Untitled

Metody urządzania lasu - sposoby wprowadzenia porządku w pobieraniu użytków drzewnych uwzględniające aspekt czasowy i przestrzenny.

W zależności od przyjętego kierunku uporządkowania poboru użytków i budowy przestrzennej lasu wyróżnia się dwie grupy metod:

- systemizacji lasu (budowy przestrzennej i struktury wewnętrznej drzewostanów).

Systematyka metod urządzania lasu dokonywana jest z punktu widzenia: regulacji lub systemizacji. Jednak wiele metod łączy te cechy, a niektóre metody pomijają zagadnienia systemizacji.

II.1. Oparte na przesłankach techniczno- gospodarczych (przyjęty skład gatunkowy, założony sposób zagospodarowania i rębnia)

II.2. Oparte na przesłankach przyrodniczo- hodowlanych (skład gatunkowy drzewostanów i sposób zagospodarowania dostosowany do warunków siedliskowych)

- jednostka administracyjna dzielona jest na obręby na podstawie celu produkcyjnego, kolei rębu, sposobu zagospodarowania i rębni (wg dzisiejszych definicji jest to podział na gospodarstwa)

- obręby (gospodarstwa) obejmują powierzchnie łączne (w niektórych rozłączne),

- w planie urządzenia lasu podstawą regulacji dochodów jest trwałość produkcji i równomierność pozyskania,

- podstawą regulacji równomierności dochodów jest kolej rębu,

- układ cięć - łączny w starszych metodach, przerywany w nowszych,

- struktura drzewostanów kształtowana przez stosowanie rębni zupełnej (często z odnowieniem z samosiewu).

- ład czasowy regulowany na podstawie etatu . powierzchniowego,

- obręb (gospodarstwo) jest jednostką powierzchniową, której określona część ma przypaść corocznie do wycięcia,

- etat wyznaczany często na całą kolej rębu z lokalizacją cięć na mapie,

- podstawą ustalenia etatu jest rzeczywisty stan lasu i dążenie do równomiernego rozkładu powierzchni klas wieku,

- początkowo wykorzystanie odnowienia naturalnego, od poł. XIX wieku zręby zupełne i odnowienie z sadzenia.

Okres stosowania: od XIV do końca XVIII wieku. Etat oblicza się: pow. obrębu/kolej rębu. Szczegółowy plan cięć na całą kolej rębu.

Cięcia przez całą szerokość obrębu, prowadzone w określonym kierunku i z zachowaniem następstwa - jednak powodowało to straty gosp. Etat powierzchniowy nie gwarantował równomierności dochodów (różne bonitacje, wiek). Odmiany metody: (1) przy obliczaniu etatu uwzględnienie bonitacji i produkcyjności siedlisk, (2) pozostawienie na zrębie młodych drzewostanów, (3) podział obrębu na 2-3 części różniące się wiekiem.

Okres stosowania: początek XVIII wieku do końca XIX wieku (Cotta.1804).

Podział obrębu na okręgi (3-4) różniące się wiekiem znacznie zmniejszało to straty gospodarcze.

Okręgi podzielone na oddziały (ok. 50 ha) m.in. do wyrównywania powierzchni okręgów.

Kolej rębu podzielona na liczbę okręgów. W okręgu stosuje się metodę działkową (rozpoczynając od okręgów najstarszych). Plan cięć sporządzany na najbliższy okres gospodarczy (pierwszy okręg) - niekiedy stosowano podział na ostępy (+ rozręby i oręby).

Odmiany metody: (1) przy obliczaniu etatu uwzględnienie bonitacji i produkcyjności siedlisk, (2) pozostawienie na zrębie młodych drzewostanów, (3) obliczanie etatu miąższościowego dla pierwszego okręgu.

Okres stosowania: XIX-XX wiek (odmiany także współcześnie).

Związane z ideą lasu normalnego. Elementarną jednostką gospodarczą jest drzewostan.

Obręby tworzy się z uwzględnieniem siedliska i składu gatunkowego (obręby siedliskowe gospodarstwa).

W gospodarstwach różne cele hodowlane i produkcyjne, różne koleje rębu.

Etat oblicza się na podstawie drzewostanów rębnych i przeszłorębnych - z reguły na 10 lat. Odmiany: (1) porównanie obliczonego etatu z etatem normalnym (starsze metody - dążenie do unormalnienia lasu, oblicza się etat powierzchniowy normalny), (2) nie dąży się do unormalnienia lasu (nowsze metody - etat wg rzeczywistego stanu lasu, plan cięć na najbliższy okres gospodarczy).

Duże wymagania dotyczące budowy lasu; stosowanie przerywanego układu cięć. Struktura drzewostanów kształtowa n a z uwzględnieniem siedlisk i gatunków drzew (starsze + nowe odmiany), przejściowo (XIX-poł. XX w.) z wykorzystaniem gatunków o dużej wydajności.

- regulacja ładu czasowego na podstawie etatu miąższościowego,

- często - w obliczeniu etatu uwzględnia się sumę miąższości drzewostanów w chwili wyrębu jako jednostkę miąższościową, która powinna corocznie przypaść do wycięcia,

- pobieranie użytków powinno doprowadzić do unormalnienia lasu pod koniec kolei rębu,

- jednostka regulacji - obręb + mniejsza jednostka - oddział (niekiedy dzielony na 2-3 części),

- duży nakład pracy związany z określeniem zapasu w dalekiej przyszłości; problem dokładności wyników,

- równomierne dochody (choćby okresowo) wyeliminowanie strat związanych z użytkowaniem młodych drzewostanów.

Ład czasowy reguluje się na podstawie zapasu wszystkich oddziałów, ustalonego w wieku ich dojrzałości rębnej (dodanie spodziewanego przyrostu).

Wykonanie zestawienia miąższości oddziałów wg wzrastającego wieku. Suma tej miąższości podzielona przez kolej rębu = etat roczny miąższościowy.

Po obliczeniu etatu sporządzenie szczegółowego planu cięć na kolejne lata. Niektóre drzewostany trzeba było użytkować w wieku innym niż kolej rębu (z powodu postulatu równomierności dochodów), a stąd obliczenia wykonywać ponownie.

Tabela wyrównanych miąższości i mapa stanowiły plan cięć na całą kolej rębu.

Okres stosowania: XVIII-XIX wiek (Hartig 1795). Zestawia się ogólny plan cięć, na całą kolej rębu. Kolej rębu dzieli się na okresy.

W tabeli prowizorycznej zestawia się oddziały wg wzrastającego wieku w poszczególnych okresach. Przyjmuje się, że wszystkie oddziały danego okresu będą wycięte jednocześnie w środku okresu - na ten rok określa się miąższość oddziałów. Sumuje się przewidywaną miąższość oddziałów. Dzieląc miąższość obrębu przez liczbę okresów otrzymuje się prowizoryczny etat w okresie. Na drodze przybliżeń wyrównuje się miąższość okresów do wielkości obliczonej średniej miąższości.

Po obliczeniu etatu okresowego oblicza się etat roczny i sporządza szczegółowy plan cięć na pierwszy okres użytkowania (kolejno bierze się oddziały najstarsze).

- zapewnienie równomierności dochodów w bieżącym okresie gospodarczym.

Ułożenie ogólnego planu cięć na całą kolej rębu (tak jak w metodzie okresowo-powierzchniowej) oraz szczegółowego planu cięć na pierwszy okres (niekiedy tylko na 10 lat).

W planie ogólnym dla pierwszych dwóch okresów wyrównuje się spodziewane miąższości (jak w metodzie okresowo- miąższościowej. Szczegółowy plan cięć (pierwszy okres lub 10 lat) albo wg powierzchni do corocznego wyrębu, albo wg jednakowych miąższości z przeliczeniem na odpowiednie powierzchnie.

Metoda wymagała przestrzennego uporządkowania lasu - cięcia łączne przez cały okręg z zachowaniem kierunku i następstwa cięć. Stosowano gł. rębnię zupełną z pozostawieniem nasienników.

- etat oblicza się na podstawie wzorów wyprowadzonych z funkcyjnych zależności lasu normalnego (gł. zapas normalny i przyrost normalny),

- głównym celem jest zapewnienie trwałej równomierności dochodów,

- dążenie do doprowadzenia lasu rzeczywistego do postaci lasu normalnego (etat powinien równać się przyrostowi przeciętnemu zmniejszanie lub zwiększanie etatu ma doprowadzić do zapasu normalnego),

- zajmują się tylko wyznaczeniem etatu rębnego (użytkowanie przedrębne zależy od gospodarza lasu).