Naturalizm jako prąd w pozytywizmie
1. Naturalizm
kierunek literacki (odmiana późnego realizmu) i malarski
metoda twórcza
prąd filozoficzny
- powstał i rozpowszechnił się po klęsce Francji w wojnie z Prusami
- odzwierciedlający teorie
- Charlesa Darwina
- teoria walki o byt i doboru naturalnego
- Hippolyte'a Taine'a
- teoria środowiska
- Claude'a Bernarda
- teoria szczegółowego oglądu i analizy faktów ma być przeniesiona z materii nieożywionej do ożywionej
założenia
- liczne obserwacje, służące dokumentalizacji zdarzeń w sposób naukowy, mają zastąpić wyobraźnię
- kult szczegółów
- niemal fotograficzne odtwarzanie rzeczywistości
- eliminacja z literatury wyobraźni i fikcji oraz wszelkich przesądów
- fizjologiczna koncepcja człowieka
- całkowicie zdeterminowany przez otoczenie (środowisko)
- bezwzględnie dążący do zaspokojenia własnych potrzeb wywołanych
- instynktem seksualnym (popęd biologiczny)
- instynktem przetrwania (zaspokojenia głodu i pragnienia)
- obraz jednego środowiska
- np. górników w Germinalu Emila Zoli
- konflikty między ludźmi jako przejaw walki o byt
2. Prekursorzy
Gustaw Flaubert (1821-1880)
- jego twórczość sytuuje się między realizmem a naturalizmem
- powieści
- Pani Bovary (1857)
- najsłynniejsza powieść Gustawa Flauberta
- wnikliwe studium psychologiczne głównej bohaterki, Emmy Bovary
- żona prowincjonalnego lekarza
- żyje w świecie sentymentalnych romansów
- poszukuje wyższego uczucia
- ma kochanków
- zaciąga liczne długi
- tragiczny finał
- z obawy przed kompromitacją bohaterka popełnia samobójstwo
- po jej śmierci mąż poznaje prawdę o żonie
- Salammbô (1862)
- Szkoła uczuć (1869)
publikacja tomu opowiadań kilku autorów Wieczory medańskie (1880)
powstanie tzw. Grupy Medanu
- Guy de Maupassant
- Joris Karl Huysmans
- Paul Alexis
- Henri Céard
- Léon Hennique
Emil Zola (1840-1902)
- uważany za twórcę naturalizmu
- eseje z lat 1880-1881
- Powieść eksperymentalna
- Naturalizm w teatrze
- Powieściopisarze naturaliści
- powieści
- Rougon-Macquartowie. Historia naturalna rodziny za Drugiego Cesarstwa (1871-1893)
- cykl 20 powieści
- wielka epicka wizja nowoczesnej cywilizacji przemysłowej
- W matni (1877)
- Nana (1880)
- Germinal (1885)
- najsłynniejsza powieść Zoli
- tytuł - germinal - kwiecień w rewolucyjnym kalendarzu
- miejsce akcji - zagłębie węglowe na północy Francji
- obraz życia środowiska robotniczego i burżuazyjnego
- nędza, głód, degeneracja społeczności robotników
- działanie ludzi motywują czynniki biologiczne
- idee rewolucyjne
- Ziemia (1887)
- Klęska (1892)
- artykuły publicystyczne
- Oskarżam! (1898)
- głos w słynnej sprawie Dreyfusa
3. Polscy przedstawiciele
Adolf Dygasiński (1839-1902)
- powieściopisarz
- nowelista
- pedagog
- publicysta
- studiował
- na wydziale historyczno-filologicznym Szkoły Głównej
- na wydziale filologicznym Uniwersytetu Karola w Pradze
- walczył w powstaniu styczniowym
- był nauczycielem m.in. Jacka Malczewskiego
- podróżował do Brazylii, Francji, Włoch
- autor
- studiów krytycznych
- Bolesław Prus i jego utwory (1886)
- Prus - humorysta (1897)
- opowiadań
- zbiór Nowele. Seria I (1884)
- Wilk, psy i ludzie
- Co się dzieje w gniazdach
- Za krowę. Opowiadanie z życia ludu
- zbiór Z ogniw życia (1886)
- zbiór Z siół, pól i lasów (1887)
- listów
- Listy z Brazylii (1891)
- powieści
- Na złamanie karku (1893)
- Gorzałka (1894)
- As (1896)
- Zając (1900)
- paralelne ukazanie losów ludzi i zwierząt
- przygody sprytnego zająca
- życie leśników, kłusowników, szlachty zaściankowej i oficjalistów dworskich
- Mysikrólik, czyli Gody życia (1902)
- historia mysikrólika z lasu nad Nidą
- traktat poetycko-naturalistyczny
- próba połączenia elementów mitologii pogańskiej i chrześcijańskiej
Antoni Sygietyński (1850-1923)
- krytyk literacki i muzyczny
- prozaik
- tłumacz
- publicysta
- studiował
- matematykę w Szkole Głównej
- muzykę w Instytucie Muzycznym
- uczeń Moniuszki i Żeleńskiego
- członek redakcji tygodnika „Wędrowiec”
- autor
- szkiców o naturalizmie Współczesna powieść we Francji (1881-1883)
- powieści
- Na skałach Calvados (1884)
- obraz życia rybaków normandzkich
- dzieje Berty utopionej wraz z kochankiem przez męża
- liczne podobieństwa do Pani Bovary Gustawa Flauberta
- Wysadzony z siodła (1890)
- dzieje szlachcica Ernesta Załogowskiego
- bierze udział w powstaniu 1863 roku
- zostaje zesłany
- wraca do kraju
- nie umie dostosować się do panujących warunków
- degraduje się do roli posłańca i służącego
- demitologizacja postaci szlachcica
- nowel naturalistycznych
- Drobiazgi (1900)
- Święty ogień (1918)
4. Inne przykłady utworów naturalistycznych
Artur Gruszecki (1852-1929)
- Krety (1897)
- Hutnik (1898)
Bolesław Prus
- Placówka (1886)
Eliza Orzeszkowa
- Niziny (1885)
- Dziurdziowie (1885)
Gabriela Zapolska (1860-1921)
- Kaśka Kariatyda (1888)
(Emil Zola, Powieść eksperymentalna, 1880)
determinizm biologiczny (łac. determino - ograniczam) - pogląd uznający zależność zachowań człowieka od jego instynktów biologicznych (samozachowawczego, zaspokojenia głodu i pragnienia, seksualnego); zazwyczaj motywował postępowanie bohaterów w utworach naturalistycznych
W literaturze i sztukach pięknych
Władysław Stanisław Reymont, Ziemia obiecana (powieść)
Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony... (opowiadanie), Zmierzch (opowiadanie)
Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej (naturalistyczny dramat mieszczański)
Zbigniew Uniłowski, Wspólny pokój (powieść)
Pietro Mascagni, Rycerskość wieśniacza (opera werystyczna)
Ruggiero Leoncavallo, Pajace (opera werystyczna)
Giacomo Puccini, Manon Lescaut, Tosca, Cyganeria, Turandot (opery)