WYKŁAD z ANATOMII (26.02.2007r.)

Budowa układu nerwowego

Jego zadaniem jest nadzorowanie czynności narządów wewnętrznych żywego organizmu oraz umożliwianie mu kontaktów ze światem zewnętrznym

ELEMENTY SKŁADOWE UKŁADU NERWOWEGO:

- neuron (neurocyt): komórka nerwowa przekazuje informacje zakodowane w postaci impulsów nerwowych

Zbudowany jest z:

1. ciała komórkowego

2. wypustek: akson (neuryt), dendryty

- droga nerwowa: wiązka włókien nerwowych (aksonów lub dendrytów albo jednych i drugich) przebiegająca w obrębie Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN)

- nerw: wiązka nerwów oraz występujące między nimi zespolenia. Wyróżniamy sploty nerwów autonomicznych i rdzeniowych.

- synapsa: miejsce styku 2 neuronów lub neuronu z narządem wykonawczym bądź odbiorczym. W ich obrębie następuje przekazanie impulsu nerwowego z jednego neuronu do drugiego

- istota szara: skupienie ciał komórek nerwowych w Centralnym Układzie Nerwowym (CUN)

- istota biała: skupienie wypustek komórek nerwowych w Centralnym Układzie Nerwowym (CUN)

- tkanka glejowa (glej): występuje w całym CUN, tworząc gąbczastą strukturę, w której leżą komórki nerwowe i krwionośne. Pełni funkcję odżywczą i ochronną. Nie uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych.

Wyróżnia się:

1. makroglej (ostrocyty i oligodendrocyty)

2. mikroglej (.............................................)

3. komórki wyściółki, wyścielające wszystkie ściany komórkowe mózgowia

PODZIAŁ UKŁADU NERWOWEGO:

a) topograficzny b) czynnościowy

- ośrodkowy (CUN) - somatyczny

- obwodowy (OUN) - autonomiczny

CENTRALNY UKŁAD NERWOWY:

- mózgowie:

a) przodomózgowie: kresomózgowie (mózg)

międzymózgowie

b) śródmózgowie

c) tyłomózgowie: móżdżek

most

rdzeń przedłużony

d) rdzeń kręgowy

Kresomózgowie:

- jest parzystym narządem, dzieli się na półkulę przednią i tylną

- powierzchnia mózgowa jest silnie pofałdowana, fałdy przedzielone bruzdami, tworzą tzw. zakręty mózgu

- półkule podzielone są na płaty: czołowe, ciemieniowe, ................................................

Międzymózgowie:

- do międzymózgowia zaliczamy: wzgórzomózgowie, podwzgórze, komorę trzecią oraz niskowzgórze

- jest ośrodkiem regulacji metabolizmu

- odgrywa bardzo istotna rolę w integracji informacji czuciowych i ruchowych

Śródmózgowie:

- łączy pień mózgu i międzywzgórzem

- śródmózgowie utworzone jest przez parzyste pasma istoty białej zwane komorami mózgu

- znajdują się w nim jądra niektórych nerwów czaszkowych

Móżdżek:

- dzieli się na 2 półkule oddzielone tzw. robakiem

- zbudowany jest z istoty szarej - kora móżdżku, jądra móżdżku oraz z istoty białej położonej w głębi - ciało rdzenne

- pełni funkcję ośrodka regulującego koordynację ruchów i napięcie mięśni, wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała

Rdzeń przedłużony:

- ma kształt spłaszczonego stożka o długości 2,5-3 cm

- ku górze przechodzi w most, ku dołowi przechodzi w rdzeń kręgowy

- zawiera zarówno istotę szarą jak i białą, biała na zewnątrz a szara wewnątrz

- zawiera ośrodki oddychania, naczynioruchowe i sercowe oraz ośrodki związane z czynnością układu pokarmowego

Rdzeń kręgowy:

- znajduje się w kanale kręgowym kręgosłupa

- zaczyna się poniżej skrzyżowania piramid a kończy się stożkiem rdzeniowym na wysokości L2

- ma budowę segmentową, wyróżnia się w nim 31 par odcinków tzw. neuromerów z którymi łączy się 31 par nerwów rdzeniowych

- jest zbudowany z istoty szarej leżącej wewnętrznie i z istoty białej leżącej obwodowo

- istota szara tworzy słupy: przedni, boczny, tylny a istota biała tworzy sznury: przedni, boczny, tylny

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

W skład OUN wchodzą:

• nerwy czaszkowe: 12 par

• nerwy rdzeniowe: 31 par

• obwodowe nerwy układu autonomicznego

NERWY CZASZKOWE

- XII nerwów czaszkowych bierze swój początek w odpowiednich częściach mózgowia

I - n. węchowy II - n. wzrokowy

III - n. okoruchowy IV - n. bloczkowy

V - n. trójdzielny VI - n. odwodzący

VII - n. twarzowy VIII - n. ślimakowo-przedsionkowy

IX - n. językowo-gardłowy X - n. błędny

XI - n. dodatkowy XII - n. podjęzykowy

- zawierają włókna czuciowe, ruchowe oraz włókna przywspółczulne z układu autonomicznego

- do nerwów czuciowych zaliczamy: I, II, VIII

- do nerwów ruchowych zaliczamy: III, IV, VI, XI, XII

- do nerwów czuciowo-ruchowych zaliczamy: V, VII, IX, X

- nerwy III, VII, IX, X zawierają włókna z układu autonomicznego

NERWY RDZENIOWE

- z rdzenia kręgosłupa odchodzi zwykle 31 par nerwów rdzeniowych

wyróżniamy: 8 par nerwów szyjnych (C1 - C8)

12 par nerwów piersiowych (Th1 - Th12)

5 par nerwów lędźwiowych (L1 - L5)

5 par nerwów krzyżowych (S1 - S5)

1 para nerwów guzicznych

- każdy nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia przedniego i tylnego tworząc pień nerwu rdzeniowego

- korzeń przedni (brzuszny) wychodzi ze sznurów przednich rdzenia kręgowego, zawiera głównie włókna ruchowe i autonomiczne

- korzeń tylny (grzbietowy) zbudowany z włókien czuciowych, wnika do rogu tylnego i do sznura tylnego rdzenia kręgowego

- pień dzieli się na 4 gałęzie: brzuszną, grzbietową, oponową i gałąź łączącą z pniem współczulnym

- gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych (oprócz piersiowych) tworzą sploty:

splot szyjny: C1 - C4

splot ramienny: C5 - Th1

nerwy międzyżebrowe: Th1 - Th12

splot lędźwiowy: L1 - L5

splot krzyżowy: S1 - S5

UKŁAD SOMATYCZNY

- zapewnia świadomą percepcję, ruchy dowolne i mimowolne wykonywane przez mięśnie poprzecznie prążkowane

W jego obrębie możemy wyróżnić:

a) układ piramidowy: sterujący wykonywaniem ruchów świadomych

b) układ pozapiramidowy: kierujący ruchami zautomatyzowanymi, regulują postawę ciała i napięcie mięśniowe

UKŁAD AUTONOMICZNY

- jest odpowiedzialny za stałość środowiska wewnętrznego

- jego efektorami są: mięśnie gładkie, mięsień sercowy oraz gruczoły

- w jego obrębie wyróżniamy:

a) część współczulną

b) część przywspółczulną

- między obiema częściami występuje antagonizm czynnościowy - pobudzanie lub hamowanie tych samych efektów (zwężanie i rozszerzanie źrenicy, przyspieszanie i zwalnianie częstości pracy serca)

- niektóre narządy są zaopatrywane tylko przez jedną z części układu autonomicznego

CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA

- składa się z:

a) części ośrodkowej, znajdującej się w słupach bocznych rdzenia kręgowego od C8 - L3

b) pni współczulnych

c) gałęzi obwodowych

CZEŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA:

- składa się z:

a) części mózgowej układu przywspółczulnego (jądra przywspółczulnych nerwów czaszkowych)

b) części rdzeniowej znajdującej się w słupach bocznych rdzenia kręgowego............................

4

---