"Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego - streszczenie
Część 1 - Szklane domy
Akcja rozgrywa się w Baku, mieście w Azerbejdżanie. Właśnie wybucha wojna, ojciec głównego bohatera, Seweryn Baryka zostaje powołany do wojska. Cezary nie przejmuje się tym, nie wierzy, by wojna miał potrwać długo, nie rozumie też na czym tak naprawdę polega, jest przekonany, ze ojciec niedługo wróci, jego nieobecność chce wykorzystać, by zażyć nieco wolności. Ojciec wychowywał go w dyscyplinie, samotna matka nie jest w stanie nad nim zapanować martwi się o niego, ale nie potrafi powstrzymać jego fascynacji teoriami rewolucyjnymi. Zaniedbuje naukę, czas poświęca na chodzenie na wiece i poznawanie środowiska rewolucyjnego. W kraju dochodzi do przemian, zostaje powołany nowy rząd, zaś Cezary, który pobił dyrektora szkoły zostaje zeń usunięty. Jednak dla niego liczą się inne sprawy. Listy od ojca przychodzą regularnie, Seweryn Baryka wciąż pyta o syna, żona, nie chcąc go denerwować, zataja prawdziwy stan, odpisuje wiec , ze syn sprawuje się dobrze, chwali go za postępy w nauce i opiekę nad nią. W końcu nie musi już kłamać, bo listy przestają przychodzić. Zafascynowany ideami głoszonymi przez rewolucjonistów, Cezary nie dostrzega początkowo zmian, jakie zachodzą w kraju. Coraz trudniej jest o żywność, jego matka zadaje sobie wiele trudu, by zdobyć dla nich zboże. Głód, wysiłek i ciągłe zmartwienia odbierają jej zdrowie. Powoli dociera to do Cezarego, dostrzega zmiany, jakie odcisnęły się na jego matce, dostrzega jej chorobę, słabość i czuje się winny, ze przysparzał jej tylu zmartwień. Stara się zmienić swoje postępowanie, pomaga jej i ma nadzieję na rychły powrót ojca. Ich sytuacja jeszcze się pogarsza, muszą opuścić mieszkanie , które zostaje zarekwirowane przez nowa władzę i sprzedać przedmioty, które posiadali, by mieć za co kupić jedzenie. Niedługo potem jego matka zostaje zaaresztowana za pomoc w ucieczce pewnej arystokratce i jej córkom, za karę zostaje skazana na ciężkie roboty. Praca ponad siły doprowadza ja wkrótce do śmierci. Cezary zostaje sam z wyrzutami sumienia, że do tego dopuścił. Jego rewolucyjne poglądy znacznie przygasają. Rewolucja upadła w 1918 roku, a zaraz po niej wybuchła wojna domowa. Kraj ogarnięty jest chaosem. Jako młody i zdrowy chłopak zostaje wcielony do oddziałów wojskowych. Widzi śmierć na ulicach, widzi jak Tatarzy dokonują mordów na ludności cywilnej, zabijają i niszczą. Potem przez wojsko tureckie zostaje zmuszony do pracy przy grzebaniu zwłok. Jest to dal niego straszne przeżycie, które kształtuje jego światopogląd. Patrząc na sterty trupów, tamci wiarę w sens krwawej rewolucji. Zaczyna rozumie, ze każda wojna jest złem. W końcu odnajduje też swojego ojca, który jest żebrakiem, schorowanym i zniszczonym wojną człowiekiem, nie przypominającym energicznego mężczyzny, który ruszał na front. Ojciec i syn postanawiają uciec do Polski. Udaje im się zdobyć fałszywe paszporty i zima ruszają w podróż. Ojciec karmi syna opowieściami o dobrobycie panującym w kraju, do którego jadą. W jego głowie rodzi się idea szklanych domów, które niejako ma robić fabryka jego kuzyna. Szklane domy są tanie i higieniczne. Nawet chłopi mogą sobie je kupić.
Droga jednak okazuje się ciężka i długa. Na dworcu ginie im walizka, zawierająca podstawowe przybory toaletowe i rodzinna pamiątkę - pamiętnik dziadka. Do tego okazuje się, ze na podia trzeba będzie poczekać kilka dni, może tygodni i nie wiadomo, czy w ogóle uda się do niego wsiąść, bo na pewno będzie bardzo przeładowany. W końcu pociąg przyjeżdża i zgodnie z zapowiedzią nie sposób do niego wsiąść. Ale Barykowie są zdeterminowani, mimo ciasnoty koniecznie chcą dotrzeć do Polski. Jednak Sewerynowi nie było to pisane, umiera w czasie podróży zanim zdołali przekroczyć granice. Cezary przybywa do Polski sam, jakież jest jego rozczarowanie, gdy widzi nędze, bród, zaniedbanie, w próżnię już zadaje pytanie: "Gdzież są twoje szklane domy?...".
Część 2 - Nawłoć
Będąc w Warszawie, Cezary udaje się do przyjaciela jego rodziców, o którym wspominał mu ojciec, Szymona Gajowca. Dzięki jego pomocy rozpoczyna studia medyczne, udaje mu się nawet znaleźć pracę biurowa. Niedługo potem dochodzi do wybuchu wojny z bolszewikami. Cezary wstępuje w szeregi wojska, tam poznaje Hipolita Wielosławskiego, w czasie walk narażając własne życie Baryja ratuje przyjaciela, w dowód wdzięczności i przyjaźni, po zakończeniu wojny, Hipolit zaprasza go do Nawłoci, rodowego majątku Wielosławskich. Cezary przyjmuje zaproszenie i przyjeżdża do Nawłoci jesienią, już po demobilizacji wojska. Tu poznaje życie arystokracji, zawiera znajomości między innymi z matka przyjaciela, księdzem Anastazym, Laurą Kościeniecką i jej narzeczonym, Barwickim. Panna Laura, którą spotykają podczas przejażdżki zaprasza Barykę i Hipolita na śniadanie. Z kolei znajomość z Wandą Okszyńskąk która jest pianistka i krewna rządcy majątku, Turzyńskiego, od początku naznaczona jest fascynacja z jej strony. Natomiast Cezary flirtuje z Karoliną Wielosławska. Już podczas przejażdżki następnego dnia daje wyraz swoim uczuciom sympatii. Fascynacja wydaje się wzajemna, któregoś dnia Karolina przynosi mu do pokoju wyprasowany frak, w ramach podziękowania pocałował ją, niestety zauważyła to zakochana w nim Wanda i poczuła się bardzo dotknięta. A jednak niestały Baryka wydaje się być najbardziej zainteresowany Laurą Kościeniecką.
Wszyscy są pochłonięci rozmowami i przygotowaniami o pikniku, jaki ma się odbyć w Opolanach. Jego celem jest zbiórka pieniędzy dal ofiar wojny, ludzi którzy w czasie walki utracili ręce bądź nogi. Dzień przed piknikiem Cezary po kryjomu udaje się do Laury. Bardzo zależy mu, żeby się z nią widzieć. Następnego dnia, dowiaduje się, że ona również go kocha, ale przyznaje się do tego, ponieważ ma bogatego narzeczonego. Właśnie dla pieniędzy zamierza poślubić Barwickiego, zaś Baryka jest biedny, co zupełnie niweluje jego szanse. Cezary nie wie, czy ta wiadomość powinna go cieszyć, czy martwić. Wątek miłosny komplikują pozostałe dwie panny, zazdrosne o pannę Laurę, wszyscy coś podejrzewają, tylko Baryka zdaje się nie widzieć niczego poza ukochaną. Wieczorem na pikniku razem z Hipolitem upija się i wraca do Nawłoci dopiero nad ranem z księdzem Anastazym. Kolejny dzień przynosi tragiczna wiadomość, Karolina nie żyje, została otruta. Wszczęto śledztwo, lecz nie ustalono winnego. Cezary jest przekonany, że sprawczynią jest zazdrosna Wanda. Jednak te sprawy nie bardzo go obchodzą, dla niego liczy się tylko Laura. Spotyka się z nią regularnie, jego wizyty drażnią Barwickiego. Któregoś razu, kiedy znów zastaje go u narzeczonej, Barwicki uderza Cezarego. Dochodzi do bójki. Laura każe im przestać. Cezary odchodzi, uderzając ukochaną w twarz. Cierpi z powodu odrzucenia, którego przyczyna jest brak majątku. Żeby ochłonąć spędza noc w polu, rankiem kieruje się na cmentarz, tam spotyka księdza. W głowie Baryki kłębią się czarne myśli, czuje, że śmierć Klary jest po części jego winą, choć nie chce się do tego przyznać przed księdzem. Spędza czas w samotności. Hipolit bardzo chce mu pomóc, ale Cezary pragnie tylko wyjazdu i samotności. Ostatecznie korzysta z możliwości wyjazdu do małego folwarku Chce tylko wyjechać do małego folwarku Gruboszewskich w Chłodku. Gospodarze przyjmują go raczej niechętnie. Żyje tu przez jakiś czas, mając okazje z bliska ujrzeć nędzę w jakiej żyją chłopi. Po tygodniach w majątku Wielosłąwskich, kontrast wydaje się tym większy. Kiedy dowiaduje się, ze Laura jest już mężatką, powraca do stolicy.
Część 3 - Wiatr od wschodu
W Warszawie powraca do przerwanych studiów medycznych, znajomości z Gajowcem i danych zwyczajów. Sprzedaje też frak. Potrzebował pracy, z tym problemem udał się do Szymona gajowca, a ten zatrudnił go jako swojego sekretarza. Gajowiec pisał książkę o społecznej, ekonomicznej i politycznej sytuacji Polski w okresie odradzania się jej niepodległości, Cezary miał mu pomóc opracowywać i analizować materiały. W tym czasie poznaje też Antoniego Lulka studenta o socjalistycznych poglądach. Cezary coraz bardziej interesuje się polityką. Na jednej z konferencji, na jakie zabierał go Antoni, dowiaduje się o okrutnym traktowaniu więźniów politycznych. Dyskusje z Lulkiem i innymi działaczami przekonują Cezarego, ze władza robotnicza jest słuszna, Baryka powraca znów do poglądów rewolucyjnych. Ta kwestia jest główna przyczyną sporu ideowego z Gajowcem, który uważa, ze zmiany należy wprowadzać stopniowo poprzez reformy, a nie zbroja walkę. Na jego polityczne postępowanie ostateczne wpływ wywierają sprawy osobiste. W marcu otrzymuje list od dawnej ukochanej, Laura proponuje mu spotkanie. W ogrodzie saskim dochodzi do ostatecznego zerwania. Wzburzony Baryka przyłącza się do robotniczej manifestacji, pod wpływem niedawnych emocji z odwagą i determinacją kroczy prosto na oddziały żołnierskie.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.