RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO - POJĘCIE PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO. PKB JAKO MIERNIK DOBROBYTU SPOŁECZNEGO
Rachunek dochodu narodowego. Obliczanie produktu i dochodu narodowego. Realny i nominalny PKB. Mierniki i przebieg wzrostu gospodarczego. Cykl koniunkturalny jako zjawisko ekonomiczne.
Produkt Krajowy Brutto (PKB) - jedna z podstawowych kategorii makroekonomicznych jest syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku.
Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.
PKB (Produkt krajowy brutto) - jest miernikiem produkcji czystej, czyli wartości dodanej, wytworzonej w gospodarce na terenie danego kraju. Mierzy on wartość dóbr i usług nabywanych na rynku. Nie obejmuje tym samym produkcji nie będącej przedmiotem transakcji kupna - sprzedaży. Dwa zjawiska, których PKB nie uwzględnia to czas wolny oraz efekty zewnętrzne np. zanieczyszczenie środowiska.
METODY OBLICZANIA PKB
Metoda sumowania produktów
- polega na sumowaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku
- obliczeniami tymi zajmują się specjalnie powołane instytucje statystyczne;
- zebrane informacje grupuje się według działów gospodarki
- niebezpieczeństwo popełnienia błędu dodawania wielokrotnie tych samych produktów, gdyż niektóre produkty są całkowicie zużywane w produkcji innych wyrobów
- dwa sposoby na uniknięcie błędu powtórzeń: sumowanie tylko tak zwanych dóbr finalnych lub sumowanie tylko wartości dodanej.
Produkty finalne - to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika
produkty pośrednie - zużywane całkowicie przy produkcji innych produktów
wartość dodana - jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji.
Metoda sumowania dochodów - polega na sumowaniu dochodu powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku
- nie wolno dołączać dochodu, który nie powstał w procesie produkcji oraz wszystkich płatności transferowych (emerytury, renty, różnego rodzaju zasiłki)
Metoda sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe, wydatki te obejmują: wydatki na produkty konsumpcyjne wytwarzane w kraju, wydatki na krajowe produkty inwestycyjne, wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych, wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowe. Tym samym:
PKB = Ck + Ik + Gk + Exk
lub
PKB = C + I + G + Ex - Im
lub
PKB = C + I + G + X
X - różnica między eksportem, a importem (eksport netto)
Aby wynik mierzony tę metodą był tożsamy z wynikami mierzonymi inną metodą trzeba uwzględnić wpływ podatków pośrednich, które zmniejszają ilość pieniędzy, które konsumenci mogą przeznaczyć na konsumpcję oraz wielkość subwencji, które zwiększają rozporządzalny dochód.
PKB w cenach rynkowych - jest miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi
PKB w cenach rynkowych = C + I + G + X = Ck + Ik + Gk + Exk
PKB w cenach czynników produkcji - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i uwzględnieniem subsydiów
PKB = PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie + subsydia = Σ dochodów czynników produkcji
Produkt narodowy brutto (PNB) - jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto - nadwyżka napływu dochodów z tytułu świadczenia usług czynników produkcji za granicą nad odpływem dochodów powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju
PNB (produkt narodowy brutto) - całkowity dochód obywateli danego kraju niezależnie o tego w jakim kraju świadczyli oni usługi posiadanych przez siebie czynników produkcji. PNB jest równy PKB + dochody netto z własności aktywów za granicą.
PNB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu własności za granicą
Dochód narodowy - produkt narodowy netto, obliczany poprzez odjęcie amortyzacji od produktu narodowego brutto w cenach czynników produkcji (bazowych)
PKB realny
PKB nominalny
MIERNIKI GOSPODARKI
MIERNIKI WZRSTU GOSPODARCZEGO
PKB jako miara poziomu życia społeczeństwa (stopy życiowej)
PKB na 1 mieszkańca - poziom życia przeciętnego obywatela
Czy jest to miara dokładna? Jakie są jej wady?
nie uwzględnia produkcji w szarej strefie,
nie liczy produkcji domowej na potrzeby własne
nie uwzględniają czasu wolnego i odpoczynku
nie uwzględniają efektów zewnętrznych
Wzrost gospodarczy - procentowy przyrost mierników wzrostu gospodarczego
rozwój gospodarczy - zmiany ilościowe kategorii ekonomicznych oraz zmiany jakościowe
MIERNIKI WROSTU GOSPODARCZEGO
stopa wzrostu produkcji - stosunek przyrostu produkcji między dwoma okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym
g = ΔY/Yo = (Y1 - Yo)/Yo (* 100%)
Y - wartość produkcji mierzona PKB lub dochodem narodowym
indeks wzrostu produkcji - stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym
γ = Y1/Y0 (* 100)
powiązania stopy wzrostu produkcji z indeksem wzrostu produkcji:
g = ΔY/Yo = (Y1 - Yo)/Yo = Y1/Y0 - 1 = γ - 1
stąd:
g = γ - 1
γ = g + 1
CZYNNIKI (determinanty) WZROSTU
jeżeli wszystkie moce wytwórcze są w pełni wykorzystywane do wzrost gospodarczy będzie zależał od wzrostu:
kapitału
praca
kapitał ludzki
ziemia
surowce (odnawialne i nieodnawialne)
wiedza techniczna - postęp techniczny dokonuje się poprzez wynalazki- tj. odkrywanie nowej wiedzy oraz innowacje - tj. zastosowanie nowej wiedzy w produkcji i zależy od nakładów na badania i rozwój
Jak postęp techniczny przekłada się na wzrost wartości produkcji sprzedanej?
CYKL KONIUNKTURALNY
trend (tendencja rozwojowa) produkcji - to wygładzona ścieżka obrazująca wzrost produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań
cykl koniunkturalny - krótkookresowe odchylenia produkcji od trendu
produkcja
czas
FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO
faza kryzysu - nadprodukcja, przewaga podaży nad popytem
faza depresji (zastoju) - względna stabilizacja gospodarki na obniżonym poziomi. W tej fazie gospodarka osiąga tzw. dolny punkt zwrotny
faza ożywienia - wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej
faza rozkwitu - wskaźniki powyżej poprzedniego poziomu. W tej fazie górny punkt zwrotny
obecnie wyróżnia się dwie fazy: fazę spadkową i fazę wzrostową
PRZYCZYNY (determinanty) CYKLI KONIUNKTURALNYCH
polityczny cykl koniunkturalny - wynika ze zmian polityki gospodarczej w okresie między kolejnymi wyborami
MODELE CYKLI KONIUNKTURALNYCH
model mnożnika - akceleratora:
mechanizm mnożnika - wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie do jeszcze większego wzrostu dochodu oraz produkcji. Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny poziom popytu nie tylko bezpośrednio, lecz także zwiększając dochody pobudzają pośrednio popyt konsumpcyjny. Popyt inwestycyjny wzrasta, gdyż w fazie schyłkowej dochodzi do ograniczenia zapasów oraz potencjału produkcyjnego kapitału, a tym samym do wzrostu popytu inwestycyjnego.
Mechanizm akceleratora - zakłada, że przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez ekstrapolację dotychczasowego wzrostu produkcji. Wzrost produkcji w stałym tempie prowadzi do niezmiennego poziomu inwestycji i stałego tempa wzrostu pożądanego majątku produkcyjnego. W celu zwiększenia zamierzonych inwestycji konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji. Następuje rozdźwięk czasowy między uruchomieniem inwestycji, poniesionymi nakładami, a realizacją inwestycji. Wraz ze wzrostem inwestycji spada dynamika zysków co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia popytu, i tworzy się nadpodaż.
Mikroekonomia mgr Grażyna Karwacka
1