W. Lesiuk- Stosunki etniczne na Górnym Śląsku

• Śląsk- ponad 600-letnie oderwanie od Polski

• okres feudalny->polskie oblicze etniczne

• pod Prusami->pruskie prowincje wschodnie:

- 200 lat rządów prusko-niemieckich

- przejście do formacji kapitalistycznej

• nastąpił rozpad państwa polskiego, więc aktywna polityka wewnętrzna Prusów

-powiat opolski->najwięcej ludności fryderycjańskiej

• koniec XVIII w. ->ludność polska-ok. 72% ogółu mieszkańców Górnego Śląska

• po wojnach napoleońskich-> cel:denacjonalizacja rdzennych Polaków:

-aktywna germanizacja

• stymulowanie obiektywnej asymilacji

ale:

-silnie zakorzenione polskie tradycje;sąsiedztwo Wielkopolski; protestantyzm w Prusach

• Wiosna Ludów- polski obóz narodowy na G. Sląsku; żądania poszanowania ich praw narodowych

• po I wojnie światowej- powstania,plebiscyty

• przedmiot rozważań tekstu: „stosunki etniczne na Górnym Śląsku, a więc układ grup ludności różniących się cechami o charakterze obiektywnym, niezależnym od woli jako czynnika subiektywnego”

• XIX/XX w.->szybki wzrost zaludnienia:

- w okręgu przemysłowym wzrost zaludnienia miast

• ludność rejencji opolskiej: Polacy, Niemcy,trochę Czechów i in.

-tendencyjne spisy ludności- żeby pokazać postęp germanizacji (sztuczna kategoria dwujęzycznych)

-wieś ostoją polskości

• przed I wojną światową rejencja opolska: Polacy ok 64-65% (przede wszystkim prawobrzeżna część rejencji-> bo tu najmniej żyzne ziemie uprawne):

-koncentracja ziem w rękach magnatów niem.

- rosła ilość chłoporobotników

• górnośląska klasa robotnicza: głównie kopalnie, najgorsza płaca w Rzeszy:

- społeczno- ekonomiczne upośledzenie etnicznego żywiołu pol. na G. Śląsku

• 1918-1922: rosła grupa z subiektywnym poczuciem polskości

• 1921 - plebiscyt (Górny Śląsk- do Polski czy do Niemiec):

-Rzesza: 59,6%

-nie zadano pytania o narodowość, ale o chęć przynależności

-pytanie także do magnatów i emigrantów z Górnego Śląska

• 1922- podział G. Sląska:

- do 1924 wolny wybór obywatelstwa

- Polacy opuszczali G. Śląsk (wyjeżdżali tez do Polski)

- ludność pol. osłabiona liczebnie i jakościowo (bo wyjechało wielu przywódców politycznych, itp.)

• 1933 i 1939->manipulowane spisy hitlerowskie: sztucznie stworzone grupy językowe; kategoria dwujęzyczności; strach Polaków

• wg spisu dr Rogmanna z '35-> ok. 550 tys. Polaków

• Wojciech Wrzesiński:

1922-1939-> min. 600 tys., max. 800 tys. Ludności polskiej w rejencji opolskiej

- najczęściej do '39 liczbę ludności szacuje się na 700-750 tys (ok. 50% całej mniejszości polskiej w Niemczech)

• 5 głównych grup ludności na Śląsku Opolskim:

1) ze świadomością narodową pielęgnujący tą odrębność

2) ze świadomością narodową, ale dążący do stopienia się z ludnością niemiecką

3) ludność etnicznie polska, ale bez więzów z narodem polskim

4) ludność pochodzenia polskiego deklarująca niemiecką przynależność narodową mimo używania jęz. Polskiego

5) ludność poch. polskiego deklarująca niemiecką przynależność używająca języka niemieckiego

• harmonijny rozwój etnicznie mieszanych zbiorowości regionalnych na Górnym Śląsku

• weryfikacja ludności na terenie późniejszego województwa opolskiego (do 49'):

- subiektywna deklaracja narodowościowa i obiektywne sprawdzenie jej wiarygodności

- akcja weryfikacyjna na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej: jako Polacy-ok. 787 tys. osób; w wyniku weryfikacji niekoniecznie osiągnięto dokładny podział Niemców i Polaków

• 1945-1949: w woj. Opolskim pozostała niewielka grupa ludności etnicznie niemieckiej (emigracja, wypędzenie)