Opinie Wojciecha Roszkowskiego
+ Andrzeja Sowy (A.S)
1945-56:
Ustrój polski nigdy nie był identyczny z ZSRR, ale się do niego upodabniał - działały te same mechanizmy - w latach 40-tych polski system uległ gwałtownej totalizacji (A.S)
Ideologia oficjalna opierająca się na sile i kłamstwie tworzyła sztuczny pseudonaukowy świat zgodny z rosyjskim dwójmyśleniem gdzie
Demokracja oznaczała - bezwzględną dyktature
Postęp - obalenie wszelkich wartości i absolutyzacja władzy
Nauka prymitywną wiarę w zaklęcia ideologii
Przyłączenie ziem zachodnich i północnych stawało się dla nowych władz w Warszawie swego rodzaju zastawem za lojalność wobec ZSRR
Gwarantowało również wrogość miedzy Niemcami a polską - arbitrem ZSRR
<-wg samego Roszkowskiego ziemie zachodnie słuszną rekompensatą za straty i cierpienia doznane przez naród polski wskutek rozpętania przez Niemcy II WW...
Niemal odwrotnie niż u Marksa nie tyle robotnicy dążyli w Polsce do władzy, co władza opanowana przez garstkę komunistów starała się odtąd o stworzenie możliwie licznej klasy robotniczej.
W ogóle przy zachowaniu pewnych pozorów demokracji mała konstytucja stwarzała dogodne warunki dla wyłączenia sejmu z jego uprawnień, komplikowała podział władzy ustawodawczych i wykonawczych, a przez Radę Państwa, jej przewodniczącego oraz system Rad Narodowych tworzyła hierarchie władzy państwowej konkurencyjną dla układu sejm-rząd i nie podlegająca kontroli społecznej.
1948/49 Na komunistycznie scenie pozostały trzy partie: PZPR, ZSL, SD pozornie reprezentujące trzy klasy społeczne: robotników, chłopów , inteligencje. Faktycznie krajem rządziło kierownictwo komunistycznej partii totalitarnej , nie reprezentujące żadnej z tych grup lecz głownie interes kremla a spełniające aspiracje rozrastającej się żywiołowo nowej klasy - biurokracji partyjnej,.
Apatia społeczeństwa - „Przeżyliśmy okupacje przeżyjemy demokracje”
Pierwsze pokolenie, które doświadczało PRL zestawiało je z terrorem wojny i Hitlera uznając w konsekwencji system komunistyczny za znośny
<- Z drugiej strony- apatia mas ustępowała socjalistycznej euforii karierowiczów i awansujących grup społecznych, którzy niebagatelne korzyści.
Plan 6 letni - industrializacja była dla komunistów środkiem przetwarzania człowieka i społeczeństwa. Zrywano tradycyjne więzi społeczne oraz tworzono luźną zatomizowaną klasę robotniczą potrzebną dla legitymizacji i oparcia dla władzy
O Stalinie - „Największy w dziejach fałszywy prorok”
Fatalna sytuacja ekonomiczna, walka frakcyjna w PZPR i dotychczasowe sukcesy liberalizacji powodowały ze nastroje zmieniały się w społeczeństwie szybciej niż gotowość kierownictwa partii do zmian
1956 - dylemat - kierownictwo zasłaniało się frazesami bo nie wiedziano czy utrzymać władze w oparciu o ZSRR przeciw społeczeństwu polskiemu czy tez w łączności ze społeczeństwem ale w jakiejś mierze wbrew Moskwie
<- Komuniści doszli do wniosku, że reformy możliwe a nawet konieczne, ale tylko Gomułka może tym zamiarom nadać charakter bezpieczny dla władzy komunistycznej
1956-1970
Przez cała jesień 1956- odnowione kierownictwo PZPR przybierało pozę obrońcy demokratycznych przemian, apelując o zaufanie, obudzone zaś po stalinowskiej nocy społeczeństwo chciało wierzyć że są one możliwe
Oznaczało to niepisaną umowę miedzy władzą, która obiecywała zaspokoić pewną część postulatów społeczeństwa a tym ostatnim, które w tym celu powściągnęło ambicje pełnej demokracji i niepodległości
Straty natolijczyków - po dojściu do władzy Gomułki
- personalnie były większe - tracili wielu prominentów ale za to otrzymali gwarancje swojego programu. Liberałowie zaś zachowali stanowiska ale za tą cenę przestali być liberałami.
Pod wieloma względami koniec lat pięćdziesiątych i względna humanizacja systemu były dla kultury duchowej równie niebezpieczne jak sam stalinizm (patrz apatia społeczenstwa)
<-wielu ludzi skuszonych nową formułą utożsamiało się z systemem i poddawało mu.
Ożywienie kulturalne i gospodarcze z końca lat pięćdziesiątych nakładało się na przemiany w świadomości społecznej
<- Narodowy romantyzm ustępował pozytywizmowi i minimalizacji dążeń niepodległościowych. Poprawa sytuacji gospodarczej wiec aparat wyzysku znośny
Akceptacja podporządkowanie ZSRR- bo jeszcze długo trwać będzie jego ekspansja
Potencjalna opozycja chłopska zneutralizowana dzięki zaniechaniu kolektywizacji
System stalinowski był dla większości społeczeństwa na tyle okropny że nie mógł się w Polsce zakorzenić -system Gomułkowski dopuszczający pewien margines swobód spowodował znieczulenie na tkwiące w nim pierwiastki totalitarnej manipulacji Rozmiękczenie ideologii komunistycznej spowodowało rozmiękczenie oporu społeczeństwa.
Wzrost gospodarczy za czasów Gomułki był jałowy - bo produkcja dla samej produkcji (bez poprawy stopy życiowej czy dochodów)
Lata „60”
„Szykany wobec kościoła pogłębiały stale podział na rządzących i rządzonych” (W.R)
- Walka z kościołem mogła być taktycznie odkładana ale była nieunikniona - partia dążyła do stanu gdzie tylko ona ma monopol na ideologiczną działalność publiczną - kościół w kościele (A.S)
Władze rozgromiły marcowy ruch studencki gdyż w gruncie rzeczy cały czas nad nim panowały . Wydarzenia stały się pretekstem do rozpoczęcia antysemickiej nagonki personalnej
<- Gomułka uratował swoją pozycję ale za cenę recytowania cudzego scenariusza i akceptacji antysemickiej nagonki personalnej
Pucz moczarowski z marca nie osiągnął swojego celu i zahamowany przez kierownictwo gomułkowskie ale osłabione.
Dla dużej części młodzieży nauczka że socjalizm nie ma ludzkiej twarzy
I doświadczenie - swoista legenda przegranej bitwy ale nie zakończonej a może nawet zaczynającej się na nowo z komunistycznym bezprawiem
17 VIII 1970
wg Roszkowskiego ludobójstwo - wykonane z zimną krwią na rozkaz kogos z partyjnej góry by zapobiec przekształceniu się demonstracji w strajki okupacyjne a także by przelana krew uczyniła sytuacje Gomułki bez wyjścia
1970 - 1989
Propaganda sukcesu w PRL Gierka uderzyła efektem bumerangu - Andrzej Paczkowski
(licytowała nadzieje i oczekiwania- a rzeczywistość nie była tak kolorowa)
komuniści uzyskiwali posłuch i lojalność w kadrach PZPR dzięki zaspokajaniu ich aspiracji materialnych przez nomenklaturę
<- Gierek tym samym sposobem chciał dotrzeć do społeczeństwa polskiego.
Jak ukazały wypadki społeczeństwo polskie oprócz aspiracji konsumpcyjnych odczuwało potrzebę przynajmniej podświadomie wolności politycznej i duchowej co grało niemniejsza rolę w jego zachowaniach
Z wolna okazywało się ze cały wielki skok oraz propaganda konsumpcji nie zdołały zagłuszyć podstawowych wartości moralnych społecznych i narodowych co więcej perspektywa załamania gospodarki mogła tym bardziej sfrustrować tych którzy uwierzyli w „drugą Polskę” propagandy.
Władze PRL poniosły w czerwcu 1976 nie tylko porażkę ekonomiczna nie mogąc podnieść cen ale straciły także twarz gdyż narastajmy opór postawił pod znakiem zapytania skuteczność terroru . (Jednocześnie bowiem ekipa gierkowska starała się podtrzymywać mit swego pragmatyzmu i tolerancji jaki wylansowała na zachodzie - potrzeba kredytów)
Pielgrzymka papieża i nieudolne naśladowanie jego stylu przez Gierka:
Nigdy dotąd nie okazało się w PRL tak przejrzyście ze władza ludowa nie ma wspólnego języka ze społeczeństwem i że opiera się jedynie na sile i prostackim obyczaju
Akt końcowy KBWE: nowa płaszczyznę egzekwowania zasad obywatelsko wolnościowych
„Władze kłamały że gospodarka się rozwija i postępuje demokratyzacja
Społeczeństwo kłamało udając prace i że wierzy w możliwości ekipy gierka
Wszyscy udawali że życie w PRL ma jakiś ogólniejszy sens
Pierwszymi którzy stwierdzili ze król jest nagi - byli robotnicy których nie zdławiono dzięki wsparciu inteligencji
Sojusz inteligencji i robotników - „na wiosnę 1980 czuło się nieuchronność zmian”
Stan wojenny
Wydaje się że cała psychoza interwencyjna została wytworzona przez Kreml właśnie po to by Solidarność zdławić polskimi siłami (w kontekście słów Breżniewa „No dobrze - nie wejdziemy, ale jak będzie trzeba - to wejdziemy)
Poza ofiarami, ceną stanu wojennego było zniszczenie kapitału entuzjazmu i gotowości do poświęceń dla dobra kraju jakie wyzwoliła Solidarność - stan wojenny pogłębił społeczna izolację władz, ale nie zapobiegł masowej frustracji demoralizacji i poczuciu beznadziejności
(A.S) Szok społeczeństwa okazał się głęboki m.in. dlatego że skala zastosowanych środków była niewspółmierna do stawianego oporu. Wprowadzenie go sprowadziło społeczeństwo do roli przedmiotu a nie partnera z którym należy się liczyć. Władza komunistyczna wyalienowała się ze wspólnoty narodowej, marnując szansę jaką mimo wszystko dawał jej okres legalnego działania „Solidarności”. Właśnie wtedy nabrały jednoznacznego wydźwięku pojęcia „oni” i „my”
Na początku 1985 sytuacja w PRL bez wyjścia . Władze sparaliżowały masowy opór społeczeństwa lecz go nie zlikwidowały. Wobec istnienia i nasilania się przyczyn niezadowolenia prędzej czy później opór ten mógł się zamienić w gwałtowny wybuch. Władze były wiec więźniami systemu przemocy i nie mogły sobie pozwolić na jego stopniową przebudowę
<- Mimo że w Moskwie już Gorbaczow