Historia myśli psychologicznej

Konspekt na podstawie tekstu E.C. Tolmana „Nowa formuła dla behawioryzmu”.

• Rys biograficzny:

- Edward Chase Tolman urodził się w 1886 roku a zmarł w 1959 roku. Był amerykańskim psychologiem, profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego. Pochodził z obozu behawiorystów i uznawany jest za prekursora neobehawioryzmu i oraz twórcę behawioryzmu zakładającego celowość zachowań człowieka i zwierząt (behawioryzm teleologiczny), które nie są złożeniem reakcji na przypadkowe bodźce, ale stanowią całość którą określa nadrzędny cel. Tolman uznawany jest przez niektórych za prekursora psychologii poznawczej gdyż uznał istnienie czynników pośredniczących natury poznawczej co stanowiło podwaliny dla pojęć reprezentacji i struktur poznawczych.

• Koncepcja Tolmana a wcześniejsze ujęcie behawioryzmu

- Tolman zgadzał się z założeniem iż nurt behawiorystyczny za cel stawia sobie przewidywanie zachowania na podstawie reakcji powstających w odpowiedzi na bodźce. Odrzucał także założenia psychologii świadomości w czym był bliski poglądami do jak to określił „arcybehawiorysty” Watsona.

- W swych rozważaniach Tolman odrzucił koncepcje ujmowania bodźców jako wielkości fizycznych (światło, natężenie dźwięku itp.), a reakcji jako odruchy fizjologiczne (ruch mięśni itp.) Uznaje że behawioryzm powinien mieć ujęcie niefizjologiczne, choć z fizjologią związane. Twierdzi że behawioryzm powinien być oparty na badaniu systemów zachowania które to odpowiadają za kontakty i modyfikacje otoczenia jakich dokonuje podmiot. Według Tolmana ten niefizjologiczny behawioryzm może stać się uniwersalnym modelem dla psychologii wyjaśniając nawet zjawiska dotychczas pozostające w zakresie psychologii świadomości i introspekcji.

• Pojęcia z zakresu behawioryzmu niefizjologicznego w ujęciu Tolmana.

-W odniesieniu do wcześniejszych teorii pojęcia poniżej przytoczone stanowią analogię do terminów takich jak zewnętrzny bodziec, proces receptorowy, przewodzenie i końcowe procesy za które odpowiada efektor

-Stymulacja jest to niezależna przyczyna które inicjuje zjawisko zachowania. Stanowi ona niezależną przyczynę, inicjującą wszystkie zjawiska o właściwościach fizyczno-fizjologicznych. Innymi słowy to reakcje pobudzenia receptorów, ośrodków oraz końcowa reakcja neurologiczna.

-Dla zaistnienia Sygnału zachowanie niezbędny jest jego związek z danymi stymulacjami i jego rozróżnienie od innych sygnałów powiązanych z innymi stymulacjami. Tolman tłumaczy to w oparciu o rozróżnienie barwy czerwonej przez myszy. Kolor czerwony wywołuje inne możliwości zachowań niż zielony, zatem barwa ta jest źródłem możliwych zachowań, różnych od potencjalnych możliwości zachowania w reakcji na drugą barwę czyli stymulacje te generują więc różne sygnały. Dwie różne, choć bardzo podobne stymulacje (np. dwa bardzo podobne odcienie zielonego) mogłyby powodować jeden tylko sygnał zachowania (nie da się wyuczyć zwierzęcia (człowieka), aby różnie na nie reagował.

- Aby zaistniał przedmiot zachowania, grupa sygnałów wywołana przez określoną grupę stymulacji musi posiadać w konkretnej sytuacji zachowania, swoisty dla organizmu zachowaniowy sens. Sens zachowania z kolei może stanowić podstawę złożonych grup zachowań przez które określamy przedmiot zachowania. Zatem o ile za pomocą sygnału dokonujemy opisu i różnicowania psychicznych efektów stymulacji, to przedmiot wyjaśnia ich sens dla organizmu. Autor dla zobrazowania swojej myśli przytacza przykład behawioralnej tendencji do siadania na krześle jaką mają europejczycy, krzesło jest grupą stymulacji posiadających całą gamę swoistych tendencji do zachowania.

- Akt zachowania stanowią ostateczne zachowanie podmiotu związane z wykonaniem przez efektory określonej czynności jak kichanie czy bieg czyli ewentualne realizowane zachowania. Mnogość i zróżnicowanie aktów zachowania wrasta wprost proporcjonalnie do rozwoju, wzrostu i starzenia się organizmu.

Porównania aktów zachowania ze stymulacjami stanowią podstawę do określania sygnałów zachowania, natomiast na podstawie zbadania możliwych aktów wynikających z wcześniej określonych sygnałów można zidentyfikować przedmioty zachowania. Przedmioty i sygnały zachowania mają w charakter zmiennych pośredniczących występujących jako konstrukty hipotetyczne mające swoje rzeczywiste odpowiedniki (w ujęciu Amundsona).

• Behawioryzm niefizjologiczny stawia następujące problemy badawcze:

- w jaki sposób kształtuje się relacja między stymulacją a sygnałem zachowania czyli wcześniejszy problem relacji świata fizycznego do wyobrażeń

- Jak powiązane są między sobą sygnał i przedmiot zachowania co wcześniej określone było jako problem percepcji i apercepcji (konstytucji sensu).

- Jaka relacja łączy przedmiot i akt zachowania co we wcześniejszych koncepcjach wyrażane było jako problematyka emocji, motywacji oraz instynktów.

---