Wszystko o lasach
1. Cel pracy
Lasy były i są nadal jednym z głównych elementów środowiska przyrodniczego. Są one znaczącym elementem życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego.
Na świecie lasy stanowią 31% powierzchni lądów. W mojej pracy chcę podkreślić jak wielkie i różnorodne znaczenie dla człowieka ma racjonalna gospodarka i ochrona tego unikalnego dobra jakim są tereny leśne.
2. Funkcje spełniane przez tereny leśne
Las przyczynił się w znacznym stopniu do osiągnięcia istniejącego poziomu życia w cywilizowanym świecie. Jego funkcje zmieniały się w czasie, ale zawsze były bardzo ważne dla rozwoju materialnego i kulturalnego społeczeństwa. Przez pojęcie funkcji rozumie się wszystkie materialne i niematerialne wartości użytkowe produktów, usług i korzyści dostarczanych przez las.
Wyodrębnia się funkcje:
-gospodarcze
-pośrednio - gospodarcze
-pozagospodarcze
Każda z wymienionych grup wymaga oddzielnego omówienia.
3. Gospodarcze wykorzystanie lasu
Przez pojęcie gospodarcze rozumie się wszystkie użyteczności dostarczane przez las, które są związane z produkcją drewna i użytków ubocznych
{zwierzyna łowna, kora, jagody, zioła, grzyby itp.}Gospodarcze funkcje lasu nazywa się często funkcjami materialnymi, produkcyjnymi, surowcowymi jak
i ekonomicznymi.
Jako najważniejsze pośród gospodarczych wymienia się: funkcje majątkowe, funkcje surowcowe, funkcje dochodowe, funkcje miejsca pracy, funkcje rekultywacji i rezerwy powierzchni oraz szczególne funkcje gospodarcze lasu. Każdą z nich postaram się omówić osobno.
a. Majątkowa funkcja lasu
Grunty leśne są bardzo ważnym składnikiem majątku narodowego. Z badań wynika, że 1975 r. wartość wszystkich drzewostanów polskich lasów wynosiła blisko 800 mld zł. Stanowiło to ponad 1/4 ówczesnej wartości polskich fabryk, budynków, maszyn i urządzeń, które posiadał nasz kraj.
b. Surowcowe znaczenie lasu
Las dostarcza nam różnorodnych surowców, jednak najważniejszym z nich pozostaje ciągle drewno. Surowce te warunkują rozwój szeregu przemysłów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej {budownictwo, przemysł meblarski, celulozowo-papierniczy, górnictwo, itp.}
c. Dochodowa rola lasu
Gospodarstwo leśne wnosi pewien wkład do dochodu narodowego, od którego wielkości zależy poziom bytu społeczeństwa oraz możliwości rozwoju gospodarczego naszego kraju. Ten wkład wyraża się wielkością produkcji czystej leśnictwa, która wynosi około 1% dochodu narodowego.
d. Las jako miejsce pracy
Las jest swoistym warsztatem pracy. Umożliwia on prace leśnikom, drwalom,
a także społeczeństwu, które może zbierać owoce. Liczba zatrudnionych w polskim leśnictwie uspołecznionym wynosi około 130 tys. osób.
e. Las jako rezerwa powierzchni i narzędzie rekultywacji
Las pełni także funkcję rezerwy powierzchni. W przypadku uzasadnionej potrzeby rozbudowania miast, osiedli, domów, zakładów pracy czy też budowy dróg możemy część gruntów leśnych przeznaczyć na dany cel. w Polsce wielkość rezerwy leśnej wynosi około 2 tys. ha rocznie. Las jest również wykorzystywany jako narzędzie rekultywacji czyli odnowy biologicznej. Służy nam do przywracania szaty roślinnej w terenach zdewastowanych i zniekształconych jak np. hałdy czy też tereny przemysłowe.
f. Szczególne funkcje gospodarcze lasu.
W trudnych okresach dziejowych danego kraju np. w okresie powojennym, po pożarach i powodziach las spełnia część funkcji odbudowy kraju dając np. drewno czyli budulec. Polska przechodziła ten okres po wojnach światowych.
Szczególnie dużo drewna użyto na naprawę i rozbudowę torów kolejowych.
4. Pośrednio gospodarcze funkcje lasu
Pojęciem pośredniogospodarczych funkcji lasu obejmuje się te rodzaje użyteczności, które wynikają z korzystnego oddziaływania lasu na środowisko przyrodnicze oraz na warunki życia społeczeństwa, które zamieszkuje dany teren. Ta funkcja nazywana jest również funkcją: pośrednioprodukcyjną, ochronną, społeczną jak i socjalną. Jako najważniejsze z tej funkcji są:
funkcje ochronne przed negatywnymi skutkami cywilizacji przemysłowej, funkcje regulatora gospodarki wodnej, funkcje ochrony przed klęskami żywiołowymi. Każdą z tych funkcji omówię poniżej.
a. Las regulatorem gospodarki wodnej
W naszym kraju coraz bardziej zaczyna brakować wody. Korzystne oddziaływanie lasu na gospodarkę wodną będzie dla nas stale przybierać na znaczeniu. W powietrzu zawarte są pewne ilości wody, które liście i igliwie wyłapują. Następnie skroplona wilgoć spływa po korze do gleby leśnej. Udział tego typu operacji stanowi niekiedy w górskich lasach aż 70% procent opadów. Ogromne znaczenie jednak dla ochrony wód jest to, iż gleba razem z warstwą ściółki leśnej i humusu potrafi tę wilgoć dobrze zmagazynować. Dzięki temu regiony zalesione mają bardziej wyrównany w ciągu roku poziom nasycenia gleb wilgocią. Regiony te obchodzą się często bez zapór wodnych, które mają za zadanie wyrównać poziom wody w ziemi. Las przeciwdziała również zanieczyszczeniu wód. Jest on jedynym, niezastąpionym filtrem wody źródlanej.
Wielka zalesiona powierzchnia, która nie jest skażona pestycydami ani nawozami sztucznymi, nie tylko nie zatruwa wody ale także zatrzymuje różnego rodzaju obce substancje pochodzące z poza las
b. Funkcja ochrony przed negatywnymi skutkami uprzemysłowienia
Ogromna powierzchnia, jaką stanowią gałęzie, liście oraz igły drzew skutecznie ogranicza różnego rodzaju przemysłowe zanieczyszczenia atmosfery nanoszone przez wiatr. Skażenia te następnie spłukuje deszcz. Funkcję oczyszczalni powietrza drzewa pełnią przez całe swoje życie. Niestety owe ,,filtry leśne" zostały w ostatnich latach przeciążone i odmówiły posłuszeństwa. Las oczyszcza powietrze atmosferyczne ze szkodliwych substancji, dostarcza tlenu i obniża stężenie dwutlenku węgla, czyli dostosowuje powietrze atmosferyczne krajów uprzemysłowionych do potrzeb człowieka. Jako ciekawostkę można podać obliczenia naukowców, z których wynika, że Ameryka północna zużywa więcej tlenu niż potrafią wyprodukować rosnące na tym kontynencie rośliny. Jednak przyroda poradziła sobie z tym problemem i brakujący tlen jest dostarczany jest z nad oceanu oraz z dżungli Ameryki południowej za pomocą wiatru.
c. Las chroni przed klęskami żywiołowymi
Las chroni ludność, domy, budynki, miasta przed usuwiskami, lawinami oraz powodziami. Las staje poniekąd na drodze żywiołów, przyjmuje uderzenia i znosi je. Jedynie w skrajnych przypadkach ulega on niszczycielskim siłom. Te funkcje mają wielkie znaczenie na terenach górskich, zwłaszcza ze względu na budowanie na tych terenach dróg, ośrodków, mostów czy też innych budowli służących celom rekreacyjnym i turystycznym.
. Pozagospodarcze funkcje lasu
Przez pojęcie funkcji pozagospodarczych rozumiemy takie użytkowanie terenów leśnych, które jest ważne dla społeczeństwa ale nie przynosi dochodów ze sprzedaży produktów leśnych. Należy tu zaliczyć funkcje ochrony przyrody. Las jest ostoją dla życia roślin i zwierząt. Zachowanie niezmienionych terenów leśnych w postaci parków narodowych i rezerwatów umożliwia badania fauny i flory przez naukowców. W Polsce utworzono kilkanaście parków narodowych o powierzchni około 0,5% kraju. Lasy stanowią 70% powierzchni kraju. Dla porównania w USA parki stanowią 3,4% kraju.
a. Znaczenie ochrony przyrody
Już od bardzo dawna w Polsce chroniono przyrodę. Wiadomo, że Bolesław Chrobry ustanowił ochronę bobra ze względu na post i własności lecznicze skromu bobrzego. Władysław Jagiełło nakazał chronić cis, który w tamtych czasach był drewnem strategicznym używanym do wyrobu łuków. Król ten ograniczył też polowania na łosie i tury. W naszych czasach, 1919 roku rozpoczęła działalność Państwowa Rada Ochrony Przyrody, a w 1928 roku działająca do dziś Liga Ochrony Przyrody. W 1934 Sejm uchwalił pierwszą ustawę o ochronie przyrody.
Ochrona przyrody obejmuje:
1. Obszary o szczególnych wartościach przyrodniczych
- parki narodowe {Tatrzański Park Narodowy}
- rezerwaty przyrody {Cis A}
- parki krajobrazowe {Jurajski Park Krajobrazowy}
- obszary chronionego krajobrazu
2. Pomniki przyrody
- pojedyńcze drzewa {Dąb Bartek}
- grupy drzew {Dęby w Rogalinie}
- aleje {Aleja drzew liściastych koło Brzózy}
- głazy narzutowe
- skały {Skały Pielgrzymy w Karkonoszach}
- jaskinie {Jaskinia Raj}
3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
{Rośliny: limba, szarotka, przebiśnieg, krokus, tajad i inne. Zwierzęta: salamandra, żmija zygzakowata, bocian, kret, kozica, zaskroniec i inne}
Pomimo ochrony gatunków niektórym nadal grozi wyginięcie.
b. Rekreacyjna rola lasu
W naszym kraju z biegiem lat rośnie zaludnienie i stopień uprzemysłowienia.
Las stanowi ostatni niezabudowany i dostępny teren, w którym można organizować atrakcyjny wypoczynek. Kontakt z przyrodą jest ważny dla ludzi przebywających większość swojego w mieście. Organizowane są parkingi i drogi dojazdowe i wytyczane szlaki turystyczne. W ostatnich czasach bardzo popularne są gospodarstwa agroturystyczne zlokalizowane często w pobliżu lasu. Odwiedzając las można zbierać jagody, poziomki, borówki, jeżyny, maliny i grzyby. Możliwe jest również pozyskiwanie roślin zielarskich, takich jak dziurawiec, kozłek lekarski, berberyz, konwalia oraz macierzanka, itp. Niektóre owoce lasu są stosowane jako przyprawy: jałowiec, tarnina, itp. Pewną formą rekreacji jest także łowiectwo. Polski Związek Łowiecki zrzesza około 90 tys. myśliwych gospodarujących na 25 mln ha lasów.
c. Znaczenie lasu w ochronie przed wiatrem
Silne wiatry mogą stanowić poważne zagrożenie dla infrastruktury przemysłowej. Szczególnie narażone są wysokie budowle i linie energetyczne. Lasy nawet w postaci sadzonych w pewnych odległościach pasów bardzo ograniczają siłę wiatrów. Długotrwałe, nawet niezbyt silne wiatry powodują wysuszanie i porywanie grudek gleby co powoduje stepowienie naszych pól.
d. Funkcje obronne lasu
Las w historii wojen zajmował zawsze ważną rolę. Ludność cywilna uciekając przed najeźdzcami chroniła się tam wraz z dobytkiem. Drewno było potrzebne do budowy osad obronnych otoczonych palisadami. Napastnicy używali drewna do budowy maszyn oblężniczych i taranów. Drewno służyło też do budowy mostów i moszczenia dróg do przeprawy artylerii. Szczególne znaczenie mają tereny leśne przy walkach partyzanckich. Niewielkie odziały mogą przesuwać się niepostrzeżenie, wypoczywać i przygotowywać jedzenie. Przykłady walk partyzanckich na terenach leśnych miały miejsce podczas powstań w 1831r, 1863r oraz w pierwszej i drugiej wojnie światowej. Ukraińska powstańcza armia miała w Bieszczadach całe osiedla podziemnych bunkrów, a nawet szpital pod górą Krąglicą. W ostatnich latach okazało się, że pomimo nowoczesnej techniki i lotnictwa, którą dysponują wojskowi, partyzanci w lasach i dżunglach Wietnamu, Afryki i Ameryki Południowej są nie do pokonania.
e. Udział lasu w innych działach gospodarki
Lasy spełniają funkcję stymulatora w wielu innych działach gospodarki. Oczywisty jest dodatni wpływ lasu na produkcje rolną, ponieważ chroni on glebę, redukuje siłę wiatru i normalizuje gospodarkę wodną. Atrakcyjna konfiguracja terenu, góry, rzeki i jeziora wzbogacone lasem sprzyjają rekreacyjnemu wykorzystaniu terenu. W miejscach takich rozwija się przemysł turystyczny, hotelarstwo i gastronomia. Powstają urządzenia do uprawiania turystyki kwalifikowanej, np. wyciągi narciarskie, koleje linowe. Stymuluje to rozwój układu komunikacyjnego w danym rejonie. Nie bez znaczenia jest funkcja zdrowotna, ponieważ w miejscach takich buduje się sanatoria, ośrodki wypoczynkowe i przyrodolecznicze.
f. Funkcja krajobrazowa lasu
Wraz z konfiguracją terenu, las stanowi niezmiernie ważny element krajobrazu. Jest on podstawą planowania przestrzennego. Musi być brany pod uwagę przy przeznaczeniu terenu pod zabudowę, rekreację, obiekty przemysłowe, itp. Najogólniej las przeciwdziała dużej koncentracji budynków. Niestety w krajobrazie znaleźć można las zniszczony działalnością przemysłową człowieka np. w Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej. Przedsiębiorstwo Celwiskoza emitowało tak trujące, iż uschły świerki w najwyższych partiach Karkonoszy. Drzewa te nie zostały ścięte i stały się wylęgarnią kornika i innych szkodników leśnych.
g. Wpływ lasu na kulturę narodową
Piękno lasu miało zawsze silny wpływ i poruszało umysły wielu artystów. Piękne opisy lasu znajdujemy w ,,Starej Baśni'' Kraszewskiego. Również Adam Mickiewicz umieścił w ,,Panu Tadeuszu" opisy puszcz litewskich przy okazji grzybobrania i łowów na niedźwiedzia. Las znajduje swoje odbicie również w malarstwie: obrazy Grottgera, Brandta, Gersona i wielu innych opiewają piękno leśnych mateczników. Naocznie można się przekonać jak potężne bory porastały kiedyś nasze ziemie. Porównywalne lasy można dziś spotkać jedynie w Puszczy Białowieskiej. Również i muzyka zawiera elementy wiążące się z lasem np. Halka Moniuszki.
Duże znaczenie odgrywa las w popularnych piosenkach turystycznych, harcerskich i rajdowych. Organizowane są zielone szkoły gdzie na terenach leśnych, na ścieżkach dydaktycznych odbywa się nauka historii, biologii i innych przedmiotów.
W ostatnich latach bardzo popularny stał się survival zwany inaczej szkołą przetrwania. Uczestnicy uczą się jak poradzić sobie w ekstremalnych, nieprzyjaznych dla człowieka warunkach w lesie. Jak poruszać się i jak zdobywać pożywienie. W innych krajach tę funkcję wychowania młodzieży realizują imprezy typu Camel Trophy.
6. Podsumowanie
W mojej pracy chciałem wykazać, iż las jest wielkim dobrem dla ludzi. Las zapewnia pracę społeczeństwu, dostarcza surowców dla różnych gałęzi przemysłu i przynosi duże dochody finansowe.
Ogromnie ważną rolą jest ochrona jaką daje teren leśny przed klęskami żywiołowymi i skutkami uprzemysłowienia.
Wiele miejsca poświęciłem, aby przedstawić jak różnorodne jest pozagospodarcze wykorzystanie lasu. Szczególnie zająłem się rekreacyjną rolą użytków leśnych w dzisiejszym społeczeństwie, które w większości zamieszkuje miasta.
Las rośnie długo, a zniszczyć go można łatwo i szybko. Obszary leśne były zawsze zagrożone pożarami, szkodliwymi owadami oraz gryzoniami i zwierzyną leśną. Dzisiaj dodatkowym, ogromnym zagrożeniem jest działalność człowieka. Lasy szczególnie narażone są na emisje gazów przemysłowych zawierających dwutlenek siarki powstały w procesie spalania węgla i ropy naftowej. Znaczący wpływ mają też szkody górnicze. Kopalnie odkrywkowe zajmują dużą powierzchnię i obniżają poziom wód gruntowych. Wielkie hałdy na Śląsku zniszczyły tereny leśne i są trudne do rekultywacji. Bardzo negatywnie na tereny leśne wpływają szkody komunalne. Są one wywołane wylewaniem nieczystości i wywożeniem śmieci na wysypiska w lesie. Rozwój turystyki niestety niesie za sobą negatywne zjawisko zaśmiecania lasów opakowaniami nie podlegającymi rozkładowi.
Pracę moją pragnę zakończyć apelem:
CHROŃMY LAS - STANOWI ON NASZE WSPÓLNE DOBRO