Zagrożenia zdrowotne dzieci i młodzieży wieku szkolnego - wady i zaburzenia
Odpowiedzialność szkoły i nauczyciela za bezpieczeństwo, zdrowie i prawidłowy rozwój uczniów.
Choć z danych statystycznych wynika, ze spośród rożnych grup wieku najniższy poziom zapadalności na rozmaite choroby i umieralności wykazują dzieci w okresie szkolnym, należy jednak sobie uświadomić, iż w tym wieku bierze początek lub tez ulega nasileniu wiele chorób, zaburzeń oraz wad rozwojowych. Gdy się ich nie zwalcza, rozwijają się w dalszym ciągu i w następnych okresach życia nieraz nie można ich już wyleczyć bądź tez leczenie jest bardzo utrudnione, np. zaburzenia w układzie krążenia, skrzywienia kręgosłupa, wady mowy i słuchu.
Na organizm ludzki, zwłaszcza będący w rozwoju, duży wpływ wywierają warunki otoczenia. Stad wypływa odpowiedzialność szkoły za taka organizacje warunków pracy i życia szkolnego, w której znalazłaby pełna wyraz troska o bezpieczeństwo, zdrowie i prawidłowy rozwój uczniów.
Szkoła zapewnia dzieciom bezpieczeństwo, usuwając wszelkie możliwości wypadków, np. odpowiednio zabezpiecza poręcze, klatkę schodowa, utrzymuje w porządku dziedziniec, boisko, zapobiega wypadkom w czasie ćwiczeń na Sali gimnastycznej, na boisku, pływalni, podczas pracy w warsztatach i pracowniach szkolnych, w czasie przerwy miedzy lekcjami itp.
Do zapewnienia bezpieczeństwa należy również stale pouczanie uczniów, jak maja zachowywać się na ulicy, na drogach, jak korzystać ze środków komunikacyjnych itp.
Troskę o zdrowie dzieci i ich prawidłowy rozwój fizyczny szkoła i nauczyciel przejawiają przez:
Utrzymanie w odpowiednim stanie pomieszczeń szkolnych i urządzeń higieniczno - sanitarnych
Wyrabianie i utrwalanie wśród uczniów przyzwyczajeń higieniczno - kulturalnych
Przestrzeganie wymagań higieny pracy umysłowej podczas zajęć szkolnych i pozaszkolnych
Właściwe zorganizowanie i prowadzenie w szkole wychowania fizycznego
Stała obserwacje stanu zdrowia, sił rozwoju fizycznego uczniów, zwłaszcza wątłych, chorowitych, ozdrowieńców po rożnych chorobach, oraz kierowanie chorych lub podejrzanych o choroba do lekarza szkolnego bądź instytucji leczniczej
Oddziaływanie na rodziców, opiekę domowa uczniów, aby poprawiali warunki życia i pracy dzieci w domu oraz przestrzegali zasad ich higieny osobistej.
Zapadalność dzieci na różne choroby w poszczególnych okresach życia
W wieku szkolnym - dzieci zwłaszcza młodsze, charakteryzuje pewne zrównoważenie organizmu, ogólne jego wzmocnienie, wzrost obronnych własności krwi. Wyraża się to w zmniejszonej zapadalności dzieci na choroby zakaźne w porównaniu z okresem przedszkolnym.
Mimo to szkoła powinna stale zwracać uwagę na możliwość występowania tych chorób ( odra, krztusiec, płonica, błonica itp.) wśród dzieci, które jeszcze ich nie przebyły. Ponadto należy liczyć się w okresie szkolnym zwłaszcza u chłopców z dużą ruchliwością co w związku z brawura, przecenianiem sił może powodować wypadki, np. wskutek nieprzestrzegania przepisów komunikacyjnych ruchu ulicznego, ślizgania się przy słabej, cienkiej pokrywie lodu na rzekach, bawienie się niewypałami itp.
W okresie dojrzewania - wobec występujących nieraz zaburzeń równowagi układu nerwowego, wzmożonej pobudliwości i wrażliwości, zaburzeń w czynnościach gruczołów dokrewnych, należy dbać o to, aby zarówno w szkole, jak i w domu nie było ograniczeń czasu przeznaczonego na przebywanie młodzieży na powietrzu, na ćwiczenia ruchowe, na wypoczynek i sen. Ponadto młodzież w tym okresie wymaga szczególnej opieki ze względu na możliwość występowania u niej gruźlicy, reumatyzmu (gośćca) i niekiedy chorób wenerycznych.
Choroby zakaźne, zapobieganie i zwalczanie ich w szkole
Metody i środki zwalczania chorób zakaźnych:
Istnieje obowiązek zgłaszania przypadków ważniejszych chorób zakaźnych tzw. rejestracja
Każdy cierpiący na chorobę zakaźną stanowi nowe źródło zakażenia i powinien być odosobniony od zdrowych
Zarazki powinny być niszczone wszędzie gdzie się znajdują
Organizowanie szczepień ochronnych przeciw chorobom zakaźnym
Uświadamianie powszechne tzw. oświata sanitarna i promocja zdrowia.
Objawy niektórych ostrych chorób zakaźnych występujących u dzieci w wieku szkolnym
Odra - choroba najczęściej występująca u dzieci, w pierwszych dniach choroby można stwierdzić stan podgorączkowy, zaczerwienienie powiek ze światłowstrętem, urywany kaszel, potem występują drobne białe plamki na bocznej ścianie śluzówki jamy ustnej oraz zaczerwienienie gardła i migdałków 2, 3 dzień choroby jest najbardziej zaraźliwy. W 4,5 dniu zjawia się wysypka w postaci różowych plam i wysoka temperatura, gdy wysypka po paru dniach staje się brunatna, powoli blednie i gorączka spada to znaczy, że dziecko wraca do zdrowia. W praktyce szkolnej odosobnienie chorego dziecka trwa co najmniej dwa tygodnie.
Płonica (szkarlatyna) - występuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym, choroba zaczyna się nudnościami, wymiotami, bólem głowy, gardła, gorączką, wysypką punkcikowa koloru szkarłatnego, charakterystyczne są zaczerwienione policzki, bladość w kształcie trójkąta okolic ust i podbródka, gardło jest silnie zaczerwienione. Dopiero po 2-3 tygodniach łuszczenie się skory zwłaszcza na czubkach palców, dłoniach, podeszwach w postaci płatów schodzącego naskórka. Odosobnienie chorego trwa ok. 6 tygodni.
Ospa wietrzna - występuje zwłaszcza u dzieci młodszych, objawia się rozrzuconymi po twarzy i ciele krostki, które zasychają i następnie przechodzą w strupki, wysoka temp. i ogólne osłabienie.
Błonica (dyfteryt) - objawia się bólem głowy, osłabieniem, chrypka, „szczekający” kaszel biały nalot na języku i migdałkach.
Świnka (przyusznica) - obrzęk ślinianek przyusznych, skora nad nim jest lekko zaróżowiona, ból głowy, ucha, osłabienie.
Krztusiec (koklusz) - zaczyna się katarem, kaszlem, czasem wysoka gorączka, następnie krztuszenie się i wymioty.
Angina - ból gardła, zwłaszcza przy łykaniu, zaczerwienienie i obrzęknięcie migdałków z białymi plamkami, wysoka temperatura.
Grypa - objawia się dreszczami, złym samopoczuciem, wysoką gorączką, osłabieniem, katarem i kaszlem, łamaniem w stawach, bólem mięsni.
Dur brzuszny - rozpoczyna się nieznaczna gorączką, zaburzeniami w trawieniu, osłabieniem, bolami głowy, następnie objawy wzmagaja się tzn. wysoka temperatura, odurzenie, czyli zamroczenie świadomości, nudności, wymioty czasem biegunka.
Choroby weneryczne - najczęściej występują wśród młodzieży która szybko rozpoczęła życie seksualne.
Zaraźliwe choroby skory i innych narządów:
Wszawica
Świerzb
Ropne zapalenie skory
Grzybice skory
Zarobaczenie jelitowe
Zaburzenia i wady rozwojowe u dzieci w wieku szkolnym
Choroby rozwojowe u dzieci w wieku szkolnym stanowią dużą grupę niedomagań oraz wad różnego pochodzenia i umiejscowienia.
Należą do nich:
Cierpienia i wady narządu wzroku,
Cierpienia i wady narządu słuchu
Wady górnego odcinka dróg oddechowych,
Zaburzenia układu nerwowego, czynności gruczołów dokrewnych i przemiany materii (krzywica), choroby układu kostnego
Choroby narządu krążenia i krwi oraz innych narządów wewnętrznych
Najczęściej zwłaszcza w okresie początkowym, choroby i wady te nie rzucają się w oczy i dlatego mogą być nieraz niezauważone przez rodziców, nauczycieli, samo dziecko, a nawet przez lekarza, pielęgniarkę w szkole lub jednorazowym zbadaniu w przychodni. Dopiero systematyczne badania lekarskie w szkole, przeprowadzone, co najmniej raz na rok, poparte w razie potrzeby dokładniejszymi badaniami specjalistycznymi, obserwacjami pielęgniarki szkolnej, nauczycieli a także uwagami uzupełniającymi rodziców, mogą doprowadzić do wykrycia źródła niedomagania, braku chęci dziecka do zabawy czy pracy i przyczyny niepomyślnych wyników w nauce.Wiek szkolny jest tym okresem, w którym większość zaburzeń i wad powstaje, rozwija się ujawnia, lecz również jest okresem, w którym jeszcze można je usunąć, zmniejszyć, powstrzymać dalszy ich rozwój.
Cierpienia i wady narządu wzroku
Dość częstym cierpieniem oczu SA stany zapalne brzegu, powiek i spojówek, spotykane u dzieci przebywających w powietrzu zadymionym, zakurzonym lub mających wady wzroku niepoprawione szaklami.
Wymienione cierpienia SA nie raz bardzo uporczywe, powodują nawroty, które mogą prowadzić do upośledzenia wzroku.
Dlatego koniczne jest w tych przypadkach, jak również w razie jakichkolwiek urazów, oparzeń oka, obcych ciał jak najwcześniejsze kierowanie dziecka do lekarza specjalisty. Oprócz cierpień oczu, występują wśród dzieci wady wzroku tj. krótkowzroczność. Dalekowzroczność, niezborność (zniekształcenie widzianych obrazów), daltonizm.
Cierpienia i wady narządu słuchu oraz górnego odcinka dróg oddechowych.
Wśród dzieci w szkole cierpienia uszu oraz wady słuchu zdarzają się dość często, zwłaszcza jeśli występują pod postacią nieznacznego upośledzenia słuchu.
Przyczyny upośledzenia słuchu są rozmaite. Najczęstszą przyczyna są choroby zakaźne, jak zapalenie opon mózgowych, płonica (szkarlatyna), odra, grypa,, dur brzuszny, świnka inne.
Stosowanie ogólnych zasad walki z chorobami zakaźnymi zapobiega powstaniu wynikających z nich powikłań usznych. To samo znaczenie ma zwalczanie i leczenie ostrych oraz przewlekłych katarów nosa, które mogą przechodzić na ucho środkowe i wywoływać w nim stany zapalne.
Oprócz wymienionych już cierpień nosa i uszu spotyka się także wśród uczniów w szkole :
przewlekłe ropienie z ucha,
nieżyt gardła i nieżyt krtani,
bełkotanie
jąkanie
zacinanie się
dzieci głuchonieme
Zaburzenia układu nerwowego
Jakie są objawy nerwowości u dzieci? Przede wszystkim wzmożoną wrażliwość i pobudliwość, czasem spotyka się tiki w postaci mrugania oczami, marszczenia czoła, rożne miny, podrzucania głowy itp. A także zacinanie się, jąkanie, dłubanie w nosie, w uchu, obgryzanie paznokci, moczenie się nocne, niespokojne zasypianie.
Poważnym zaburzeniem układu nerwowego jest:
padaczka (epilepsja)
cierpienie rdzenia kręgowego
pląsawica
Dzieci nerwowe w zależności od ich zachowania się w szkole można podzielic na dwie grupy:
Dzieci nadmiernie ruchliwe - tzw. wiercipięty, które dużo mówią, nieraz fantazjują, robią miny, kręcą się. SA przy tym drażliwe, skłonne do gniewu i agresywne.
Dzieci nieśmiałe i bojaźliwe - z małą inicjatywą, zamknięte w sobie, unikają towarzystwa, wspólnych zabaw i prac, czasami SA zakompleksione.
Jeżeli układ nerwowy dziecka jest mało odporny na rożne niepomyślne wpływy otoczenia a wpływy te SA silne i działają nieustannie mogą powstawać nerwice.
Neurastenia - częściej u chłopców charakteryzuje się łatwym meczeniem, znużeniem fizycznym i umysłowym, przy jednocześnie wzmożonej pobudliwości oraz skłonności do samoobserwacji. Objawy SA różne gole i zawroty głowy, nudności, wymioty, brak apetytu, zaparcia, zaburzenia snu, bicia serca, zmienność samopoczucia itp. Powodem mogą być niedosypianie, nieuporządkowany tryb życia, nadmiar pracy umysłowej, przykre przeżycia itp.
Histeria - częściej u dziewcząt może ona wyrażać się w wzmożonej pobudliwości emocjonalnej, szybkich i nieoczekiwanych zmianach nastroju, teatralności, skłonności do przesady, kłamstw itp.
W szkołach zwłaszcza w niższych klasach, mogą znajdować się dzieci: moralnie zaniedbane oraz niedorozwinięte umysłowo.
Choroby układu kostnego
Oprócz krzywicy układ kostny w wieku dziecięcym podlega różnym innym cierpieniom.
Należy wspomnieć o zmianach, które pozostawia u dzieci przebyta gruźlica kostno - stawowa (kręgosłupa, uda, goleni, ramienia, kości drobnych i płaskich oraz ostre zapalenie szpiku kostnego występujące u dzieci w trzonach kości długich. Jest to choroba o ostrym przebiegu, przejawia się dotkliwym bólem w miejscu ogniska zapalnego, dreszczami i wysoką temperaturą.
Od zniekształceń kośćca, rozmaitych skrzywień poszczególnych jego części należy odróżniać bardzo rozpowszechnione wśród dzieci i młodzieży szkolnej wady postawy.
Mówiąc o wadach podstawy należy wspomnieć o bardzo często spotykanym wśród dzieci i młodzieży zniekształceniu stopy tzw. płaskostopie.
Krzywica może wywołać również zmiany w uzębieniu: szybszy i znaczniejszy rozwój próchnicy u dzieci z przebytą krzywicą, próchnica zębów jest bardzo rozpowszechniona. Zły stan uzębienia wpływa niekorzystnie na trawienie i stan odżywiania, sprawia ból, ponadto żeby chore mogą być ogniskiem zakażającym rożne narządy organizmu, jak stawy, serce, kości, uszy i nerki.
Bibliografia:
Dr. Karol Mitkiewicz „Higiena szkolna” Książka dla nauczycieli, uczniów i słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli wyd. 4