Rodzaje i rola kwasów RNA.
RNA odgrywa istotną rolę w odczytywaniu informacji genetycznej zawartej w DNA. RNA jest pojedynczym łańcuchem polinukleotydowym . Podstawową jednostką strukturalną jest nukleotyd. Jest to związek organiczny w skład, którego wchodzi cząsteczka cukru pięciowęglowego (ryboza), jedna cząsteczka kwasu fosforowego oraz jedna z czterech zasad azotowych. Ze względu na budowę chemiczną wyróżnia się zasady purynowe (adenina i guanina) oraz pirymidynowe (cytozyna i uracyl).
(rys.)
Wyróżniamy trzy rodzaje cząsteczek RNA, które razem biorą udział w procesie syntezy białka.
-Rybosomowy RNA (rRNA). Rybosomy są ośrodkami syntezy białek w komórkach. W skład rybosomu wchodzi rRNA oraz białka, które tworzą kompleksowy twór bez którego synteza łańcuchów polipeptydowych byłaby niemożliwa. W cytoplazmie komórek znajduje się tysiące rybosomów, wszystkie są o identycznym składzie i budowie. Cząsteczki rRNA powstają w wyniku odpowiednich genów rybosomowego RNA występujących w chromosomach. U wyższych organizmów, w jądrach występuje kilkaset genów dla każdego rodzaju rRNA w wyniku czego mogą produkowane być masowo.
(rys.)
-Transportujący RNA (tRNA). Są to małe cząsteczki RNA zbudowane z 70-80 nukleotydów. Pojedynczy łańcuch polinukleotydowy tRNA tworzy bryłę trójwymiarową o złożonej budowie, w rzucie poziomym przypominający liść koniczyny. W komórkach występuje kilkadziesiąt rodzajów tRNA różniących się sekwencją nukleotydów. Do cząsteczek tRNA przy udziale enzymów przyłączane zostają aminokwasy. Miejscem przyłączenia aminokwasu jest koniec łańcucha nukleotydowego tRNA 3. Na szczytowej pętli tRNA znajduje się trójka nukleotydów jest to antykodon, miejsce którym tRNA przyłącza się do matrycowego RNA (mRNA). Dla każdego aminokwasu istnieje odpowiedni rodzaj tRNA. Cząsteczki tRNA połączone z aminokwasami spełniają rolę transporterów doprowadzających aminokwasy do rybosomów, w których syntetyzowane są łańcuchy polipeptydowe białek.
(rys.)
-Matrycowy RNA (mRNA). Cząsteczki mRNA powstają w wyniku transkrypcji genów zawierających informację o syntezie białek. Sekwencja nukleotydów genu struktury zostaje transkrybowana na sekwencje nukleotydów w cząsteczce mRNA. Matrycowy RNA jest pojedynczym łańcuchem nukleotydów o różnorodności przekazywanych informacji decyduje kolejność nukleotydów w łańcuchu. Cząsteczki mRNA przedostają się z jądra do cytoplazmy gdzie łączą się z rybosomami. Matrycowy RNA przekazuje informację o kolejności nukleotydów, kodujących odpowiednie aminokwasy w łańcuchu polipeptydowym.
(rys.)
Wszystkie rodzaje RNA tworzą nierozerwalną całość w procesie jakim jest biosynteza białka. Bez ich prawidłowego działania organizm nie byłby w stanie przeżyć.