Reumatoidalne zapalenie stawów, RZS (łac. polyarthritis reumatoidea) to choroba o bardzo niejasnej etiologii, prawdopodobnie spowodowana jest wirusem i równoczesną reakcją autoimmunologiczną.

Choroba dotyczy głównie kobiet, które chorują na nią w stosunku do mężczyzn 6 razy częściej. Raz rozpoczęty proces chorobowy nie wygasa i powoli postępuje.

Choroba powoduje bardzo duże deformacje stawów, ich destrukcję, a co za tym idzie ogranicza ich ruchomość.

Powolny rozwój choroby rozpoczyna się od uczucia sztywności stawów, które mija po wykonaniu kilku ruchów. Na początku atakowane są drobne stawy rąk i nóg, najczęściej nadgarstek i stawy międzypaliczkowe. Następnie występuje obrzęk tych stawów i ograniczenie ich ruchomości oraz zniekształcenie.

Zmiany są wielowarstwowe, nie cofają się, a choroba postępując atakuje kolejne stawy.

Proces zapalny dotyczy błony maziowej stawów, w której powstają nacieki limfocytów i komórek plazmatycznych. Błona ulega pogrubieniu i powoduje ograniczenie ruchomości stawu. W przebiegu choroby występuje osteoporoza oraz nadżerki nasad kostnych. Poprzez zmniejszenie ruchomości stawów, dochodzi do zaniku mięśni, w okolicy zmienionego chorobowo stawu.

Charakterystyczne objawy

• obrzęki stawów

• bóle stawów podczas wykonywania ruchu

• ból i zanik mięśni (na ręce zwłaszcza zanik kłębu kciuka i mięśni międzykostnych)

• rumień dłoniowy (łac. erythema palmare)

• wilgotna skóra

• bagnetowate ustawienie względem przedramienia

• symetryczne zmiany

• torbiele Bakera

• zespół cieśni nadgarstka

• stan podgorączkowy

Kryteria rozpoznania

Kryteria klasyfikacyjne RZS wg Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego (American Rheumatism Association - ARA)

• sztywność poranna trwająca minimum 1 godzinę utrzymująca się przez co najmniej 6 tygodni

• obrzęk 3 lub więcej stawów utrzymujący się przez minimum 6 tygodni

• obrzęk stawów nadgarstkowych, śródręcznopaliczkowych i międzypaliczkowych bliższych, utrzymujący się przez minimum 6 tygodni

• symetryczny obrzęk stawów, utrzymujący się minimum 6 tygodni

• typowe dla RZS zmiany w RTG

• guzki reumatoidalne

• czynnik reumatoidalny (RF) w surowicy - w przypadku obecności RF rozpoznane zostaje seropozytywne RZS; w przypadku jego braku i obecności wymaganej ilości objawów diagnostycznych, rozpoznane zostaje seronegatywne RZS (przebiegające zwykle łagodniej)

Zaawansowanie

• okres I - w badaniu RTG widoczne obrzęki tkanek miękkich, niewielkie zwężenie szpar stawowych, osteoporoza przynasadowa

• okres II - wyraźne zwężenie szpar stawowych, w częściach przynasadowych kości widoczne geody zapalne oraz pojedyncze nadżerki na powierzchniach stawowych

• okres III - rozwój geod i nadżerek, podwichnięcia i zniekształcenia stawów

• okres IV - całkowite zesztywnienie kostne stawu

---