Pedagogika specjalna w aspekcie historycznym wg Ottona Lipkowskiego
Okres pierwszy, w którym już wyst. Tendencje specjalnego, praktycznego wych. upośledzonych i zaczątki teorii dotyczące poszczególnych działań wych. specjalnego. Trudno jest ustalić jego początki trwa mniej więcej do poł. XIX w.
Okres drugi, w którym zaczyna się kształtować teoria ogólna ped. specjalnej, obejmująca wszystkie kierunki ped. specjalnej. Punktem zwrotnym jest wprowadzenie nazwy ped. leczniczej w 1861r. i usiłowanie określenia zadań ped. oraz jej miejsca w teorii nauk ped.
Pierwsze źródła historyczne wskazują na starożytny Egipt oraz kraje wschodu, a szczególnie w świecie antycznym.
Heronidas- poeta grecki żyjący w III w p.n.e. w opracowaniu scenicznym „Bakałarz” dał znakomity opis chłopaka wykolejonego, z uwzględnieniem przyczyn i objawów wykolejenia i opisem stosowanych wówczas metod wych. Utwór ten zasługuje na podkreślenie ponieważ wskazuje na trudności w szkole i relacje wobec nich, a tym samym ukazuje motywy ustosunkowania się do wych. dzieci odbiegających od normy.
Jeszcze wcześniej potrzebę organizowania specjalnych domów poprawy uzasadniał Platon. Skłoniła go do tego potrzeba zapewnienia właściwego wych. synom poległych wojowników. Już w tym okresie zauważyć można pierwsze próby poszukiwania form wych. dzieci upośledzonych. Dominujący przejaw stosunku do niepełnosprawnego wówczas to bezwzględne prawo selekcji naturalnej. Przeciwnikami wych. i żywienia niepełnosprawnych byli: w Sparcie „Tajgetos” oraz w Grecji Arystoteles, ich opinie miały wpływ na opinię społeczną na temat niepełnosprawnych.
W pierwszych wiekach naszej ery podkreślić należy wnikliwsze starania o dostarczenie środków praktycznych i metod kształcenia upośledzonych, do tych starań przyczynili się:
- Pliniusz Starszy- lepsze kształcenie mowy głuchych
-Didymus Aleksandryjski- niewidomy nauczyciel w szkole katechetycznej w Aleksandrii- opanował sztukę pisania przy pomocy wypukłego alfabetu i wykonał pomoce ułatwiające niewidomym poznanie otoczenia.
W średniowieczu ukazują się specjalne opracowania dotyczące wych. i kształcenia jednostek upośledzonych.
1620 Bonet w Hiszpanii- nauczanie głuchych - pierwsza taka książka
Ammann- lekarz szwajcarski- uzasadniał wartość kształtowania mowy ustnej u głuchych oraz przedstawił metodę nauczania głuchych
Saunderson (niewidomy od urodzenia) opracował pomoce dla niewidomych: dotykowe ujmowanie rys. geometrycznych i lepsze rozumienie działań rachunkowych. Przejął po Newtonie katedrę matematyczną i fizyczną w Cambridge
Komeński (1592-1670) co prawda nie zajmował specjalnie dzieckiem upośledzonym, ale domagał się, aby kształceniem były objęte wszystkie dzieci, też te mało zdolne
Locke (1632-1704) w „Myślach o wychowaniu” poświęcał wiele miejsca „leczeniu” zdeprawowanych i wykolejonych. Leczenie wówczas było stosowaniem środków wych.
Terminologia Komeńskiego i Locke'a miała wpływ na powstanie ped. leczniczej. W ich czasach powstał w Warszawie zakład dla dzieci trudnych, zaniedbanych i opuszczonych. W 1636 zakład otrzymał przywilej królewski określający zadania i uprawnienia wychowanków i opiekunów.
Pinal (1745-1826) domagał się konieczności wprowadzenia opieki nad upośledzonymi i chorymi w zakładach psychiatrycznych.
Dzięki nim powstała działalność na rzecz jednostek „ z marginesu” i powstał w II poł. XVIII w. pierwsze szkoły specjalne:
- dla głuchych Paryż 1770 r. de l' Epee- za pomocą mowy migowej
- dla niewidomych Paryż 1784 r. Hauy - pierwsze książki z wypukłymi literami
- W 1801 r. Itard ogłosił wyniki pracy nad dzieckiem upośledzonym znalezionym w lesie. Stosował pobudzenie wrażliwości nerwów zmysłowych przez oddziaływanie najsilniejszymi stymulatorami- metoda fizjologiczna- to dało podstawy metody wych. upośledzonych umysłowo,
- od 1837 r. stosował je również uczeń Itarda- Seguin- pierwsza szkoła dla dzieci niedorozwiniętych umysłowo stosowana też w pierwszych dziesiątkach XX w. W tym czasie powstały również zakłady specjalne dla dzieci upośledzonych- zalozony przez Guggenbuhl'a (szwajcar) założył też szpital i szkołę w Interhaken. Stosował środki lecznicze w swych metodach, przyczynił się do późniejszego powstania ped. leczniczej, np. w jego naśladowcy Heller'a, który pisze książkę pt. „Pedagogika lecznicza”
Pestalozzi (1746-1827) miał swe zakłady w Stans i Burgdorfie, nie zajmował się dziećmi odchylonymi od normy, ale przyjmował „poniżoną ludzkość” bez względu na stan fizyczny i psychiczny. Jego dziecko miało padaczkę, wychowywał je wg wskazań Roussou
Dobrolubow w 1858 opublikował w Rosji w dzienniku nauczycieli artykuł: „Uczniowie z utrudnionym myśleniem” - domagał się nauczania tych dzieci i wskazywał metody postępowania - pierwszy taki artykuł w Rosji
W 1861 r. Georgnes i Deinhardt napisali książkę „ Pedagogika lecznicza ze szczególnym uwzględnieniem idiotyzmu i zakładów dla idiotów” zorganizowali zakład w 1856 w Baden pierwszy raz pojawia się nazwa ped. leczniczej. Chcą, aby anormalne dzieci były przedmiotem działania ped. leczniczej ( ped. i medycyna)
Twórczość naukowa wzmaga się na przełomie XIX i XX w. ponieważ:
- druga połowa XIX w. obowiązek szkolny i rozwój szkół dla dzieci, które nie chodziły do normalnej szkoły
- potrzeba opracowania metod, środków i sposobów organizowania nauczania i wychowania dzieci
Pod koniec XIX w. żywy rozwój nauk z pogranicza ped. specjalnej zwłaszcza nauk medycznych, społecznych i biologicznych- nauki te dały podstawy do wyjaśnienia etiologicznych problemów upośledzeń, praw rozwojowych w tym jednostek oraz ich sytuacji w społeczeństwie. Przykładem jest praca Strumpella (1890) „Pedagogika, patologia lub nauka o błędach dzieci, granice miedzy ped. i lecznictwem, podstawowe poj. ped., Pedagogikę patologiczną dzieli na cztery grupy jednostek upośledzonych: z zaburzeniami fizycznymi, psychicznymi, defektami wyrażającymi się niedostosowaniem do norm kształc. i gr. z złożonymi upośledzeniami.
W okresie międzywojennym przy uniwersytecie powstały szkoły wyższe, instytuty i katedry ped. specjalnej. Studium uniwersyteckie- Węgier Ranschburg- twórca psychofizjologicz. laboratorium w Budapeszcie i Garczi autor dzieła „Ogólna ped. lecznicza”. Pierwsze formy kształcenia nauczycieli szkół specjalnych- Związek Radziecki po pierwszym zjeździe (lipiec 1920 r.) działaczy do walki z upośledzonymi, przestępczością i niedostatkiem opieki. Łunaczarski- ludowy komisarz wysunął tezy w zakresie opieki nad dzieckiem upośledzonym. W 1925 przy Uniwersytecie Moskiewskim powstał dział defektologii
Polska- Grzegorzewska (1888-1967) założycielka jednego z pierwszych w świecie Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Wychowawca wszystkich dzieci anormalnych. W 1924 r. zakłada czasopismo: „ Szkoła Specjalna w szkolnictwie specjalnym” -kształcenie, nauczanie i wychowywanie wszystkich tych kategorii dzieci które nie mogą być wych. w normalnej szkole, a więc nauczycieli głuchych, niewidomych , upośledzonych umysłowo, moralnie. Grzegorzewska jest założycielem i dyrektorem Instytutu przez 45 lat do 1967r. W 1958 powstaje Katedra Pedagogiki Specjalnej w Uniwersytecie Warszawskim, która zajmuje się kształceniem kadr szkolnictwa spec., jest również twórcą naukowej ped. spec. w Polsce. Jej najobszerniejsza książka to „ Psychologia niewidomych” (1930), Zawsze miała głębokie przekonanie o wartości każdego człowieka. Do jej twórczości przyczyniła się również przyjaźń z Józefą Joteyko- uczoną z zakresu fizjologii i psychologii.
W 1931 -Hanselmann (1885-1969) organizuje w Zurychu pierwszą w krajach zachodnich Katedrę Pedagogiki Leczniczej - odrębniona od specjalności
W okresie międzywojennym następuje rozwój szkół spec. dla wszystkich typów upośledzeń
Okres II woj. światowej to zahamowanie myśli ped.- ochrona czystości rasy, tępienie odchyleń