelskich (arete politike)

• Norm i wartości społecznych (arete jako ethos)

• Wiedzy i nauki o rzeczach zawartych w mowie, myśli i rozumie (arete jako logos)

• Idei jako koncepcji człowieka (arete jako humanista)

• Wiedzy fachowej (arete jako techne)

• Wiedzy o wychowaniu:

• Arete jako wiedza o uczeniu się - mathesis

• Wiedza o nauczaniu - didaskalia

• O ćwiczeniu - askesis

KRYZYS IDEI CZŁOWIECZEŃSTWA

• Załamanie się jednej formy rozumu, jednego typu racjonalności; wiążą się z tym sprzeczności w pojmowaniu logosu, czyli sposobu ujmowania wielu różnych form rozumu i typów racjonalności

• Załamanie się jednej wizji świata

• Załamanie się wizji świata opartego na porządku, konieczności i tożsamości; następuje wzrost bałaganu, chaosu i przypadkowości w świecie; pojawiają się sprzeczności w pojmowaniu demokracji oraz przejściu z totalitaryzmu do pluralizmu.

• Załamanie wizji świata obiektywnego , w którym możliwe jest odtwarzanie względnie stałych sensów i znaczeń; wiąże się z tym zasadnicze pytanie: czy współcześnie możliwe jest odtwarzanie znaczeń w obiektywnym świecie, czy raczej trzeba mówi o konstruowaniu znaczeń w świecie, który sami stwarzamy?

• Załamanie się poczucia pewności wiedzy; wiążą się z tym sprzeczności w pojmowaniu wiedzy o wychowaniu: czy nadal wiedza ta ma być kształtowana w poczuciu pewności, czy raczej jej cechą jest poczucie niepewności.

• Załamanie się idei wychowania jako służby wielu muzom; narastają sprzeczności w pojmowaniu cnót obywatelskich, norm i wartości społecznych; to dziesiąta muza, czyli mass media kształtują sensy i znaczenia, kreują wartości oparte na władzy pieniądza.

• Załamanie się wizji obiektywistycznej metodologii; staje się ona nauką zajmującą się studiowaniem języka współczesnych nauk, tworzonej przez człowieka kultury, a nie opisem obiektywnego świata, wiążą się z tym sprzeczności w pojmowaniu języka współczesnych nauk: czy ma być to język deskrypcji - opisu tego, co jest, czy raczej język predeskrypcji - czyli przedopisu i projekcji tego, co się staje?

• Załamanie się koncepcji człowieka; wiążą się z tym sprzeczności w pojmowaniu koncepcji człowieka „tu i teraz”, koncepcji człowieka w stawaniu się i zmianie oraz wizji człowieka w perspektywie całożyciowej edukacji.

• Załamanie się idei nieograniczonego postępu technicznego; wiążą się z tym sprzeczności w pojmowaniu wiedzy fachowej(techne) i teoretycznej(episteme)

• Załamanie się wizji treści kształcenia jako reprezentacji obiektywnej wiedzy o świecie

• Załamanie się idei demokratycznego państwa; wiąże się z tym kryzys demokracji opartej na „kartce wyborczej”, a de facto na wyborze stymulowanym przez grupy trzymające władzę.