Analiza i interpretacja tekstu Olgi Tokarczuk „Czas Prawieku”
Pytania pomocnicze:
1. Dlaczego pisarka nazwała opisywaną przez siebie krainę Prawiekiem?
2. Jakie elementy myślenia mitycznego odnajdujesz we fragmencie prozy Olgi Tokarczuk?
3. Co symbolizują granice Prawieku?
4. Czy nazwy rzek w tekście Olgi Tokarczuk są przypadkowe?
5. Czy w świecie Prawieku występują elementy sacrum?
6. Zwróć uwagę na styl opowieści Olgi Tokarczuk. Jakie zdania przeważają w tekście? Dlaczego pisarka wybrała właśnie taką formułę stylistyczną?
7. W jaki sposób autorka pokazuje związek świata ludzi i świata natury?
8. Jakie środki stylistyczne wykorzystuje przede wszystkim Olga Tokarczuk? Dlaczego?
Ad. 1. Prawiek pokazany jest jako ośrodek świata tętniący życiem pełen szczęścia. Jest on samowystarczalnym organizmem, który trwał od zawsze.
Ad. 2. Elementy mityczne to granice strzeżone przez siły wyższe, góra usypana przez Boga może być porównywana do Olimpu. Natomiast walę księdza z rzeką może być ukazana jako walka człowieka z siłami przyrody.
Ad. 3. Granice symbolizują odrębność Prawieku, chronią go przed resztą świata.
Ad. 4. W Prawieku są dwie rzeki - Białka i Czarna pokazane obok siebie jako dwie dążące do siebie siły. Okalają one miasto, pragną się połączyć. Mogą symbolizować dobro i zło.
Ad. 5. Występujące elementy sacrum to anioły i Bóg. Prawiek możemy porównać do Edenu.
Ad. 6. W tekście przeważają zdania złożone. Jest on pisany językiem potocznym, zrozumiałym. Autorka nadaje własne nazwy np. Prawiek. Tekst ma znaczenie literalne i alegoryczne. Występuje w nim dużo odnośników do Bibli a w szczególności do Księgi Rodzaju.
Ad. 7. W utworze Olga Tokarczuk przedstawia człowieka i naturę jako osobne inne organizmy rządzące się własnymi prawami. Ukazane są też próby dominacji jednego nad drugim.
Ad. 8. W tekście występują epitety i metafory.
Prawiek i inne czasy jest przykładem mityzacji w literaturze współczesnej. Autorka tworzy swoją prywatną mitologię. Akcję powieści umieszcza we wsi nazwanej Prawiekiem. Już sama ta nazwa przenosi czytelnika do mitycznych czasów początku. Jest ona sakralnym środkiem świata. Wszystko jest uporządkowane właśnie wokół niej. Mityczne porządkowanie świata zawsze zaczyna się od ustanowienia sakralnego środka, wokół którego przestrzeń układa się w sensowną całość. Z tego ośrodka wyruszamy, do niego wracamy. Każdy punkt przestrzeni odnosi się właśnie do niego. Tak też jest w tej opowieści Olgi Tokarczuk. Prawiek leży w środku kosmosu i organizuje nie tylko przestrzeń wokół siebie, ale i czas. Podkielecka wieś staje się biblijnym Edenem. W jej centrum Bóg usypał górę a jej granic strzegą archaniołowie. Prawiek jest miniaturą świata, które na podobieństwo rajskich opływają osadę. Tu nie tylko wszystko się zaczyna, wyłania z istnienia, ale i otrzymuje swoje imię. Świat Prawieku ma od początku wymiar etyczny, to co dobre otacza bowiem wrogi, nieprzyjemny żywioł (na północy niepokój podróży, na południu pragnienie posiadania…). Tę opowieść o mitycznych początkach autorka przybiera w formę nawiązującą do stylu biblijnego (powtarzalność i symetria elementów składniowych np. paralelizmy, anafory), uroczysta prostota języka o cechach poetyckich zawierającego obrazowe epitety, przenośnie, porównania, personifikacje. Tak jest w opowieści z księgi Rodzaju, gdzie przestrzeń mityczna