Wstęp
Wymiana towarowo - pieniężna rozwijała się w Europie już od schyłku średniowiecza. Było to widoczne w rolnictwie, przemyśle, handlu. Możliwość rozwoju takiej wymiany warunkowały:
• Wzrost liczby ludności;
• Stosowanie postępu technicznego;
• Ożywienie handlu;
• Powstanie scentralizowanych monarchii, co było wynikiem walki o opanowanie rozbicia feudalnego.
Wymiana towarowo-pieniężna rozwijała się przez setki lat. Na początku w ogóle nie istniała. Produkty pracy nie były przeznaczone na sprzedaż, czyli nie były towarami. Każdy był jednocześnie producentem i konsumentem tworząc dobra tylko i wyłącznie na swoje własne potrzeby. Z kolei w momencie odkryć geograficznych do Europy napłynęły ogromne bogactwa, w tym kruszce, metale szlachetne. Napływały one z kolonii hiszpańskich, portugalskich w Ameryce. Zaobserwować tu można, że wymiana ta była przypadkowa. Rozwijała się przy udziale kupców, za ich pośrednictwem. Warstwa kupców wyjątkowo bogaciła się. Po odkryciach geograficznych rozwój wymiany towarowo - pieniężnej wymagał dalszego udoskonalenia, dalszej organizacji. W średniowieczu podstawową formą organizacyjną tej wymiany były gildie, natomiast na przełomie XV/XVI w stały się nią towarzystwa handlowe, czyli tzw. kompanie handlowe. Celem kompanii była monopolizacja handlu z dalekimi krajami (jego opanowanie przez zrzeszenie stowarzyszenia kupieckiego). Na przełomie XV/XVI w powstały następujące kompanie handlowe: Kompania Afrykańska, Wschodnia, Moskiewska, czy też Lewantyńska. W wymianie towarowo-pieniężnej międzynarodowej wzrosła także rola banków. Pierwsze banki powstały we Włoszech. Prowadziły przede wszystkim rozliczenia przy pomocy weksli i listów kredytowych. Na tym etapie wymiana odbywała się już regularnie. Kupcy dbali o swoje interesy i finanse. Ich produkty pracy były przeznaczone do sprzedaży na rynku, aby przynosiły zyski na zaspokojenie

Formy wymiany, wady i zalety
Wymiana towarowo-pieniężna polega na odpłatnej wymianie towarów i usług miedzy kontrahentami mającymi stałą siedzibę w różnych krajach, bądź tych samych. Sens ekonomiczny wymiany polega na uzupełnieniu brakujących dóbr oraz wykorzystaniu różnic kosztów produkcji określonych towarów w kraju i za granicą. Handel wynika z wielu czynników, do najważniejszych zaś z nich zaliczyć możemy:
• nierówny podział surowców na ziemi, co dotyczy np. zasobów węgla, rud żelaza, rud metali nieżelaznych, ropy naftowej;
• zróżnicowanie warunków klimatycznych, wpływających na możliwość uprawy różnych płodów rolnych w różnych krajach np. pszenicy, bawełny, kauczuku, kukurydzy, kawy;
• odmienna struktura gospodarki danego kraju, sprawiająca, ze gospodarka krajów uprzemysłowionych nastawiona jest na wywozy przemysłowych wyrobów gotowych, a przywóz surowców i artykułów żywnościowych, sytuacja jest odwrotna w krajach rolniczych i bogatych w surowce;
• nierówny poziom techniczny, który decyduje, ze pewne kraje osiągnęły w wybranych dziedzinach produkcji wyjątkowo wysoki poziom, np. szwajcarskie lekarstwa i zegarki, japoński i amerykański sprzęt elektroniczny, niemieckie samochody.
Wymiana towarowo-pieniężna może mieć formę bezpośrednią lub pośrednią. Bezpośrednia wymiana lub bezpieniężna polega na wymianie jednego towaru na inny i nazywa się barterem. Charakterystyczna dla naturalnego typu gospodarki. Gdy bezpośrednia wymiana towaru na towar była jeszcze prosta, pojedyncza i przypadkowa, a w jej poszczególnych aktach spotykały się za każdym razem jakieś dwa różne towary, za każdym też razem inny towar nabywany stawał się przypadkowym ekwiwalentem towaru zbywanego.
Do najważniejszych zalet wymiany bezpośredniej należą:
• efektywne wykorzystanie nadmiernych zapasów, dóbr sezonowych lub usług z niewykorzystanego potencjału;

zakup towarów, czy usług pozwala zaoszczędzić gotówkę, gdyż dzięki pośrednictwu wymiany barterowej za własne potrzeby płaci się swoimi towarami lub usługami. Poprawia to bardzo płynność finansową przedsiębiorstwa. Zaoszczędzona gotówka może zostać wykorzystana na bieżące potrzeby firmy, których nie pokryje wymiana barterowa - opłacenie rachunków, czy wypłatę wynagrodzeń pracownikom;
• zbywanych produktów nie trzeba reklamować, nie trzeba szukać sposobów dystrybucji. Koszty, które ponosi przedsiębiorca dotyczą jedynie wyprodukowania zbywanego w wymianie bezpośredniej towaru, lub usługi.
Zaś wadami wymiany bezpośredniej mogą być:
• bywa skomplikowana i czasochłonna, wymaga bowiem zetknięcia się dwóch kontrahentów, dysponujących wzajemnie potrzebnymi sobie rodzajami towarów w odpowiednich ilościach;
• organizacja pozarządowa będąca stroną wymiany barterowej musi prowadzić działalność gospodarczą, aby móc wystawić fakturę za przekazaną usługę lub towar;
• wymóg urządzenia magazynu do składowania niewykorzystanych towarów.

Wymiana pośrednia jest wymianą, która dokonuje się za pośrednictwem pieniądza. W wymianie zawsze występuje sprzedawca, który pragnie sprzedać swój towar i nabywca, który pragnie go kupić. Wymian dochodzi do skutku, jeżeli:
• sprzedawca zbywa towary, które nie są mu bezpośrednio potrzebne, w zamian za ekwiwalent (towar lub pieniądz), który przynosi mu korzyść osobistą;
• nabywca przekazuje sprzedawcy ekwiwalent towaru, który przyniesie mu korzyści osobiste;
• nabywca i sprzedawca są zgodni co do ilości ekwiwalentu towaru będącego przedmiotem wymiany;
• nabywca jest w stanie uiścić ustalony ekwiwalent. Oznacza to, że w sensie obiektywnym wymiana jest ekwiwalentna, czyli przedmioty wymiany mają równe ceny. Natomiast w sensie subiektywnym wymiana dochodzi do skutku, ponieważ obie strony wymieniają to, co jest dla nich mniej korzystne na to, co przynosi większą korzyść.
Mówiąc o wymianie pośredniej warto wspomnieć o roli jaką odegrał pieniądz. Pieniądz pojawił się jako pośrednik w procesach wymiany wówczas, gdy nabrały one cech masowej powtarzalności, regularności, a więc w okresie przechodzenia od gospodarki naturalnej do towarowej. Uczestnictwo pieniądza w wymianie pozwoliło zastąpić dotychczasową wymianę bezpośrednią towaru na towar dwoma odrębnymi, niezależnymi od siebie aktami: towar - pieniądz i pieniądz - towar, co w istotny sposób ułatwiło i wpłynęło na rozwój wymiany towarowej. W swej wielowiekowej historii pieniądz podlegał ewolucji pozwalającej wyodrębnić, w zależności od jego zewnętrznej postaci i zasad funkcjonowania, kolejne etapy: pieniądza towarowego, w końcowej fazie przybierającego postać pieniądza kruszcowego, pieniądza papierowego i obecnie pieniądza bezgotówkowego. Tak, więc pieniądz jest z pochodzenia towarem, który w trakcie rozwoju wymiany zaczął powszechnie i trwale występować w roli ogólnego ekwiwalentu, wyrażającego wartość wszystkich pozostałych towarów bezpośrednio na nie wymienialnego. Te dwie podstawowe funkcje pełni już całkowicie rozwinięty pieniądz, podobnie jak towary, które go poprzedzały w roli ogólnego ekwiwalentu na niższych szczeblach rozwoju gospodarczego

Do głównych zalet wymiany pośredniej można zaliczyć:
• racjonalne i efektywne wykorzystanie czynników wytwórczych (ludzie, kapitał, technologie);
• duża innowacyjność oraz elastyczność gospodarki;
• transakcja może dojść do skutku tylko za zgodą na przelew określonej ilości jednostek pieniężnych z konta udzielającego zgody na konto innego uczestnika wymiany;
• brak pracochłonności oraz skomplikowania.
Wadami wymiany pośredniej mogą być:
• rozwarstwienie w dochodach uczestników wymiany co prowadzi do bankructwa jednych przedsiębiorstw a drugich rozrastania się i liderowania na rynku;
• produkcja w dużej skali tych dóbr które są najbardziej opłacalne, z czasem tracą one na wartości czego konsekwencją są wysokie ceny dóbr których produkcja poprzednio nie była opłacalna;
• nadmierne zanieczyszczenie środowiska;
• wymaga od firmy bezpośrednich nakładów finansowych aby wziąć udział w wymianie.
• konieczność specjalizacji w sprzedaży na określone rynki lub określonych produktów.

Zakończenie
Podsumowując należy zwrócić uwagę na początki wymiany towarowo-pieniężnej, które giną w pomroce dziejów społeczeństw pierwotnych; już na początku naszej ery liczyła ona sobie parę tysięcy lat. W ciągu długiego czasu swojego istnienia uległa przeobrażeniom, tak jak i społeczeństwa, w których funkcjonowała. Zmieniały się jej formy i zakres jej występowania, waga i znaczenie poszczególnych funkcji oraz miejsce i rola w życiu gospodarczym i społecznym.
Przedstawione przeze mnie stadia rozwoju wymiany i jej form od prostej pojedynczej i przypadkowej przez pełną i rozwiniętą, a następnie ogólną do pieniężnej tworzą historyczną prawidłowość. Po formach ekwiwalentu można sądzić o stopniu zaawansowania rozwoju gospodarczego w pierwszych formacjach społeczno-ekonomicznych.
Nie da się oderwać od wymiany towarowo-pieniężnej powstania pieniądza, którego pochodzenie tkwi w stosunkach zachodzących między ludźmi w procesie produkcji i wymiany towarów czyli w ludzkiej działalności materialnej.
Pamiętając o towarowym pochodzeniu pieniądza należy zarazem zwrócić uwagę na to, że wyodrębnił się on ze świata towarów, istnieje razem z nimi, ale jako cos odmiennego i niezależnego od nich. Istota pieniądza jest to, ze stanowi samodzielny byt wartości wymiennej wszystkich towarów.

---