Dobrzyńska, Teoria literatury i poetyka


TEKST ROZUMIANY JAKO KOMUNIKAT

•TEKST- to, co ogólne, typowe

•WYPOWIEDŹ- to, co konkretne, jednostkowe

•WYPOWIEDŹ- to pewien określony tekst, przekazywany przez określoną osobę w danym akcie komunikacji.

TEKST JAKO ZŁOŻONA JEDNOSTKA JĘZYKOWA

1.TEKST-uporządkowany zbiór wyrazów wzajemnie powiązanych; zanik tych powiązań wskazuje na granice tekstu.

2.TEKST- ciąg językowy, którego kolejne elementy uzyskują sens przez nakładanie się ich znaczeń na znaczenia elementów wcześniej zakomunikowanych i zinterpretowanych =>ciąg ten jest przeznaczony do kompleksowego odbioru

TEKST JEST SPÓJNY

AD 1. spójność linearna-strukturalna

AD 2. spójność semantyczna (koherencja)-

W Polsce takie stanowisko przyjmują M.R. Mayenowa, A. Bogusławski, T. Dobrzyńska

W TYM UJĘCIU (SPÓJNOŚĆ KOHERENTNA):

TEKST wymaga od odbiorcy inwencji i współdziałania przy odtwarzaniu związków między elementami.Nie jest gotowym układem powiązanych sensów.

ZDANIE W TEKŚCIE

Tekst zbudowany jest ze zdań.

ZDANIA przystosowane są do pełnienia funkcji komunikatywnej- służą do przenoszenia pewnej porcji informacji

DWUCZŁONOWY PODZIAŁ ZDANIA= AKTUALNE ROZCZŁONKOWANIE ZDANIA:

1.Część, która wskazuje lub nazywa aktualny przedmiot wypowiedzi

2.Częć, w której mówiący informuje o pewnych cechach przypisywanych owemu przedmiotowi

DZIĘKI AKTUALNEMU ROZCZŁONKOWANIU ZDANIA:

Jedno i to samo zdanie może być w różnych użyciach wypowiedzią o czymś innym, może stanowić odpowiedź na różne pytania.

To, o czym się w danym zdaniu mówi, nazywane jest TEMATEM, część zaś, która podaje informacje o temacie, nazywana jest REMATEM

Zdania niepodzielne—>zdania „czysto remantyczne” (z tematem zerowym):

-zdanie bezpodmiotowe, np.Wieje.

-zdanie podzielne składniowo, np. Zapada wieczór.

->zdania powiadamiające o istnieniu, występowaniu, pojawieniu się pewnych rzeczy lub zdażeń

Umiejętność takiego podziału zdania-to podstawowa sprawność językowa przesądzjaąca o komunikatywności i kulturze językowej mówiącego.

Odtwarzanie cudzego tekstu nie może być działaniem mechanicznym!

TESKT- CAŁOŚCIOWY KOMUNIKAT

TEKST to skończony i uporządkowany ciąg elementów językowych mogących spełniać łącznie funkcje komunikatywną, a więc stanowiących jeden globalny znak rozumienie tego znaku oraz wszelkie dokonywane na nim operacje to wydzielanie tego komunikatu spośród innych => wyznaczniki początku i końca wypowiedzi spełniają zasadniczą rolę przy ustalaniu statusu ciągu językowego jako TEKSTU

WYZNACZNIKI DELIMITACJI TEKSTU np.

•pojawienie się na początku i końcu tekstu wypowiedzeń lub zdań służących nawiązaniu lub rozwiązaniu kontaktu językowego-dominuje tu FUNKCJA FATYCZNA

RÓZNE RODZAJU PODZIAŁU ZDAŃ MOGĄ DECYDOWAĆ RÓWNIEŻ O STYLISTYCE TEKSTU

•występowanie wypowiedzeń „metatekstowych”

we wstępach takich wypowiedzeń znaleźć można informacje o czym będzie mowa w danym tekście-> funkcja metatykstowa(też tytuły utworów)

Wydzielenie metatekstu i ukazanie jego funkcji w wypowiedzi pozwala dokładnie uchwycić opisać strukturę różnych wypowiedzi i form gatunkowych, także literackich

•pewne charakterystyczne wypowiedzi mogą występować także na skraju wewnętrznej przestrzeni tekstu. W tej pozycji pojawiają się często wypowiedzenia czysto remantyczne, które wprowadzają np. bohatera.

•różne inne zjawiska związane z granicą wypowiedzi

Literatura jest dziedziną, w której bardzo często wprowadzane są nowe konwencje delimitacyjne, uchylane zaś i przekształcane dawne(poetyka fragmentu).

MECHANIZMY SPÓJNOŚCI TEKSTU

Kolejne zdania wypowiedzi zespalają się w płaszczyźnie sensu, tworząc koherentną całość(treść semantyczna<wiedza o świecoie >+treść pragmatyczna <wiedza o sytuacji >)

Skuteczne odtworzenie związków treściowych w procesie odbioru tekstu zależy od aktywnośći odbiorcy komunikatu

TEKST-komunikat przekazywany przez jeden podmiot mówiący i kierowany stale do tego samego odbiorcy

Tekst usytuowany jest w jednej perspektywie świadomościowej; przy jego interpretacji aktualizuje się jakiś określony i ograniczony zasób wiedzy o świecie, tekst będący w posiadaniu danego nadawcy i przywoływany ze względu na danego odbiorcę-> tekst spójny definiowany jest jako wypowiedź na jeden temat

Linearny układ zdań w tekście okazuje się na płaszczyźnie wypowiedzi układem zhierarchizowanym.

•metatekst słóuży do nadania tekstowi owej spójności (wyrażenia tekstowe np. Na początku zajmę się...)

•związki logiczne zdania

•tzw. tematyzacja - w tekście spójnym tematy kolejnych zdań cechuje to, że powtarzają one część informacji przekazanej już w zdaniach poprzednich

Umiejetna tematyzacja, dostosowana do wymogów gatunkowych i biorąca pod uwagę okoliczności przekazu tekstu oraz zakres wspólnej wiedzy nadawcy i odbiorcy, stanowi ważny element kultury języka.

Elementarny błąd w konstruowaniu spójnej wypowiedzi to wielotorowość teamtyzacji! np. Kasia spotkała w parku Marysię. Dziewczynka (która?) bardzo się ucieszyła.

RELACJE IZOTOPICZNE- relacje wyrażeń tożsamych lub powiązanych referencjalnie

Wyrażenia oznaczające przedmioty „znane” mogą posiadać wykładniki relacji:

•zaimek wskazujący

sama nazwa w postaci identycznej

•zastąpienie nazwy jej synonimem

TYPY TEKSTÓW I GATUNKI MOWY

Ze względu na podobieństwa i różnice strukturalne można wydzielić różne typy tekstów: ZE 1. BEZPOŚREDNI vs. POŚREDNI

•W wypadku ustnej komunikacji bezpośredniej mówiący i słuchacz są uczestnikami tej samej sytuacji komunikacyjnej (np. wypowiedzi potoczne lub różne formy oralne życia publicznego)

2. W ŻYCIU PRYWATNYM vs. W ŻYCIU PUBLICZNYM

->Sposób użytkowania „wspólnej wiedzy”

Życie prywatne: Nadawca może przewidzieć zakres „wspólnej wiedzy” dostepnej odbiorcy

Komunikacja publiczna: Zakres „wspólnej wiedzy” jest znacznie ograniczony lun ulega wręcz instytucjonalizacji (obowiązywanie etykiety językowej)

Teksty, które zespalają się w ciągi replik -> DIALOG

DIALOG-Nie jest pojedynczym koherentnym tekstem, zakłada nastepstwo wypowiedzi

•Wypowiedzi, w których mówi sam nadawca

Wypowiedzi, w których przytacza wypowiedzi innych (mowa niezależna lub zależna ale też hybrydy tekstowe)

3. TESKTY NIEZALEŻNE vs. POCHODNE(parafraza, przekład itp.)

4. WYP. LITERACKIE vs. NIELITERACKIE

Z punktu widzenia teorii tekstu wskazac można dwie cechy wypowiedzi przynależnych do obszaru literatury:

1.Nadawca-odbiorca =podmiot liryczny/narrator-odbiorca wirtualny

Komunikat literacki kreuje pewną sytuację fikcyjną

2. Swoista wtórność wobec gatunków i form wypowiedzi nieliterackich

Odniesieni odpowiednich konstrukcji literackich do zjawisk tekstowych pozaliterackich pozwala odróżnić ogólne mechanizmy tekstotwórcze od konwencji czysto artystycznych, występujących w obszarze literatury

W procesie historycznym wykształciły się rózne formy gatunkowe . Poszczególe gatunki spełniają odmienne cele komunikacyjne..

GATUNKI MOWY-utrwalone w społecznym obiegu schematy działań językowych- o mniej lub bardziej zdeterminowanej budowie. Gatunki rozwijają się w obrębie różnych stylów (oficjalny, naukowy, potoczny)

DLA TEORYTYKA TEKSTU GATUNKI MOWY STANOWIĄ EMPIRYCZNY MATERIAŁ DO OBSERWACJI, W JAKI SPOSÓB STRUKTURA SPÓJNOŚCIOWA I DELIMITACYJNA SKORELOWANA JEST Z WYSPECJALIZOWANĄ FUNKCJĄ TEKSTU, POWIĄZANĄ ZE SWOISTYM SPLOTEM CZYNNIKÓW PRAGMATYCZNYCH.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Poetyka Arystotelesa, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
Akty mowy Tomasik, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
Nycz Antropologia literatury kulturowa teoria literatury poetyka doświadczenia
KULTUROWA TEORIA LITERATURY, LITERATUROZNAWSTWO, TEORIA LITERATURY - poetyka opisowa, poetyka histor
3. Dramat, LITERATUROZNAWSTWO, TEORIA LITERATURY - poetyka opisowa, poetyka historyczna, genologia h
Bachtin — Podręcznik, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
GASTON BACHELARD, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
Fromm, Teoria literatury i poetyka
Wskrzeszenie słowa Szkołowski, Teoria literatury i poetyka
Jacques Derrida, Teoria literatury i poetyka

więcej podobnych podstron