Zagadnienia do kolokwium z wykładów H. Zboroń
Funkcje filozofii
Dziedziny filozofii
Zagadnienie arche w Jońskiej filozofii przyrody
Filozofia Heraklita
Tezy o moralności Sokratesa
Świat realny a świat idealny u Platona
Metafora jaskini u Platona
Pojęcie eudajmonizmu. Filozofia stoików
Poglądy Epikurejczyków
Wyjaśnij pojęcie patrystyki: czego dotyczy i jakiego okresu historii filozofii
Poglądy św. Augustyna na poznanie
Teocentryczna filozofia św. Augustyna
Wiedza i wiara, filozofia i teologia u św. Tomasza
Cechy Boga wg. św. Tomasz
Program filozofii odrodzenia
Kartezjański program naprawy filozofii
Racjonalizm: stanowisko, przedstawiciele
Empiryzm: stanowisko, przedstawiciele
Trzy postacie spory między racjonalizmem a empiryzmem
Stanowisko Kanta w kwestii sporu miedzy racjonalizmem i empiryzmem
Podwójny fundament wiedzy u Kanta
Program filozofii pozytywnej w ujęciu A. Comte'a
Fazy rozwoju ludzkości wg. Comte'a
Główne motywy egzystencjalizmu
Zagadnienie autentycznego istnienia w ujęciu Heideggera
Władza `się' w filozofii Heideggera
Funkcje filozofii
Konstruuje światopoglądy - zarówno na potrzeby życia społecznego, jak i jednostkowego, w szczególności formułuje konkretne przekonania, które wyposaża w określoną argumentację. Porządkuje, systematyzuje obecne w świadomości zbiorowej obrazy, wyobrażenia dotyczące rzeczywistości społecznej, demaskuje ich założenia: pierwotnie zakładane przesądzenia wartościujące. Ukazuje różnorodność myślenia, wartościowania: uczy tolerancji, propaguje ideę etyki komunikacji. Jest pamięcią kultury: swoistą samowiedzą, poznając filozofię poznajemy historię intelektualną Europy - jest nauczycielka tradycji. Jest zabawą intelektualną.
Tradycyjne dziedziny filozofii
Ontologia, gnoseologia (teoria poznania), epistemologia (teoria poznania naukowego), aksjologia: etyka, estetyka
Zagadnienie `arche'
pytanie o arche - pytaniem o początek świata, jego pierwotną postać. Myślenie magiczne a filozoficzne: magia: istnieje bezpośredni związek między zjawiskami naturalnymi (przyrodniczymi) i symbolicznymi. Opowieść o początku świata odwołująca się do sił magicznych była pojmowana jako realistycznie. Magiczne rozumienie żywiołów: wody, powietrza, ziemi i ognia.
Heraklit z Efezu
Zasada świata - arche - to ogień, który staje się morzem, powietrzem, ziemią i z powrotem ogniem. Ogień ma zdolność przechodzenia z jednego stanu w drugi: najbardziej gęsta część ognia staje się ziemią, ziemia pod wpływem ognia staje się wodą, woda parując staje się powietrzem. Przemiany ognia dokonują się w dół i w górę, są dwa kierunki, lecz jedna droga.
Heraklit z Efezu: wariabilizm Zasadniczą cechą rzeczywistości jest zmienność. Obrazem świata jest rzeka: wszystko płynie, nic nie trwa. Niepodobna wejść dwa razy do tej samej rzeki, bo inne napłynęły w nią wody. Panta rei! Innym obrazem rzeczywistości jest śmierć: natura jest ciągłą śmiercią i ciągłym odradzaniem się. Nie możemy powiedzieć, że jesteśmy, bo jesteśmy i nie jesteśmy zarazem. Nie ma niczego, co miałoby stałe własności, nie ma bytu, lecz jest stawanie się.
Tezy Sokratesa
Cnota (dobro) jest wartością bezwzględną (nie zależy od sądów człowieka), jest wartością ostateczną (stanowi najwyższy cel), jest wartością autoteliczną (nie jest niczemu podporządkowana).
Cnota jest związana z pożytkiem i szczęściem. Pożytek jest następstwem dobra: tylko to , co dobre, jest naprawdę pożyteczne. Szczęście wynika z dobra: ten jest szczęśliwy, kto ma rzecz najcenniejszą. Cnota jest wiedzą: prawda o dobru jest w nas, należy nauczyć się ją rozpoznać.
7. Platon: przypowieść o jaskini
Jaskinia: metafora poznania
świat cieni: umiejętności, wiedza praktyczna;
świat półcieni: zbliżanie się do poznania, zdroworozsądkowe rozumienie;
świat odbić: dostrzeganie faktycznych przedmiotów świata realnego,
świat słońca: rozumienie idei, bezpośredni ogląd idei (episteme).
8. Eudajmonizm - dobro = szczęście. Pożądanym stanem jest apatia: pozbycie się wzruszeń. Osiąganie szczęścia: zrozumienie, że nie zależy ono od warunków zewnętrznych, których nigdy nie można do końca kontrolować. Aby zapewnić sobie trwałe szczęście trzeba wyrzec się pewnych rzeczy: samoograniczenie!
9. Epikureizm
Dwa rodzaje przyjemności: zewnętrzne: wymagają przyczyny, są wywoływane przez zewnętrzny impuls, wymóg zaspokojenia (zależny od czynników zewnętrznych), przyjemność pozytywna; wewnętrzne: brak potrzeb, przyjemność negatywna. Radość życia przyjemnością negatywną: jest niezależna, nieuwarunkowana. Metafora ogrodu jako szczęścia.
10. Patrystyka - nauka starożytnych i wczesnośredniowiecznych Ojców Kościoła, także dział teologii zajmujący się ich nauczaniem, jako pewną całością. Patrystyka jest ściśle powiązana z dogmatyką odnoszącą się do jej okresu starożytnego. W tejże gałęzi teologicznej do norm nauki wiary należy jednomyślność Ojców Kościoła w sferze moralności.
11. Poznanie Augustyn: Poza stanem własnej duszy umysł rozpoznaje prawdy wieczne - prawdy Absolutu; koncepcja iluminizmu
oświecenie umysłu dzięki Bożej łasce; irracjonalizm: wiara podstawą wiedzy (ekstaza, kontemplacja).
12. Teocentryczna koncepcja: Bóg jest najwyższym bytem; Bóg jest najważniejszym przedmiotem poznania; Bóg jest najwyższym dobrem i
przyczyną wszelkiego dobra. dusza ponad ciałem, Dusza jest substancją samoistną; duszę znamy lepiej niż ciało; należy dbać o duszę, a nie o ciało. „uwierz, abyś mógł zrozumieć”.
13. Wiedza i wiara
Oddzielenie wiedzy od wiary, dziedziny rozumy od dziedziny objawienia: niektóre prawdy objawione dostępne są także rozumowi, ale zasadniczo są to dwie odrębne dziedziny; Niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna nie jest niezgodna z myśleniem racjonalnym. Filozofia a teologia: Zasada zgodności prawd: prawda objawiona i naturalna pochodzą z tego samego źródła: od Boga; Przeciw Augustynowi: Bóg obdarzył człowieka zdolnością rozumowania, odwoływanie się do racji rozumu jest zgodne z wolą Boga; Filozofia i teologia mówią o tym samym, ale odwołują się do różnej argumentacji.
14. Cechy Boga: Jest bytem samoistnym: nie ma przyczyny; jest niezmienny: pozostaje poza jakimkolwiek wpływem; jest wieczny: nie ma początku ani końca; jest niematerialny: materia jest źródłem niedoskonałości; jest bytem prostym: jego istota jest identyczna z istnieniem; doskonały, mądry, wszechmocny.
17. Racjonalizm
Opiera się na przekonaniu, że możliwe jest budowanie teorii przedmiotowych: teoretycznych charakterystyk określonych obszarów rzeczywistości bez ich uprzedniego oglądu. Rozum odkrywa własności rzeczywistości bez odwoływania się do pomocy zmysłów - bez pomocy danych empirycznych. Rozum „sam z siebie”, za pomocą twórczej wyobraźni - w obrębie własnych możliwości dokonuje swych odkryć. Przyjmuje się tu, że Rozum ma dane sobie zdolności rozpoznawania prawdy przedmiotowej bezpośrednio. Ponieważ dane otrzymywane są bezpośrednio, przyjmuje się, że wiedza ta jest źródłowa i bezzałożeniowa, a zatem pewna. Przedstawiciele - Rene Descartes i Gottfried Wilhelm Leibniz;
18. Empiryzm
Podstawą wiedzy o rzeczywistości przedmiotowej jest doświadczenie. Wyróżnia się dwojakiego typu doświadczenia: Zewnętrzne, zmysłowe: odnoszone do świata zewnętrznego, Wewnętrzne, introspekcyjne: odnoszone do przeżyć wewnętrznych. Nurt empirycystyczny: Wyspy Brytyjskie. Przedstawiciele: J. Locke, G. Berkeley, D. Hume.
19. Zagadnienie źródeł poznania; Zagadnienie prawomocności poznania; Zagadnienie metodologiczne: sposób konstruowania teorii.
20. Oba stanowiska są jednostronne: racjonalizm ceni rozum, odrzuca zmysły, empiryzm uznaje jedynie zmysły. Rozwiązanie sporu: oba
źródła wiedzy są istotne: aby poznać rzecz, trzeba ją zobaczyć, aby ją zrozumieć potrzebny jest udział intelektu.
21.W każdym akcie poznawczym obecne są dwa czynniki: rozumowy i empiryczny i oba są równoprawne.
Nowe kryterium wiedzy prawomocnej: wzajemna kontrola władz poznawczych: zmysły nie pozwalają intelektowi na oderwanie się od realności empirycznej, intelekt kontroluje i porządkuje dane empiryczne.
22. W rozumieniu Comte´a to filozofia zajmująca się faktami fizycznymi, przedmiotami rzeczywistymi, dostępnymi umysłowi, to nauka
rozważająca kwestie pożyteczne, by służyć życiu, jego lepszej jakości, dająca się ująć w ścisłe ramy definicji, stosująca krytykę pozytywną, świadcząca o tym, że człowiek stanął na wyższym stopniu rozwoju, bo może rozumieć świat na sposób pozytywistyczny.
23. Fundamentalne prawo jej rozwoju umysłowego, że przechodzi przez 3 fazy: teologiczną , metafizyczną i pozytywną . W pierwszej
rządziła się uczuciami, w drugiej intelektem. Trzecia stwierdza tylko fakty, nie tłumacząc ich ani przez duchy , ani przez abstrakcję. Stanowi fazę rozwoju najwyższą i ostateczną.
24. Egzystencjalizm - współczesny kierunek filozoficzny, którego przedmiotem badań są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej
("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziei istnienia". Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność.