Miasto - historycznie ukształtowana jednostka osadnicza, charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem.
Czynniki miastotwórcze:
Przedsiębiorczość indywidualna i zbiorowa mieszkańców.
Czynniki lokalizacji przemysłu, budownictwa.
Czynniki zainteresowania w infrastrukturze społecznej i ekonomicznej.
Czynniki historyczne umożliwiające kontynuację procesów rozwojowych dotyczących funkcji tradycyjnych.
Położenie względem tzw. otoczenia będącego siłą motoryczną rozwoju miast.
Dostępność komunikacyjna, do źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną itp.
Etapy rozwoju miast:
Urbanizacja - charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, zaludnienia obszarów centralnych miast aniżeli obszarów zewnętrznych. Liczba ludności całej aglomeracji wzrasta na skutek dodatniego przyrostu naturalnego i migracji ludności.
Suburbanizacja - charakteryzuje się szybszym przyrostem ludności na obszarach zewnętrznych aniżeli w centrum miasta. Przyrost naturalny na obszarach zewnętrznych jest wyższy, a niektóre centralne obszary wykazują przyrost ujemny. To okres rozwoju aglomeracji. Główne miasto traci na znaczeniu.
Dezurbanizacja - charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na obszarze centralnym, a następnie również zewnętrznym. Spadek ten powoduje zmniejszenie się aglomeracji jako całości, tempo migracji ludności z obszarów węzłowych na obszary zewnętrzne i do mniejszych miast przewyższa jej przyrost na obszarach zewnętrznych. W fazie tej funkcje centrów miast ulegają bardzo silnej erozji.
Reurbanizacja - to proces odradzania się miasta w którym przeważają siły dośrodkowe w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji gdzie dominowały siły odśrodkowe. Proces ten zachodzi wówczas gdy udział mieszkańców obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie.
Główne nurty socjologii miasta:
Szkoła Chicagowska - założenia, orientacji badawcze:
- choroby przestrzeni miejskiej
- miasto jako układ 5 stref koncentrycznych
- 5 głównych procesów aglomeracyjnych
A - centralna dzielnica biznesu
B - strefa przejściowa
C - strefa mieszkalnictwa
D - strefa zabudowy jednorodzinnej
E - strefa podmiejska
Centralizacja - naturalna tendencja do skupiania się instytucji i ludzi w pewnych miastach oraz dzielnicach miast.
Koncentracja - naturalny proces skupiania się ludzi i instytucji o podobnych cechach w jednym obszarze miasta.
Segregacja - to szczególny aspekt koncentracji który polega na selekcji ludzi dokonywanej przez współzawodniczące ze sobą jednostki o najlepszą i możliwą do opanowanie przestrzeń miejską.
Inwazja - polega na przenikaniu określonego typu ludzi i grup społecznych z jednego obszaru miasta do innego.
Sukcesja - to definitywne zajęcie obszarów miejskich.
Szkoła kulturalistyczna:
- współczynnik humanistyczny - badać miasto tak jak jest postrzegane przez jednostki które w nim żyją. Przestrzeń na której lub z którą obcują ludzie nie jest postrzegana przez nich w sposób neutralny.
- indywidualizm ontologiczny i epistemologiczny
Ontologiczny - polega na przyjęciu założenia, że miasto jest redukowane, zależne od tego jakie jednostki je zamieszkują
Epistemologiczny - należy miasto opisywać na podstawie opinii mieszkańców
Szkoła noekologiczna:
Założenia:
- relacja pomiędzy 3 głównymi czynnikami - liczbą ludności, gęstością zaludnienia oraz zróżnicowaniami społecznymi mieszkańców i formami życia zbiorowego.
- związki symbiotyczne
Wnioski:
- im większa jest gęstość zaludnienia tym większy poziom zróżnicowania funkcji i aktywności, tym bardziej złożona staje się też struktura społeczna.
- im większa jest gęstość, tym wyraźniejsze stają się kontrasty między zamożnością i nędzą, porządkiem i chaosem.
- wraz ze wzrostem zagęszczenia wzmaga na sile walka o najcenniejszą przestrzeń miasta, oraz ekspansja i rozrastanie się miasta.
- rosnąca gęstość sprzyja segregacji przestrzennej i powstawaniu gett.
- im gęstsze zaludnienie tym częstsze stają się frustracje, lęki, samotność.
związki symbiotyczne - polegają na współzależności jednostek o zróżnicowanych funkcjach, które wzajemnie się uzupełniają.
Związki komensalistyczne - powstają miedzy jednostkami podobnymi pod względem pełnionych funkcji. Związki te stanowią podstawę więzi powstających w społecznościach terytorialnych określając ich charakter.
Grupy korporacyjne - o przewadze związków symbiotycznych
Grupy kategoryczne - imperatywne - kliki, związki zawodowe, gr. Interesów.
Społeczności o przewadze więzów symbiotycznych nazywamy grupami kooperacyjnymi.
Szkoła konwencjonalna (Robert Redfield):
- rozwój społeczny - urbanizacja
- 3 nastepujące po sobie etapy rozwoju miast
- cykl modernizacyjny
a) miasto przemysłowe - powstawało i funkcjonowało zazwyczaj jakosiedziby rządowe i centra religijne, rzadko wypełniając funkcja handlowe.
b) miasto w procesie uprzemysłowienia - pojawiły się selektywnie nowoczesne technologie.
c) uprzemysłowione (przemysłowe) - rozwija się wokół centrów wielkiego przemysłu, handlu. Dochodzi do silnej separacji miejsc mieszkalnych od przemysłowych.
Do końca lat 70-tych cykl modernizacyjny był następujący:
- społeczeństwo tradycyjne (przed przemysłowe)
- połowicznie zmodernizowane
- nowoczesne (przemysłowe)
- postnowoczesne (postprzemysłowe)
W latach 80-tych dodano kolejne ogniwo - społeczeństwo informacyjne.
15.11
Szkoły makrostrukturalne i strukturalno-funkcjonalne
Manuel
Założenia, orientacje badawcze:
- wytworzone stosunki materialno-społeczne nadają przestrzeni określone formy, funkcje i znaczenie w danym okresie historycznym.
- stosunki przestrzenne i społeczne pozostają w zależności od 4 zasadniczych układów:
Produkcji, konsumpcji, wymiany i zarządzania.
- przestrzeń społeczno-geograficzna z którą się spotykamy jest skodyfikowana, zinstytucjonalizowana, organizowana zgodnie z przyjętymi modelami, normami i wartościami.
Szkoły humanistyczne:
Erring Hoffman
Założenia, orientacje badawcze:
- paradygmat definicji sytuacji i aktora
- systemy znakowych, symbolicznych, semiotycznych, mentalnych użytkowników miasta.
Przestrzeń - wpływają:
- uwarunkowanie terenu, klimat
- zaspokojenie potrzeb
Socjologia miasta ćwiczenia - 3 -
E
D
C
B
A