BUDOWA I ROLA SKÓRY

WARSTWY ODDZIELAJĄCE ORGANIZM OD ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

* bezkręgowce

- okrywę ciała chroniącą głębiej położone narządy tworzy nabłonek jednowarstwowy, często wytwarzający oskórek (kutykulę),

- jest bardzo dobrze rozwinięty u stawonogów (wzmocniony białkami, chityną oraz solami wapnia tworzy zewnętrzny szkielet całkowicie nieprzepuszczalny dla wody)

- nabłonkowy fałd płaszcza większości mięczaków wytwarza ochronną muszlę

* kręgowce (w tym człowiek)

- najbardziej skomplikowany rodzaj powłoki - skóra

* rośliny

a) ryzoderma - zewnętrzna warstwa ochronna młodych korzeni

b) epiderma

- żywa tkanka okrywająca liście i młode łodygi

- zbudowana jest z kilku rodzajów komórek, w tym tworzących aparaty szparkowe

- umożliwia wymianę gazową

- przepuszcza promieniowanie świetlne niezbędne komórkom miękiszowym do fotosyntezy (większość komórek epidermy nie ma chloroplastów)

- zewnętrzna powierzchnia komórek epidermy pokryta jest warstwą słabo przepuszczalną dla pary wodnej - kutykulą (jej skład chemiczny jest odmienny niż kutykuli bezkręgowców)

- epiderma części roślin wytwarza wyspecjalizowane wyrostki - różnego rodzaju włoski mogące zmniejszać transpirację (np. tworzące kutner) lub kolce pełniące funkcje ochronne

c) korkowica - okrywa starsze łodygi i korzenie roślin o wtórnym przyroście na grubość

ZMIENNOCIEPLNOŚĆ

* temperatura ciała organizmu zmiennocieplnego zmienia się wraz z temperaturą otoczenia

* płazy i gady

STAŁOCIEPLNOŚĆ

* organizm stałocieplny przez cały rok, mimo zmian temperatur środowiska, utrzymuje wysoką, prawie stałą temperaturę ciała

* ptaki, ssaki, człowiek

* wymaga istnienia złożonych mechanizmów termoregulacyjnych

* w strefie komfortu termicznego (21°C - 24°C) nasz organizm ponosi najmniejsze „koszty” utrzymania stałej temperatury ciała

- zbyt niska temperatura

* na chwilowy spadek temperatury nasz organizm reaguje „gęsią skórką” (szczątkowy mechanizm stroszenia włosów), zwężeniem naczyń krwionośnych skóry i drżeniem mięśni (termogeneza drżeniowa)

* jeśli będziemy dłużej znajdowali się w obniżonej temperaturze, nasz organizm przyspieszy „wytwarzanie ciepła” przez podniesienie tempa metabolizmu, m.in. dzięki zwiększeniu poziomu hormonów tarczycy (termogeneza bezdrżeniowa)

* zbyt niska temperatura doprowadzi do hipotermii (obniżenie ciepłoty ciała) i śmierci z wychłodzenia

* na niewielki wzrost temperatury powyżej strefy komfortu organizm reaguje rozszerzeniem skórnych naczyń krwionośnych, pogłębieniem oddechów i nieznacznym wzrostem tempa pracy serca

* następnie następuje wzmożone wydzielanie potu

* w suchym i gorącym powietrzu przez skórę i z płuc można stracić nawet ½l wody w ciągu h

* może to doprowadzić do nadmiernego odwodnienia organizmu

* utrzymywanie się bardzo wysokiej temperatury zewnętrznej prowadzi z czasem do załamania zabezpieczeń termicznych, hipertermii (przegrzania) i śmierci

* wzmożone wytwarzanie lub straty ciepła związane są z aktywnością ośrodków zlokalizowanych w podwzgórzu, określanych jako ośrodki termoregulacyjne oraz położonego w śródmózgowiu ośrodka drżenia mięśni szkieletowych

PODSTAWY HIGIENY SKÓRY

a) trądzik młodzieńczy

* powstaje przez nadmierną aktywność gruczołów łojowych i potowych powodowaną zmianami hormonalnymi

* dochodzi do zaczopowania porów skóry przez tzw. zaskórniki utworzone z łoju i martwych komórek skóry

* zmiany trądzikowe zwiększają podatność skóry na infekcje (nie należy wyciskać zaskórników)

* stosuje się preparaty wysuszające i oczyszczające

* uporczywy trądzik wymaga zastosowania antybiotyku (konieczna konsultacja z dermatologiem)

b) pielęgnacja skóry

* codzienne mycie

* stosowanie odpowiednich kosmetyków pielęgnujących skórę

c) promieniowanie UV

* szkodliwe dla zdrowia

* należy stosować kosmetyki chroniące skórę przed szkodliwym wpływem nadmiernego opalania

* szczególnie narażone na szkodliwy wpływ promieniowania UVA i UVB są osoby z jasną karnacją

* intensywne opalanie prowadzi do powstania oparzeń skóry, wywołuje jej przedwczesne starzenie się, a niekiedy także zmiany nowotworowe

* niewielka ilość melaniny w skórze ma swoje zalety

* w okresie jesienno-zimowym komórki skóry osób z bardzo jasną karnacją łatwiej przekształcają prekursor witaminy D w jej ostateczną formę

d) zmiany barwnikowe

* na ogół nieszkodliwe

* część z nich może ulec zezłośliwieniu prowadzącemu do rozwoju czerniaka złośliwego

SKÓRA

BUDOWA

FUNKCJE

Naskórek

* wodoszczelna warstwa oddzielająca tkanki naszego ciała od otoczenia

* zbudowany z tkanki nabłonkowej wielowarstwowej płaskiej

* z naskórka powstają liczne wytwory rogowe: sierść, rogi i pazury (płazy, gady), dziub, łuski, pióra (ptaki) paznokcie, włosy (człowiek)

Skóra właściwa

Warstwa podstawowa

* ochrona ciała przed utratą wody

* ochrona przed urazami mechanicznymi

* ochrona przed urazami termicznymi

* ochrona przed urazami chemicznymi

* ochrona przed urazami świetlnymi

* ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych, np. wirusów, bakterii oraz grzybów

* ochrona częściowa przed wpływem promieniowania ultrafioletowego

* funkcje czuciowe - odbiór informacji ze środowiska zewnętrznego

* wydzielanie różnych substancji

* funkcja oddechowa u gadów

* łącznotkankowa, wielowarstwowa

* znajduje się tu dużo włókien kolagenowych, które nadają jej elastyczność i wytrzymałość mechaniczną

* znajdują się tu liczne naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe, mięśnie i komórki barwnikowe (melatocyty)

* zakończenia nerwowe zapewniają m.in. czucie dotyku, ucisku, zimna, ciepła oraz bólu

* zanurzone tu są włosy oraz gruczoły łojowe i potowe

* łój - wydzielina gruczołów łojowych, natłuszcza naskórek i włosy

* pot - wydzielina gruczołów potowych, składa się głównie z wody z pewną ilością chlorku sodu i mocznika, wydzielanie potu związane jest z termoregulacją oraz mechanizmami obronnymi

* linie papilarne - rzędy charakterystycznych i niepowtarzalnych wzorów wyniosłości skóry właściwej (brodawek skórnych), badaniem i porównywaniem linii papilarnych dla celów policyjnych zajmuje się daktyloskopia

* głębsza,

* stale zachodzą tu intensywne podziały komórkowe (mitozy), powstające komórki wypychają starsze ku górze

* niektóre komórki tej warstwy produkują również melaninę (brązowy barwnik chroniący przed wpływem promieniowania UV

Warstwa

rogowa

* zewnętrzna

* komórki wypychane z warstwy podstawowej stopniowo ulegają tu rogowaceniu (produkują kreatynę), obumierają i złuszczają się

* warstwa ta wytwarza liczne gruczoły: śluzowe (ryby, płazy), jadowe (gady, płazy), kuprowe (ptaki), potowe, łojowe, mleczne (sutkowe - przekształcone gruczoły potowe), wonne (ssaki)

Podskórna tkanka

tłuszczowa

* zanurzone są tu częściowo włosy, gruczoły łojowe i potowe

* włos - ochrona, obrona, izolacja skóry

* barwnik - ochrona przed działaniem promieniowania UV

* ciałko dotykowe - odbieranie wrażeń, np. ciepło, zimno, grupa nerwów skoncentrowana w jednym miejscu

* gruczoł łojowy - wydzielina chroni przed pękaniem i wysychaniem

* mięsień przywłosowy - skurcz powoduje tzw. gęsią skórkę

* gruczoł potowy - wydzielanie potu, ochłodzenie

* nerw - przekazywanie informacji

* naczynie krwionośne - odżywianie skóry

* tkanka tłuszczowa - izolacja termiczna

Rola termoregulacyjna

skomplikowany rodzaj powłoki oddzielający organizm od środowiska zewnętrznego, nie jest równomiernie rozmieszczona, twardsza na stopach, a cieńsza na głowie.

---