DIAGNOZA wg. Okonia to rozpoznanie jakiegoś obiektu, zdarzenia, czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań melioracyjnych.
Wg. Ziemskiego d jako rozpoznanie istoty i uwarunkowania złożonego stanu rzeczy na podstawie jego cech (objawów) objawów oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie. Tak pojęta diagnoza zawiera w sobie wiele aspektów, które Ziemski nazywa diagnozami cząstkowymi. Aspekty: 1. Identyfikacyjny 2. Genetyczny
3. Celowościowy 4. Fazy 5. Rozwojowy czyli prognostyczny. Definicja z tymi wszystkimi aspektami brzmi: D to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego, złożonego stanu rzeczy oraz przez przyporządkowanie go do danego typu lub gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne, celowościowe określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju. Pedagog - praktyk szuka odpowiedzi na pytania. 1. Do jakiego znanego z literatury fachowej lub doświadczenia praktycznego należy dany stan rzeczy (to aspekt etiologiczny lub diagnoza genetyczna). 2. Jakie znaczenie ma dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości badanego stanu (diagnoza celowościowa).
3. W jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy (jest ona ważna ze względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego). 4. Jak dalej będzie rozwijał się badany stan rzeczy. PROGNOZA to przewidywanie badanego stanu rzeczy w jakiejś wybranej dziedzinie oświaty czy wychowania, które nastąpi w oznaczonym czasie. Ze względu na czas wyróżniamy prognozę: - krótkoterminową (1 dzień, tydzień, np. przewidywanie ocen na koniec roku danych uczniów) - średnioterminową (kilka lat, np. skutki reformy szkolnej na przykładzie uczniów gimnazjum) - długoterminową (kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat, np. wpływ dorastania w domu dziecka na dalszy rozwój jednostki). Prognozę traktuje się zazwyczaj jako wynik procesu predykcji, czyli wnioskowania umożliwiającego trafną ocenę wartości realizacji jakiejś zmiennej losowej w przyjętym okresie przyszłości. CECHY ewoluujące( ułatwiają ustalenie fazy danego procesu i jego przewidywanego rozwoju) •1 dynamiczne- znajdują się w ciągłym rozwoju , ulęgają zmianom, przekształceniom np.autyzm, choroba sieroca •2typowe wchodzą do określenia i wyróżnienia typu, mogą być cechy dynamiczne i statyczne nierzadko z podaniem ich nasilenia np.dynamiczna istotna to konflikt pokoleń •3istotne cecha przedmiotu potrzebna do jego gatunkowego opisu , wyjaśnienia i prognozy czyli właściwości ważne dla poznania natury przedmiotów np. talent -malarstwo •4podstawowe są to własności ważne dla opisu i wyjaśnienia natury przedmiotów np. myślenie abstrakcyjne •5 specyficzne mają wartość rozpoznawczą - jedna pozwala określić gatunek np. choroba sieroca•6genetyczne pozawalają wyjaśnić powstanie danego przedmiotu ,gatunku np. choroba psychiczna •7 strukturalne- własności budowy przedmiotów np.w myśleniu przedoperacyjnym brak pojęć stałości •8 całościowe - własności całego przedmiotu, organizmu, miasta np. zabawy samotne •9 naturalne np. agresja •10 podmiotowe - bezpośrednio spostrzegane nieewoluujące ( przypadkowe zmieniające się bez prawidłowości ) •1 statyczne np lęk przed psami •2 nietypowe - nie należą do zadnego znanego typu albo należą do typów tak odległych ze względu na inne cechy np. jąkanie, temperament •3 nieistotne - nieważne dla poznania natury przedmiotów indywidualnych, cechy pochodne np. leworęczność • 4pochodne - wtórne np. rozwiązywanie zadań matematycznych •5 niespecyficzne - ogólne wielu rodzajów gatunków typów np. karmienie piersią •6 aktualne •7 funkcjonalne - wyjaśniają funkcjonowanie np. niewidomy ma zmysł przeszkód •8 lokalne właściwości jednego organizmu, jednej dzielnicy miasta np. flegmatyk • 9 wywołane np. agresja •10 przedmiotowe nie daja podstawy do wyjaśnienia rzeczywistych przyczyn zaburzenia TYPY DIAGNOZ KLASYFIKACYJNA ma na celu przyporządkowanie rozpoznanego stanu rzeczy do danego gatunku lub typu( typologiczna) typ-to funkcja od szeregu cech . Ilość i jakość cech pozwalają zaklasyfikować stan rzeczy do danego typu. Odpowiada ona na pytanie: czym jest dane zjawisko X? X jest członem określanym, X jest M - nazwa gatunku, M jest członem określającym. TYPOLOGICZNA - określa stosunek badanego zjawiska do jednego lub kilku typów, mówi o cechach wspólnych z pewnym typem i ich natężeniu. Podaje swoistość danego zjawiska, stanu rzeczy. GENETYCZNA - KAUZALNA - szuka wyjaśnienia, uwarunkowania przyczynowego spostrzeganych objawów na podstawie zebranych danych o wcześniejszych fazach owego zjawiska oraz na podstawie wiedzy o ogólnych prawidłowościach przyczynowych zjawisk tej dziedziny. Rozkłada złożone zjawisko badane na proste składniki. ZNACZENIA - wyjaśnia znaczenie występujących objawów patologicznych dla danego układu oraz ustala stopień ich szkodliwości, wyjaśnia celowość badanego zjawiska (celowościowa) FAZY - rozpoznanie stadium, w jakim znajduje się badane zjawisko. PROGNOSTYCZNA - przewiduje, jak dane zjawisko się rozwinie. METODA to sposób systematycznie stosowany. METODA DZIAŁANIA - sposób badania zastosowany w umyśle w przekonaniu, że można go zastosować skutecznie do danego badania i do innych badań tego samego typu z wyróżnieniem kolejnych ważnych dla charakterystyki sposobu stadiów badania i uświadomieniem sobie wzajemnego ustosunkowania się tych stadiów. METODY KLASYFIKACYJNEJ - znalezienie w badanym przedmiocie cechy specyficznej danego gatunku - porównanie cech danego przedmiotu ze specyficznymi kompleksami zgrupowania 1. współczynnik różnicowania: wybiera się w przedmiocie cechy najbardziej charakterystyczne, szukamy gatunków mających takie cechy, porównujemy przedmiot z gatunkami, przyporządkowujemy go. 2. Walor różnicowania zależy od - wyliczenia gatunków podpadających pod wskaźnik różnicowania, - największego podobieństwa cech przedmiotu z jednym z gatunków, - braku cech wyłączających się z jednym z gatunków,
- istnienia cech wyłączających się gatunek - przedmiot ogólny, do którego zaliczamy przedmioty indywidualne. METODY TYPOLOGICZNEJ - posługuje się zgrupowaniem cech niestałych, tworzących charakterystyczne kompleksy. Typologie złożone z: 1. typów prostych, 2. typów złożonych. 1. zajmujące pewne miejsce w szeregu przedmiotów ułożonych wedle natężenia danej cechy. 2. tu trzeba określić typowe nasilenie poszczególnych cech. METODY GENETYCZNEJ - ujawnia ciąg rozwojowy, który doprowadził do danego procesu. Dwie formy: 1. ciąg zmieniających się z pewną prawidłowością funkcji 2. ciąg przyczyn i skutków. Ciąg kauzalny - wyjaśnienie przyczynowe. Rozumowanie redukcyjne - przechodzi się od skutków do prawdopodobnych przyczyn. METODA RÓŻNICOWANIA - należy doszukać się wszystkich możliwych przyczyn i dokonać eliminacji. Na podstawie zbadanych cech ustala się szczegółowy wskaźnik wyboru przyczyn. Wybieramy wszystkie możliwe przyczyny, porównujemy specyficzne skutki przyczyn z obecnym stanem, dekonsrtuujemy ciągi przyczynowe, porównujemy następstwa. Metoda ta pozwala też określić formy wcześniejsze METODY DIAGNOZY ZNACZENIA - jej układ jest złożoną funkcją z wielu członów. Zaburzenie jednego członu wywołuje zaburzenie kolejnych członów. Wyrównywanie zaburzeń jednej funkcji przez wzmocnienie innej. Wyjaśnienie celowościowe uwzględnia to, jakie zmiany powoduje dany stan rzeczy w całości i jak całość dąży do przywrócenia równowagi. Przy wyjaśnieniu celowościowym bierzemy pod uwagę trójczłonowy stosunek w pewnej całości, - działające przyczyny, - dążenie całości do zachowania równowagi, - skutek. Plastyczność organizmu polega na wybieraniu przez organizm takich działań, by osiągnąć dodatni cel. METODY DIAGNOZY FAZY - żeby ustalić fazę trzeba zbadać prawidłowości przechodzenia od etapu do etapu. Prawidłowości mogą być indywidualne lub ogólne. Jeżeli po fazie E występuje H i wystąpiła już E to musi też wystąpić H - tok progresywny. Jeżeli fazę H mogły poprzedzić C D E, to przez różnicowanie trzeba dojść do potwierdzenia hipotezy, że na przykład faza D poprzedziła bezpośrednio H - tok regresywny. BŁĘDY DIAGNOSTYCZNE - Paycha błędy:
1. Pochodzące z niepostrzegania pewnych istniejących objawów 2. Pochodzące z niezbadania czy istnieją pewne oznaki lub objawy przy ich wywoływaniu 3. Techniczne ze złego funkcjonowania aparatury: tutaj błędy pomiaru. BŁĘDY: 1. orzekania - przypisanie jednostce diagnostycznej cechy, której nie posiada - błędne zaliczenia do gatunku albo typu 2. pominięcia - opuszczanie pewnego przypadku BŁĘDY: 1. obserwacji 2. rozumowania 3. techniczne. 1. - niespostrzeganie istniejących cech, - niewywoływanie przez diagnozę objawów, - spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowo lub jakościowo postaci, - spostrzeganie objawów nieistniejących. 2. - niezupełna eliminacja: gdy spośród możliwych alternatyw pominięto jedną lub kilka, a różnicowanie oparto na niedostatecznej liczbie przesłanek może być pominięta właściwa hipoteza diagnostyczna. - fałszywej przyczyny: gdy na podstawie samego następstwa uznaje się zdarzenie wcześniejsze przy rozumowaniach genetycznych i wyjaśnieniu celowościowym. - atrybucji: przypisywanie jednostce diagnostycznej cechy, której nie posiada, odrzucanie cech, które posiada. - pomieszanie walorów objawów: błędne wnioskowanie gdy bierze się objaw niestały za stały, pomieszanie cech podstawowych i pochodnych, pomieszanie cech ogólnych ze znamiennymi BŁĘDY ETYCZNE - (techniczne) ze złego działania aparatury używanej do badań - obrazy objawów nie odpowiadają rzeczywistości, - gdy osoba nie umie obsługiwać maszyny