Swoboda przepływu towarów
Swoboda przepływu towarów oznacza nieskrępowaną wymianę towarową między państwami członkowskimi dzięki zniesieniu kontroli granicznych, dostosowaniu oraz wzajemnemu uznawaniu norm towarowych i przepisów podatkowych. Swobodny przepływ towarów wymagał od państw UE harmonizacji podatków, opłat celnych i zastosowania jednolitych standardów.
Zasada swobodnego przepływu towarów zapewnia:
- zniesienie ceł i opłat granicznych między krajami Unii,
- brak dyskryminacji dotyczącej opodatkowania wewnętrznego,
- zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie.
Warunkiem rzeczywiście swobodnego przepływu towarów (zarówno artykułów przemysłowych, jak i rolnych) było zniesienie ceł oraz wszystkich podobnych opłat między państwami UE. Konieczne było również utworzenie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii. Likwidacja ceł wewnętrznych polegała na utworzeniu unii celnej między państwami członkowskimi. Początkowo zniesiono cła eksportowe, następnie stopniowo obniżano, a w końcu całkowicie zlikwidowano cła importowe. Likwidowano również inne opłaty nakładane przez państwa Piętnastki na towary przekraczające granice celne. Jednocześnie niezbędna była likwidacja kontyngentów oraz barier technicznych związanych z przekraczaniem granicy (jak np. przepisów technicznych dotyczących jakości towarów, formalności celnych, kontroli toksyczności opadów, bezpieczeństwa przewożonych towarów, kontroli sanitarnych, fitosanitarnych i weterynaryjnych, itd.). Unia zastosowała również klauzulę standstill, która polega na zakazie wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń taryfowych od momentu utworzenia Unii celnej. Zewnętrznym przejawem Unii celnej jest wspólna taryfa celna, która pozwoliła wprowadzić identyczne cła na towary przywożone z państw trzecich do Unii. Jednocześnie żadne państwo członkowskie nie może samodzielnie dokonywać zmian w taryfie celnej - kompetencje w tej dziedzinie mają tylko odpowiednie władze UE.
Od 1 stycznie 1994r. wspólnotowy Kodeks celny zniósł uciążliwe formalności celne przy przewozie towarów przez wewnętrzne granice między państwami unijnymi, zostały też uproszczone procedury związane z kontrolami na granicy. Zasada swobodnego przepływu towarów dotyczy wyłącznie produktów pochodzących z państw UE oraz takich, które zostały w sposób legalny wprowadzone na terytorium Unii. Towar wyprodukowany w UE to produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich lub też został wytworzony na terytorium UE, z wykorzystaniem legalnie importowanych części lub składników. Towarem dopuszczonym do swobodnego jest również produkt pochodzący spoza UE, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny, tj. po spełnieniu wymaganych formalności. Towary obu rodzajów są uważane za produkty wspólnotowe. Prawo europejskie nakazuje traktować je jednakowo - muszą być dopuszczone do obrotu we wszystkich państwach UE.
Normy
Kolejną kwestią związaną ze swobodnym przepływem towarów są unijne normy i wymagania dotyczące poszczególnych towarów. Największym problemem są standardy, jakim muszą odpowiadać te same towary we wszystkich państwach UE. Ich ujednolicanie było trudniejsze niż pierwotnie zakładano, gdyż dotyczyło ponad 100 tys. standardów, które w roku 1985 obowiązywały jeszcze w państwach Piętnastki. Ujednolicenie wszystkich standardów okazało się niemożliwe - przyjęto zasadę wzajemnego tej części z nich, przy których ustalaniu kierowano się podobnymi kryteriami. Pozostałe są harmonizowane stopniowo.
Kontyngenty
Zabronione są również ograniczenia ilościowe (kontyngenty, kwoty), określające ilość towaru, która może zostać importowana do danego państwa. Kraje UE mają jednak możliwość wprowadzania ograniczeń importowych, eksportowych oraz tranzytowych, jeśli wymagają tego względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony zwierząt i roślin, ochrony narodowych dóbr kultury, ochrony własności przemysłowej lub handlowej. Ograniczenia te nie mogą jednak nosić znamion restrykcji w handlu między tymi państwami.