23 - XI - 2011r.
Historia ustroju i prawa w Polsce (Godek)
Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego:
Rada Ministrów niczego nie wotuje i niczego nie stanowi. Była pewnym miejscem spotkań ministrów, którzy jedynie konsultowali między sobą pewne zagadnienia.
1809r. - wybuchła wojna Austriacko - Francuska, 2 fronty (zachodni - zwycięstwo Napoleona; wschodni - Poniatowski ewakuował Warszawę i ruszył w kierunku Zamościa i Lwowa, Księstwo War. Powiększyło się o departamenty południowe), ta sytuacja spowodowała wzmocnienie Rady Ministrów i dostała ona prawo podejmowania wiążących decyzji w przypadkach niecierpiących zwłoki - ponieważ Król nie rezydował na stałe w Księstwie.
1812r. - dekret Napoleona, który przelał większość kompetencji na Radę Ministrów, stała się ona wtedy rzeczywiście silnym organem.
Te same osoby należały do Rady Ministrów i do Rady Stanu, później nastąpiło zróżnicowanie.
Parlament KW:
Nazywany Sejmem Głównym. W KW parlament praktycznie niczym nie przypomina parlamentu I RP.
Parlament I RP składał się z trzech stanów sejmujących, a w KW były to 2 przedmioty - Sejm i Senat. Senat (6 wojewodów, kasztelanów i biskupów, po 1809r. 30 osób) jest nominowany przez monarchę i wykazuje pewne podobieństwo do Senatu I RP bo zasiadają tam biskupi, kasztelanowie, itp.
Sejm - składa się z 2 rodzajów przedstawicieli - posłowie wybierani przez sejmiki szlacheckie, ale mamy tutaj odmianę, bo oprócz nich zasiadają tam deputowani od zgromadzeń gminnych.
Są 2 rodzaje zgromadzeń - Sejmiki i Zgromadzenia Gminne.
Zakres kompetencji:
Kompetencje Parlamentu w I RP były ogromne - sprawy skarbowe, wojskowe, podatki, administracja, nobilitacje, polityka zagraniczna, kompetencje te były stale zwiększane, kosztem innych organów.
W KW Parlament jest organem trzeciorzędnym, bo ma ograniczone kompetencje tylko do podejmowania zmian w prawie cywilnym, karnym i systemie menniczym. Dominuje monarcha i tylko monarcha.
Inicjatywa ustawodawcza należy tylko do monarchy. A więc to Król uruchamia machinę, która spowoduje, że Parlament uchwali jakąś ustawę. Król jest początkiem i końcem tego toku.
W Polsce przedrozbiorowej Parlament miał się zbierać co 2 lata na 6 tygodnie (z możliwością przedłużenia). W KW Parlament miał się zbierać co 2 lata na 15 dni, bez możliwości przedłużenia.
W Polsce przedrozbiorowej marszałek był wybierany przez izbę, w KW marszałek był nominowany przez Króla.
Parlament w KW nie ma prawa dyskutowania nad ustawami wniesionymi przez Króla, jest on tylko od tego żeby powiedzieć tak, lub nie. Dyskutować mogą tylko posłowie zasiadający w trzech (z resztą niejawnych) komisjach sejmowych i tylko na forum tej komisji.
Posłów do Izby Poselskiej wybierają Sejmiki. Sejmik wybiera tylko posła szlacheckiego. Sejmików było 40, po 1809r. doszło 60, w sumie 100.
Zgromadzenia „plebejskie” - Zgromadzenie Gminne. Wybierają deputowanych albo szlachciców albo nie-szlachciców. Pierwotnie było 26, później doszło 40, w sumie 66. Żeby w nich uczestniczyć trzeba było spełnić pewne warunki - cenzus wieku, wykształcenia, itp. - demokratyczny wymiar konstytucji.
Powodowało to, że w Izbie Poselskiej przewagę miała szlachta.
Administracja KW:
Podział na departamenty. Przejęto je jako jednostki już istniejące po państwie Pruskim. Na czele departamentu stał prefekt (na wzór francuski), który był nominowany przez Króla. Ma on na terytorium dep. bardzo rozległą władzę administracyjną - zabroniono mu tylko wpływania na sądy i mieszania się w sprawy wojskowe, reszta leżała w jego gestii.
Rada Prefekturalna - 5-7 osób, organ doradczy prefekta. Była 1 instancją sądownictwa administracyjnego w KW. 2 instancją jest Rada Stanu.
Podprefekt - funkcjonuje w jednostkach mniejszych - w powiatach. Ma te same kompetencje w powiecie co prefekt.
KW było podzielone jeszcze na Gminy Miejskie - na ich czele stał Burmistrz, tworzono je w obrębie mniejszych miast, oraz na Gminy Wiejskie - na ich czele stał wójt.
Municypalności - stworzono je trochę wbrew Konstytucji, wokół dużych miast; na ich czele stoi prezydent municypalności.
KW było państwem wielkich nadziei.
Na gruzach Księstwa Warszawskiego powstaje Królestwo Polskie.
W 1812r. wojska wycofujące się z Rosji, nie mogły zbyt długo zostać na terenie KW, bo napływały za nimi wojska Rosyjskie.
KW na początku 1813r. dostaje się pod zabór rosyjski.
Pojawia się pytanie „Co dalej?” - rząd KW ewakuował się do Drezna. Generalicja Carska doradzała Carowi likwidację KW i wcielenie go do Rosji - zwyczajna aneksja (spodziewali się oni nadań ziemskich, liczyli na zyski osobiste). Stało się inaczej - w 1815r. po ostatecznym pokonaniu Napoleona, zbiera się kongres w Wiedniu, który ma opracować nowy układ Europy.
Decyzjami Kongresu Wiedeńskiego na Ziemiach Polskich powstają 3 organizmy państwowe - Królestwo Polskie, Wolne Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem, Wielkie Księstwo Poznańskie.
Królestwo Polskie
Jego powstanie zostało zaproponowane przez Cara Aleksandra I. Jego powstanie było przyczyną niezgodności pomiędzy mocarstwami. Car chciał zając miejsce Napoleona w „Polskiej duszy i umyśle”, jak sam mówił „Polacy pójdą za samym diabłem, który obieca im niepodległość” - stąd też gesty Aleksandra (odwiedził wojska, które do końca walczyły u boku Napoleona, obiecał im honorowy powrót do kraju z bronią w ręku). Car nadaje w końcu 1815r. ustawę konstytucyjną.
Konstytucja z 1815r. wykazuje bardzo wiele podobieństw do konstytucji KW.
Czas obowiązywania Konstytucji KP (1815 - 1830r.). Jest to czas furory w Europie doktryn liberalnych (wolności konstytucyjne, wolność słowa, druku, prawa wyborcze, uprzemysłowienie). Te doktryny mogły się przebić w KP, ponieważ ulegał im sam Car. Dochodzimy tu do pewnego paradoksu - Aleksander ulegał doktrynom liberalnym, ale Rosja była państwem rządzonym w sposób całkowicie autorytarny.
PANCER HELGA - zła kobieta, ostra niemra :D
Mała dygresja :
Katarzyna II ------ Piotr III (zamordowany)
|
|
Paweł ------- Maria Fiodorowna
|
nie podzielał poglądów matki na sprawę PL;gdy wstąpił na tron zwolnił Polaków z więzień, przywrócił dawną Polską administrację na ziemiach PL; był bardzo nieprzewidywalny; spiskowcy próbowali wymusić na nim abdykację-za zgodą Aleksandra;został zamordowany w 1801r.
| | | | |
| | | | |
Aleksander I Konstantyn Mikołaj Michał + 6 córek
|
był wychowywany przez babkę, nie przez rodziców; opracowała instrukcję jak ma być wychowywany; był rozdwojony od najmłodszych lat bo wych. go babka a jednocześnie odwiedzał ojca; Katarzyna sprowadziła ze Szwajcarii znanego liberała i został on wychowawcą Aleksandra, stąd też jego przywiązanie do doktryn liberalnych; cierpiał na syndrom niebieskiej wstążki - Aleksander dochodzi do władzy, jedną z jego pierwszych decyzji jest przywołanie do siebie Adama Jerzego Czartoryskiego (przebywał on na dworze w Petersburgu). Aleksander tworzy triumwirat (Czartoryski - minister spraw zagranicznych Cesarstwa Rosyjskiego, senator; Nowosilcow, Koczubej?) - miał on pomóc Carowi w prognozowaniu przemian w Rosji.
Koniec dygresji.
Ostateczny kształt konstytucji był wynikiem kilku czynników:
-wola cara,
-poglądy arystokratów Litewskich z 1811r. - Lubecki, Plater.
Listopad 1815r. - narzucenie Konstytucji przez Cara Aleksandra I.
W maju 1815r. Car podpisał bardzo istotny dokument - Zasady do Konstytucji Królestwa Polskiego (opracowany przez Czartoryskiego). Ten krótki akt ma dwa znaczenia:
-pewne założenia do przyszłej konstytucji KP,
-podstawa zarządu nad KP.
Umowy międzynarodowe określiły, że KP miało być na zawsze związane z Cesarstwem Rosyjskim i miało przejść pod panowanie Cesarza Rosji. Ten sam traktat mówił, że KP będzie używać oddzielnej administracji i, że Car będzie mógł dokonać „rozszerzenia wewnętrznego” jakie uzna za stosowne.
Rozszerzenie wewnętrzne - może to być zapowiedź nadania Konstytucji KP, określa to poniekąd ustrój (monarchia konstytucyjna); inna interpretacja - to zapowiedź rozszerzenia granic KP (były na to ogromne nadzieje).
Konstytucja KP :
Jest znacznie bardziej rozbudowana - 169 artykułów, 8 tytułów (???). Była spisana oryginalnie po francusku, opublikowano tłumaczenie polskie, jednak odbiegało ono od oryginału francuskiego. Konstytucja była kilkakrotnie zmieniana.
1825r - wprowadzono „Artykuł Dodatkowy” - wprowadzał niejawność obrad Sejmowych, miał być tylko środkiem usunięcia „drobnych niedogodności”, ale miał duże znaczenie, bo zamykał usta opozycji sejmowej; było to interpretowane jako zaostrzenie kursu wobec KP.
1831r. - uchwała z 25 - I - o detronizacji Cara Mikołaja I;
uchwała o rządzie narodowym; uchwała o władzy naczelnego wodza; uchwała o przysiędze.
KP było postrzegane jako fanaberia Cara Aleksandra I.
Art. 4 Konstytucji KP mówi, że źródło władzy jest poza konstytucją. W Konstytucji nie ma dostatecznych gwarancji utrzymania niezależności KP.
Dwa państwa połączone Unią, które dzieli przepaść (Rosja - państwo rządzone w sposób absolutystyczny; w KP - ta sama osoba jako władca konstytucyjny; różni je wielkość terytorialna; liczba ludności 55 mln ludzi - 4 mln)
Gwarantem istnienia KP była świetna Armia.
W świetle konstytucji Rosję i KP łączy:
Królestwo Polskie jest na zawsze połączone z Cesarstwem,
Wspólna polityka zagraniczna (ale nie znaczy to, ze KP jest od razu stroną umowy międzynarodowej podpisanej przez Rosjan, do tego potrzeba oddzielnego artykułu),
Armia KP nie może być użyta poza Europą (żeby Rosjanie nie mogli przerzucić wojsk KP, np. na Syberię).
Wartością Konstytucji było to, że w duchu liberalnym zapewniała szeroki wachlarz praw i wolności obywatelskich - tytuł 2 Konstytucji - Zaręczenia Ogólne.
Szczególna opieka rządu nad religią Rzymskokatolicką, wolność innych wyznań, równość w korzystaniu z praw obywatelskich i politycznych (z wyłączeniem osób wyznań niechrześcijańskich - eliminuje to Żydów), wolność druku, gwarancja nietykalności osobistej, nietykalność własności, zniesiono karę konfiskaty, wywłaszczenie może być możliwe, ale tylko na podstawie ustawy, swoboda przenoszenia się osób i majątków, zasada odbywania kar na terenie KP (gwarancja odbywania kar na miejscu, a nie na Kaukazie czy Syberii), nikt nie może być zatrzymany jak tylko według form i na podstawie istniejącego prawa.
Pozycja monarchy:
Dominuje, jego pozycję określa tytuł 3 konstytucji, rząd jest w osobie Króla. Konstytucja KP wyraźnie przewiduje 2 aspekty rządu - władza wykonawcza i władza administracyjna.
Kompetencje monarchy są bardzo szerokie. Konkretne: sprawy wojny i pokoju, naczelne dowództwo wojskowe, budżet, decydowanie o rozchodach państwa, prawo łaski, nominacje urzędników, nominacje sędziów, nominacje senatorów (dożywotnio), nominacje namiestnika, zwoływanie zgromadzeń wyborczych, zwoływanie Sejmu, nobilitacja, nadawanie tytułów, nadawanie obywatelstwa KP.
Monarcha jest nieodpowiedzialny - akty monarchy są kontrasygnowane przez ministrów. Akty namiestnika również są kontrasygnowane.
Monarcha stale przebywa w Rosji, jego reprezentantem w KP jest Namiestnik.
Wracając z Wiednia i po pobycie w Warszawie Car zostawił nominację w zalakowanej kopercie i kazał ją otworzyć dopiero w dniu swoich urodzin - wszyscy byli pewni, że będzie to Czartoryski; jednak gdy koperta została otwarta nominacja była na gen. Józefa Zajączka. Sprawował tę funkcję do swojej śmierci, później ten urząd pozostał nieobsadzony, kompetencje przelano na inny organ.
Art. 7 - namiestnik zostanie nominowany aktem publicznym i akt ten będzie bliżej formułował jego kompetencje. Początkowo gdy Król pojawiał się w granicach KP władza namiestnika ustawała (tak było do 1818r.).
Namiestnik podejmował decyzje w łonie Rady Administracyjnej. Decyzja Namiestnika była kontrasygnowana przez członków Rady. Funkcją Namiestnika był pewien udział w nominacjach - to on przedstawiał monarsze, np. po dwóch kandydatów na biskupów
Co należy wiedzieć :
KW - silna rola monarchy - opisać rolę/kompetencje monarchy
pozycja rady stanu, funkcje sądowe rady stanu, ministrowie i rada ministrów, sejm główny - jego kompetencje i skład, podział administracyjny KW,
KP - geneza konstytucji i Księstwa w ogóle, pozycja prawna monarchy, pozycja prawna namiestnika,
Prawo i sądy w KW i KP - łącznie.