Zasada pluralizmu politycznego
Jej usytuowanie ustrojowe jest następstwem współczesnego rozumienia suwerena jako konkretnej zbiorowości ludzi zamieszkującej terytorium danego państwa.
Współczesny suweren to wewnętrznie zróżnicowana zbiorowość, w ramach której wyróżniamy różnorodne wspólnoty (idei, wyznania, zawodu, położenia społecznego, religii, poglądów politycznych) które mają możliwość wyrażania swoich postaw i poglądów, a także podejmowania aktywności poprzez które dają wyraz swego nastawienia do spraw publicznych.
Zasada pluralizmu politycznego nie została skodyfikowana w postaci jednolitej normy, lecz może zostać zdekodowana z kilku regulacji konstytucyjnych zawartych m.in. w rozdziale I i II Konstytucji:
art. 11 „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa”,
art. 12 „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno - zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”,
Art. 13 „Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa”
Art. 58 ust. 1 Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
Art. 58 ust. 2 Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
Inny pogląd wyraża natomiast Trybunał Konstytucyjny, zdaniem którego „jedną z podstaw ustroju Rzeczypospolitej jest wyrażona w art. 11 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji zasada pluralizmu politycznego, zgodnie z którą: „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych”. Wyrok TK Pp 01/08)
„Partia polityczna (…) jest z jednej strony formą urzeczywistniania wolności zrzeszania się, i w szczególności realizowania aspiracji do zorganizowanego współdziałania w sprawowaniu władzy, z drugiej strony natomiast przez jej zdolność oddziaływania na kształtowanie polityki państwa stanowi element systemu politycznego. Prawo konstytucyjne uznaje niejednokrotnie partie polityczne nie tylko za ważny, ale także za konstytucyjnie niezbędny element liberalnego demokratycznego porządku prawnego. Z tego zakorzenienia partii politycznych zarówno w wolności jednostki do realizowania w zorganizowanej formie jej politycznych aspiracji, jak i wpływania tych zorganizowanych form na politykę państwa, wynikają ogólne założenia konstytucyjne dotyczące zasad wolności tworzenia i działania partii politycznych oraz dopuszczalnych w tym względzie ograniczeń…” (sygn. Pp 1/99).