Technika grupowa stosowana przez kuratorów sądowych i funkcjonariuszy organów ścigania. Od roku 1971 stosowanie w pracy kuratorskiej techniki grupowej uzyskało podstawy prawne. W ramach Kuratorskich Ośrodków Pracy z Młodzieżą kuratorzy sądowi prowadzą zajęcia w gr. obejmujących z reguły nie więcej niż 30 nieletnich. Kuratela sądowa, oparta na technice osobowej, wspierana jest więc oddziaływaniem techniki grupowej. Nieletni, wchodzący w skład grup wychowawczych to osoby skierowane do Kuratorskich Ośrodków Pracy z Młodzieżą z inicjatywy sędziego dla nieletnich, bądź na wniosek kuratora sądowego lub rodziców. Są to nieletni wobec których orzeczono dozór kuratora jako środek samoistny, bądź dozór kuratora w okresie warunkowego zawieszenia umieszczenia w zakładzie poprawczym lub warunkowego zwolnienia z zakładu poprawczego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach do Ośrodka kierowani są nieletni ze spraw opiekuńczych-chodzi tu o nieletnich znajdujących się w warunkach sprzyjających wykolejeniu społecznemu. Tę formę oddziaływań resocjalizujących prowadzą sędziowie dla nieletnich i kuratorzy sądowi, którzy przez indywidualne oddziaływanie jak i spotkania wywierają wpływ na rodziców nieletnich. Techniki grupowe, stosowane w omawianych ośrodkach, są bardzo różne. Po pierwsze występują w formie tzw. aktywności w ramach zbiorowości społecznej. Każdy członek tej zbiorowości zajmuje się działalnością tego samego typu, korzysta z tych samych udogodnień, ale to co wykonuje nie jest rezultatem zbiorowej kooperacji. Społeczny charakter aktywności wyraża się w tym, że unikają czynności utrudniających innym członkom osiąganie wartości określonego typu oraz respektują normy mające ułatwić osiąganie tych wartości. Do tego rodzaju działalności można zaliczyć np. wspólne odrabianie lekcji, oglądanie filmów, audycji telewizyjnych słuchanie koncertów muzycznych. Po drugie- techniki grupowe występują w formie współzawodnictwa (np. turnieje szachowe, konkursy wiadomości). Po trzecie może to być tech. grupowa, której celem jest rozwijanie zdolności i zainteresowań, zdobywanie określonych sprawności (np. zajęcia wyrównawcze z matematyki czy j. polskiego ale także szkolenie mające na celu uzyskanie karty rowerowej, kursy pływackie i żeglarskie, zajęcia w ramach kół zainteresowań.) Po czwarte mogą być organizowane tzw. grupy kooperatywne chodzi tu o wspólne przygotowywanie występów estradowych czy muzycznych. Organizowanie różnego rodzaju imprez i związanego z nimi współzawodnictwa między grupami. Ze względu na efektywność wychowawczą tych form pracy z młodzieżą i możliwości nadzoru nie opierającego się wyłącznie na strachu przed karą zewnętrzną, również funkcjonariusze organów ścigania stosują je coraz częściej wobec młodzieży potencjalnie przestępczej. I tak np. policja nowojorska tworzy specjalne kluby dla młodzieży wymagającej nadzoru, czy tez kluby sportowe skupiające tzw. młodzież trudną (policja francuska, szwedzka, duńska). Psychoterapeutyczna technika grupowa Doceniając znaczenie antropotechniki wychowawczej i opiekuńczej należy podkreślić, że w działalności resocjalizującej nie może zabraknąć oddziaływań psychoterapeutycznych w formie psychoterapii, zarówno indywidualnej (czynnikiem leczenia są interakcje między terapeutą a pacjentem) jak i grupowej( interakcje między członkami grupy, stworzonej specjalnie w celach psychoterapeutycznych). ****doradzanie grupowe i psychoterapia intensywna W przypadku doradzania grupowego podobnie jak w doradzaniu indywidualnym, zadanie psychoterapeuty polega na rozładowaniu napięcia, usunięciu lęku i podtrzymaniu pacjenta. Ale tu występują środki, których nie ma w doradzaniu indywidualnym, a mianowicie pomoc uczestników grupy, np. inspirowanie odpowiednich dyskusji, które mają na celu uświadomienie pacjentowi, że nie jest osamotniony w uporaniu się ze swymi problemami. T tym rodzaju oddziaływania terapeuta nie może poruszać spraw zbyt intymnych, nie zawsze tez udaje mu się dotrzeć wraz z pacjentem do mobilizujących go wspomnień. Doradzanie grupowe może być dobrym wprowadzeniem do doradzanie indywidualnego oraz do intensywnych form psychoterapii, stosowanych w przypadku bardziej głębokich i trwałych zaburzeń psychicznych. Psychoterapia intensywna ma postać 5-osobowych grup, złożonych jedynie z osób reprezentujących pewien poziom rozwoju intelektualnego i dojrzałości emocjonalnej. Obowiązuje zasada dobrowolnego uczestnictwa w grupie psychoterapeutycznej. Istnieją pewne odmiany psychoterapii intensywnej, które przybierają formę gry, czyli dramatyzacji cudzego lub własnego zachowania. Do tych odmian psychoterapii grupowej należą: spektakle teatru terapeutycznego, atakująca psychoterapia grupowa psychodrama, socjodrama. Teatr terapeutyczny i psychoterapia atakująca Procedura teatru terapeutycznego polega na inspirowaniu i organizowaniu, przy współudziale członków grupy jako przyszłych aktorów, odpowiednich spektakli teatralnych. Odgrywane sztuki dobierane są z repertuaru normalnych teatrów, bądź specjalnie przygotowywane. Wyróżniamy tu trzy stadia: pierwsze stanowi tzw. przygotowanie gry, polega na dyskusji grupowej poświęconej wyborowi sztuki, przygotowaniu sceny, kostiumów. Drugim stadium jest wystawienie sztuki na scenie przed widzami, ma na celu wywarcie wpływu zarówno na osobowości aktorów jak i widzów. Trzecim stadium jest reakcja widzów po obejrzeniu sztuki. Reakcja ta powinna być inspirowana i wykorzystywana w celu ujawnienia poglądów i uczuć oraz wywołania uczuć ważnych z punktu widzenia funkcji spektaklu terapeutycznego. Psychodrama i socjodrama Mówiąc o psychodramie mamy namyśli podobnie jak w przypadku psychoterapii atakującej swoista grę. Chodzi tu o odtwarzanie w sposób improwizowany określonego zachowania się w danej sytuacji. Psychodrama polega na odtwarzaniu faktów wywierających wpływ nie tylko na widza, ale i na aktora, z tym że każdy widz musi w pewnym momencie stać się aktorem i vice versa. Gra jest improwizowana a więc ukierunkowana jedynie ogólnie określonym zadaniem, a nie szczegółową instrukcja reżyserską. J.L Moreno używa tego pojęcia w szerokim znaczeniu, tj. do psychodramy zalicza zabiegi badawcze oraz terapeutyczne i pedagogiczne. Niektórzy autorzy opisując tego rodzaju metody stosują zamienne terminy: psychodrama, odgrywanie ról, (role-playing). Często pojęcie to jest używane w węższym znaczeniu i wtedy traktowane jest jako metoda głębokiej analizy zachowania się człowieka, której celem jest wykrycie interpersonalnego podłoża jego osobowości. Zasadniczym przedmiotem socjodramy jest grupa a nie poszczególne jednostki. Różnica pomiędzy psychodramą (pojmowaną w węższym znaczeniu) a socjodramą dotyczy traktowania grupy. W psychodramie tworzy się grupę w celach diagnostycznych, terapeutycznych i wychowawczych, w socjodramie wprowadza się improwizowane dramatyzacje do grup już istniejących. Zdarzenia psychodramatyczne stają się fragmentem ich życia i działania. W psychodramie w centrum zainteresowań znajduje się osobowość każdego członka grupy, natomiast w socjodramie sama grupa, jej działalność, oraz efekty tej działalności, ujmowane jako działalność zbiorowa. Między oddziaływaniem socjodramy a psychodramy są bardzo ścisłe związki. Od stanu osobowości członków grupy zależy efektywność zbiorowej aktywności, a od stanu integracji grupy i od skuteczności poczynań zbiorowych zależą przemiany dokonujące się w osobowości jej członków. Socjodramę można stosować jako jeden ze sposobów wprowadzania nowych wychowanków do wspólnoty zakładowej. Antropotechnika środowiska Antropotechnika zwana jest także technika środowiskową, technikę tę charakteryzuje odwołanie się do nacisku członków określonego środowiska i do konsekwencji procesów przemian dokonujących się dzięki aktywności członków grupy, które stanowią istotne elementy tego środowiska. Chodzi więc o odwołanie się do osób wchodzących w skład systemów społecznych wywierających wpływ na osobowość ludzi, którzy do nich należą. Technikę grupową i technikę środowiskową określa się czasem jako socjotechnikę. W szerszym rozumieniu do socjotechniki zalicza się także wszelkie odmiany oddziaływań predyspozycyjnych - czyli wszelkie odmiany antropotechniki. Środowisko i jego funkcje Wiadomo powszechnie iż doświadczenie jest istotnym czynnikiem w socjalizacji. Źródłem doświadczenia mogą być nie tylko interakcje między osoba wychowywaną a osobami wychowującymi-czyli kształtowanie bezpośrednie; zmiany w osobowości mogą zachodzić także pośrednio-poprzez kształtowanie otoczenia, w którym żyje człowiek i które wyznacza zakres jego możliwości rozwojowych. Otoczeniem człowieka będziemy nazywać zdarzenia i obiekty, które współwystępują z nim i jego aktywnością. Natomiast środowiskiem człowieka nazwiemy wyłącznie te elementy otoczenia, które wywołując reakcje w organizmie człowieka powodują względnie trwałe zmiany w jego osobowości. Są to kształtujące osobowość elementy rzeczywistości zarówno przyrodniczej, społecznej, kulturowej Kształtowanie środowiska, szczególnie kulturowego jest w wychowaniu szczególnie istotne a działalność wychowawcza jest sprzężona ze środowiskiem człowieka. Jeśli chce się bowiem osiągać zamierzone rezultaty nie można ograniczać się tylko do zamkniętych oddziaływań na dzieci, młodzież czy dorosłych ale dokonywać przemian w środowisku ich życia. Środowisko oddziaływuje na człowieka dwojako jako inspiracja i sytuacja. Sytuacyjne oddziaływanie polega na tym, że środowisko wpływa na zaspakajanie potrzeb i wskutek tego przyczynia się do uczenia się. Sytuacje w których człowiek żyje mogą bądź utrudniać zaspakajanie potrzeb stając się źródłem frustracji, bądź też ułatwić ich zaspakajanie. W drugim przypadku chodzi o wpływ osób i zbiorowości znaczących, a zatem o oddziaływania wpajające określone wzory aktywności. Środowisko inspiruje, przyczynia się tym samym do utrwalenia w osobowości ludzkiej norm etycznych, obyczajowych i prawnych. Nietrudno zauważyć, że środowisko może oddziaływać także negatywnie na młodzież W centrum działalności wychowawczej powinno znajdować się kształtowanie zarówno środowiska sytuacyjnego, jak i inspirującego.(Dla wychowawcy ważna jest nie tylko antropotechnika interakcji dwuosobowych i członków grupy ale i antropotechnika środowiska, czyli technika środowiskowa). Opiekuńcze i wychowawcze zadania Ognisk Wychowawczych. Ognisko wychowawcze to jedna z form pomocy młodzieży zagrożonej wykolejeniem, jak i jej rodzicom stworzona przez Kazimierza Lisieckiego a później twórczo rozwijana przez Marię Łopatkową. Jest to zespół składający się z lekarzy, wychowawców, psychologów, którego zdaniem jest pomoc dzieciom i rodzicom znajdującym się w szczególnie trudnych sytuacjach życiowych. Chodzi o pomoc zarówno materialną jak i polegającą na usługach, doradzaniu. Z zasady do ognisk przyjmuje się młodzież i dzieci zagrożone wykolejeniem społecznym i wykolejającą się, ale nie upośledzoną umysłowo i nie wymagająca pobytu w zakładzie leczniczym. Każde dziecko ma prawo wyboru wychowawcy i nawiązania z nim bliskiego kontaktu. W ognisku stosuje się także oddziaływanie przez grupę. Zajęcia są bardzo zróżnicowane, obejmują sporty, turystykę, zajęcia teatralne, muzyczne i politechniczne. Środowisko psychoterapeutyczne Technika środowiskowa w przypadku psychoterapii przybiera formę socjoterapii, a więc jest stwarzaniem środowiska o walorach psychoterapeutycznych i posługiwaniem się nim przez zawodowych psychoterapeutów, korzystających z pomocy samych pacjentów i personelu administracyjnego, a więc aktywizacją wszystkich, wchodzących w skład tzw. społeczności terapeutycznej. echnika ta polega na korzystaniu z pomocy środowiska terapeutycznego, które składa się z wielu małych grup, tego rodzaju struktura umożliwia kontakty bezpośrednie, twarzą w twarz. W aktywności tej nie może zabraknąć zabawy, która pozwala wypracować różne formy zachowania, ważne dla uzyskania odpowiedniego statusu w społeczeństwie, ale bez tak silnego nacisku odpowiedzialności, jaki występuje w życiu normalnym. Chodzi o to by pacjent dzięki uczestnictwu w społeczności terapeutycznej uzyskał potrzebne mu oparcie społeczne, a równocześnie nabył poczucia bezpieczeństwa redukującego niepokój nerwicowy. Ważne jest stworzenie pacjentowi możliwości prospołecznego wyrażania własnej indywidualności poprzez aktywność, która najbardziej odpowiada jego zainteresowaniom i zdolnościom, daje mu satysfakcję i redukuje jego egocentryzm. Taką formę stosują np. kluby AA. Działalność w klubach ma rozładować lęk i zapewnić prospołeczną rekreację.
5