Zespół Sudecka
Pourazowe rozrzedzenie kości, jest schorzeniem o nieznanej etiologii i dotyczy najczęściej kości stopy, stawu skokowego, okolic nadgarstka i ręki. Dochodzi do bolesnego obrzmienia tkanek przystawowych co powoduje znaczne ograniczenie ruchu w stawie. Ostry zapalny zanik kości może pojawić się po złamaniach kości, urazach stawów, odmrożeniach, oparzeniach, a także po uszkodzeniach nerwów, przy zbyt ściśle założonym opatrunku unieruchamiającym w wymuszonej lub niewłaściwej pozycji kończyny. Przyczyną schorzenia mogą być również zmiany naczynioruchowe, hormonalne, mechaniczne.
Objawy chorobowe pojawiają się najczęściej w okresie 2-4 tyg. po zadziałaniu czynnika wywołującego. Do charakterystycznych objawów należą zmiany w tkankach miękkich w postaci obrzęku, niebiesko-różowego zabarwienia skóry, wzrostu miejscowej potliwości i temperatury, plamistych nieregularnych odwapnień i zaniku kości oraz ból o charakterze kauzalgicznym. Schorzenie jest najczęściej rozpoznawane dopiero w późnej fazie, kiedy doszło już do zaniku kostnego, stąd leczenie jest znacznie utrudnione, może doprowadzić nawet do trwałego upośledzenia funkcji kończyny.
W przebiegu zespołu Sudecka wyróżnia się trzy okresy
Ostry - od 3 tygodni do 2 miesięcy:
Silne bóle kończyny
Przekrwienie
Obrzęk
Ocieplenie skóry o wyglądzie ciemno czerwonym
Zaniki mięśniowe i ograniczenia ruchomości
RTG - drobno plamiste odwapnienia nasad i przynasad - struktura beleczkowata kości jest zatarta
Dystrofii - od 6 tygodni do 4 miesięcy:
Kurcz naczyń krwionośnych
Cienka i sucha skóra, wilgotna, porost włosów jest zahamowany
Kruche paznokcie
Zaniki mięśniowe i ograniczenia ruchomości
RTG - odwapnienie i zatarcie struktury kostnej
Zaniku - od 6 miesięcy do 1 roku:
Bóle przy wykonywaniu ruchów i przy obciążaniu jej
Skóra ciepła, błyszcząca
Mięśnie nadal ulegają zanikowi
Dochodzi do przykurczy i zesztywnień stawów z wadliwym ułożeniem
RTG - stwierdza się zanik kości
AD 1) Charakteryzuje się obecnością ostrego piekącego bólu ręki lub stopy, przekrwieniem tkanek, obrzękiem, wzmożoną ciepłotą skóry. Skóra jest błyszcząca, napięta, ciemnoczerwona lub fioletowa. Dochodzi do stopniowego zaniku mięśni i ograniczenia ruchomości w stawach. W obrazie radiologicznym widoczne jest odwapnienie kości z zatarciem jej struktury. W okresie ostrym zaleca się delikatne masaże, najlepiej w formie automasażu wykonywanego za pomocą miękkiej szczotki do włosów po natłuszczonej skórze. Wskazane są ostrożne ćwiczenia czynne.
W okresie ostrym stosuje się:
unieruchomienie chorego odcinka kończyny na okres ok. 10 dni w celu wyeliminowania bodźców bólowych
zmienne ułożenie kończyny (wysokie - poziome - niskie); w wysokim ułożeniu kończyny chory wykonuje czynne ruchy palcami w celu przeciwdziałania zastojowi żylnemu
ćwiczenia czynne wolne i czynne z dawkowanym oporem mięśni poza chorym odcinkiem pamiętając, że żadne ćwiczenie nie może powodować bólu
AD 2) W okresie dystrofii dochodzi do odwapnień kości, skóra jest cienka, zwykle sina, wilgotna i chłodna, porost włosów i paznokci ulega zahamowaniu. W okresie tym występuje przewlekły skurcz naczyń krwionośnych. Stopniowo dochodzi do pogłębiającego się zaniku mięśni, ograniczenia ruchomości czynnej i biernej w stawach, zaczyna dochodzić do przykurczów i zesztywnień stawowych. W obrazie radiologicznym obserwuje się odwapnienie i zatarcie struktury kostnej. Nadal utrzymuje się bolesność stawów.
W okresie tym stosuje się:
leczenie środkami farmakologicznymi poprawiającymi krążenie i działającymi przeciwbólowo, np: jonoforeza nowokainowa
ćwiczenia czynne w odciążeniu i czynne wolne chorego odcinka
ćwiczenia czynne z oporem kontralateralne i ipsilateralne
terapia zajęciowa w celu poprawy zdolności chwytnej ręki
AD 3) W okresie zaniku dochodzi do utrwalenia przykurczów, zaników mięśniowych i odwapnień. Charakteryzuje go ból w trakcie ruchu i obciążania kończyny. Skóra jest cienka, dystroficzna i błyszcząca, w dotyku chłodna. Dochodzi do zesztywnień w stawach i patologicznych ustawień. Radiologicznie obserwuje się zanik tkanki kostnej.
Program kinezyterapii powinien uwzględniać wszystkie rodzaje ćwiczeń w zależności od potrzeb w celu zwiększenia sprawności funkcjonalnej chorego odcinka, zwalczanie zbliznowaceń i ograniczeń ruchu w stawach. Często są konieczne operacyjne rekonstrukcje w celu zmniejszenia przykurczów i deformacji. Choroba może mieć różny przebieg i nie musi obejmować trzech okresów niezwykle ważny jest czas rozpoznania choroby i rozpoczęcia leczenia. Leczenie wymaga wcześniejszej rehabilitacji i fizykoterapii. Początkowo wskazane jest leczenie zimnem, potem zabiegi cieplne, jonoforeza wapniowa, ultradźwięki, magnetoterapia. Zespół Sudecka oprócz leczenia farmakologicznego i fizykalnego wymaga również wczesnej czynnej rehabilitacji ruchowej, w której bardzo ważną rolę odgrywają ćwiczenia czynne, czynne w odciążeniu jak i z dawkowanym oporem - głównie synergistyczne oraz ćwiczenia redresyjne stosowane dla zwiększenia zakresu ruchu w stawach, które powinny być poprzedzone zabiegami fizykalnymi w postaci diatermii, masażu wirowego podwodnego w ciepłej wodzie lub innych rodzajów zabiegów cieplnych o działaniu miejscowym. Stosuje się również preparaty poprawiające ukrwienie i uwapnienie kości oraz blokady zwojów nerwowych, sympatektonię i indywidualne ćwiczenia ze stopniowym obciążaniem. Wyniki leczenia w opóźnionym rozpoznaniu dają zdecydowanie złe wyniki i kończą się wyraźnym upośledzeniem funkcji. Przebieg choroby jest indywidualny wobec czego może dojść do zatrzymania postępu choroby w okresie ostrym lub dystrofii lub nawet do pełnego ustąpienia objawów. Jeśli rozwinął się okres dystrofii zniekształcenia i upośledzenie czynności kończyny są nieodwracalne.