„FIZJOLOGICZNE ASPEKTY KONSERWACJI TERENÓW ZIELENI”
Kamila Dorsz
Agata Pawłowska
Świat roślinny stanowił zawsze nieodłączny składnik życia ludzkiego. Z chwilą wydzielania się wielkich skupisk ludzkich potrzeba zieleni i poczucie piękna doprowadziły w miastach do uprawy roślin, przede wszystkim o charakterze ozdobnym.
Konserwacja terenów zieleni ogranicza się do tego, co niezbędne - do usunięcia tkanki nadmiernej.
Do trudniejszych prac pielęgnacyjnych, wymagających dobrej znajomości roślin, należy cięcie drzew i krzewów. Stosowanie cięcia ma na celu: w okresie młodości formowanie drzew lub krzewów, w okresie starzenia się - ich odmładzanie.
Cięcie nie tylko nadaje kształt, np. koronie, ale pozawala również usunąć pędy, które zostały zaatakowane przez patogena, poprzez to następuje zminimalizowanie infekcji. Cięcia pielęgnacyjne stosuje się również na wszystkie pędy złamane, pędy rosnące do środka korony pod kątem 90o. Jak również stosuje się je ze względu na przeżadzenie korony, aby w ten sposób wilgotność korony uległa zmniejszeniu, co wpływa hamująco na rozwój grzyba.
Dbałość o zieleń wpływa korzystnie między innymi na oświetlenie drzew. Co za tym idzie? To, to że światło korzystnie wpływa na zawiązywanie u drzew pąków.
Potrzeba cięcia zachodzi również, gdy drzewa silnie rosnące posadzone są na wąskich ulicach i gałęzie opierają się o ściany domów, tamując do nich dostęp światła, przerastają sieć przewodów napowietrznych.
Do najbardziej radykalnych cięć zalicza się odmładzanie. Drzewa starsze, o wyciągniętych, ogołoconych w sąsiedztwie pnia i zniekształconych koronach, bywają poddawane nieraz poważnym zabiegom chirurgicznym.
Przy odmładzaniu zabieg przycinania gałęzi należy rozłożyć na kilka lat. Przycięcie gałęzi nie powinno być przy tym zbyt radykalne. Dążyć należy do tego, aby na nowo ukształtowanej koronie mogły wybić uśpione oczka i wytworzyć nową koronę, gęściejszą od poprzedniej.
Cięcia drzew ulicznych idą w kierunku prześwietlenia, tj. usunięcia gałęzi wchodzących do okien, krzyżujących się, chorych i uschniętych.
Przy drzewach o formach regularnych, kulistych, spotykanych np. u robinii, klonów kulistych lub głogów, cięcie polega a ukształtowaniu kulistej korony przez przycięcie końców gałązek.
Na drzewach młodych, bujnie rosnących, których korona jest zbyt silnie rozwinięta w stosunku do grubości pnia, wskutek czego zachodzi obawa wyłamania koron przez wiatry, stosuje się nieraz dość silne cięcia, podczas których skraca się gałązki o połowę lub dwie trzecie ich długości. Cięcia te stosuje się w ciągu kilku lat, dopóki pień dostatecznie nie zgrubieje. Ten sam zabieg stosowany jest stosunku do szybko rosnących drzew piramidalnych, np. topoli, które mają tendencje do ogałacania się z gałęzi od dołu. Silne przycięcie gałęzi powoduje zagęszczenie się korony od dołu i umożliwia nadanie jej kształtu foremnego stożka lub piramidy.
Niektóre drzewa bardzo źle znoszą cięcie gałęzi, dlatego ciąć ich nie należy; do takich drzew zalicza się między innymi: brzozę, kasztanowiec i wiśnię. Inne, jak grab albo morwa, znoszą cięcie tylko młodych pędów.
Podstawowym warunkiem pomyślnego wyniku cięcia drzew lub krzewów jest przestrzeganie odpowiedniej pory cięcia. Najwłaściwszą porą jest okres spoczynku zimowego, zanim rozpocznie się u roślin krążenie soków. Jeżeli zima jest łagodna, cięcie zaczyna się w połowie i pod koniec lutego. Cięcie późniejsze, gdy soki już ruszyły, jest szkodliwe, gdyż powoduje wyciekanie soków i osłabianie drzew. Odnosi się to zwłaszcza do drzew bogatych w soki, jak klon, wiąz, kasztanowiec, jesion i jarząb. Drzewa o twardym drewnie, które później zaczynają wegetację, można ciąć nieco później, np. dąb, buk lub robinię. Zbyt późne jednak cięcie i dla tych gatunków drzew jest niewskazane. Gdyby zachodziła potrzeba cięcia w późniejszym okresie, to lepiej jest wykonać je latem niż późną wiosną, gdyż soki w lecie krążą wolniej i nie zachodzi obawa „płaczu” drzew. Latem łatwiej można również zauważyć suche gałęzie.
Młode pędy tnie się nad oczkiem skierowanym na zewnątrz. Jeżeli pęd przewodni został uszkodzony, można wyprowadzić nowy przewodnik przez pionowe ustawienie najbliższego pędu bocznego. W tym celu pęd boczny przywiązuje się do wbitego prostopadle pala lub umocowanej do pnia łaty. Jeżeli drzewo ma przeciwległy układ pędów, jak to można zauważyć na jesionie lub klonie, to po przycięciu gałązki usuwa się jeden z pąków, pozostawiając drugi pąk na wyprowadzenie przewodnika. Drzewo młode po posadzeniu przycina się silnie, a mianowicie pęd przewodni o 2/3 jego długości, pędy boczne na 3-5 oczek. Cięcie to powoduje zachowanie równowagi między koroną a uszkodzonymi podczas sadzenia korzeniami.
Przy usuwani gałęzi nie należy pozostawiać na drzewach czopów, które powstają wskutek cięcia zbyt dalekiego od pnia. Należy więc ciąć gałęzie przy samym pniu, nie uszkadzając jednak obrączki, tj. zgrubienia widocznego wokół nasady gałęzi. Cięcie powinno być gładkie, o możliwie małej powierzchni. Wskazane jest przy tym zasmarowanie ran smołą drzewną lub gliną z krowieńcem, aby ułatwić gojenie się ran oraz zapobiec dostawaniu się do nich grzybów pasożytniczych.
Przy cięciu grubych konarów pracę rozkłada się na kilka etapów. Najpierw trzeba konar nadpiłować od dołu, aby nie naderwać kory drzewa, drugim cięciem odcina się gałąź od drzewa w odległości kilkudziesięciu centymetrów od pnia, wreszcie trzecie i ostatnie cięcie umożliwia staranne, we właściwym już miejscu, odpiłowanie gałęzi.
Narzędzia przeznaczone do piłowania i cięcia powinny być ostre, aby rany były gładkie. Widuje się nieraz przy drogach cięcia drzew wykonywane siekierą. Jest to karygodne niedbalstwo, które trzeba ostro zwalczać, gdyż powoduje przedwczesne zamieranie drzew.
Przy cięciu drzew należy przestrzegać, aby stosowane drabiny były mocne i stateczne. Pracownicy, którzy wchodzą na drzewa w celu wycinania grubych konarów, powinni być zabezpieczeni pasami ochronnymi. Cięcie drzew ulicznych na bardzo ruchliwych ulicach bezpieczniej jest wykonywać podczas wczesnych godzin porannych, gdy ruch jest mniejszy, aby uniknąć wypadków.
Do cięć porządkowych, wykonywanych w ciągu całego sezonu, należ między innymi usuwanie odrośli korzeniowych. Wycina się odrośle „na gładko”, tnąc je przy samej szyjce korzeniowej lub korzeniu.
Należy pamiętać „że jaka jest akcja, to taka będzie reakcja drzewa”! Im silniej drzewo przytniemy, tym silniej ono odbije, np. gdy mamy linie telefoniczne, to koło linii drzewo docinamy delikatnie, lecz ze strony przeciwnej docinamy mocniej, dlatego że drzewo całe swoje siły pośle do miejsca silnie przyciętego i zacznie się odbudowywać.