KSZTAŁTOWANIE ORIENTACJI W STOSUNKACH PRZESTRZENNYCH
Podstawy kształtowania pojęć stosunków przestrzennych
Z pojęciami geometrycznymi z zakresu stosunków przestrzennych dziecko styka się wszędzie: w domu w klasie, w szkole na ulicy itp. Dotyczą one położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ruchu. Ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów i kierunku ruchu prowadzimy na lekcjach matematyki i we wszystkich przedmiotach nauczania. Chodzi o sprawdzanie poziomu orientacji dzieci w tym zakresie, utrwalanie poznanych w przedszkolu stosunków przestrzennych i rozszerzanie ich zakresu oraz osiągniecie sprawności operowania tymi pojęciami.
Opracowanie działu „stosunku przestrzeni” w szkole ma na celu kształtowanie pojęć na poziomie elementarnym i naukowym w zakresie położenia przedmiotów na płaszczyźnie i przestrzeni oraz kierunku ich ruchu. Odbywać się to powinno w trakcie czynnościowego nauczania, polegającego na takim organizowaniu działań uczniów aby od czynności konkretnych przechodzić stopniowo przez czynności wyobrażeniowe do abstrakcji matematycznej. Wypływa to z operatywnego charakteru matematyki z psychologiczną koncepcją interioryzacji.
Pięć etapów kształtowania orientacji w stosunkach przestrzennych według teorii działań umysłowych Galpierina:
Zapewnianie dobrej orientacji w zakresie działania które dziecko ma wybrać.
Organizowanie czynności na przedmiotach materialnych w zakresie położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni oraz kierunku ich ruchu
Słowne określanie położenia i kierunku i mowie cichej
Określanie na poziomie umysłowym położenia przedmiotów i ich kierunku
W czasie realizacji tematów związanych ze „Kształtowaniem orientacji w stosunkach przestrzennych” powinny nastąpić następujące typy zajęć:
Ćwiczenia ruchowe prowadzące do kształtowanie rozumienia i umiejętności posługiwania się wyrażeniami określającymi wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie i przestrzeni oraz kierunku ruchu.
Przedstawienie stosunków przestrzennych z wykorzystaniem różnorodnych środków dydaktycznych.
Analizowanie zadań z zeszytu ćwiczeń w zakresie określania wzajemnego położenia przedmiotów słownie i w działaniu.
Zadania nauczyciela w trakcie realizacji tematów dotyczących stosunków przestrzennych.
Koniecznie sprawdzić poziom orientacji dzieci w operowaniu pojęciami z zakresu stosunków przestrzennych wyniesionych z przedszkola lub działu przedszkolnego.
Należy zorientować dziecko w nowych warunkach przestrzennych : w klasie, w budynku szkolnym, na boisku, na osiedlu, w drodze do domu
Należy pomóc dziecku w uzyskaniu w uzyskaniu orientacji w przestrzeni w zakresie: ręki, oka, całego ciała. Poprzez wykonywanie różnych czynności przemieszczania przedmiotów i samego siebie oraz ich słowne określanie.
Do kształtowania pojęć z zakresu kształtowania stosunków przestrzennych warto wykorzystać sprzęty i przybory w klasie, rozkład sali i innych pomieszczeń w budynku szkolnym, urządzenia na boisku szkolnym, drogę do szkoły. Stosunki przestrzenne można przedstawiać za pomocą rysunków obrazków i wycinanek, kreślenia figur ilustracji z podręcznika i różnego rodzaju środków dydaktycznych.
Ćwiczenia orientacyjne należy nasilać we wszystkich podmiotach i przy każdej nadążającej się okazji głównie przez pierwszy miesiąc pobytu dziecka w szkole i okazjonalnie w ciągu całego roku szkolnego.
Umiejętności dzieci 6 letnich dotyczące stosunków przestrzennych:
położenie: nad, pod, przed, ponad, między, wyżej, niżej, blisko, bliżej, na prawo, na lewo, na wprost, naprzeciw, na zewnątrz, na brzegu.
kierunki: w przód, z tyłu, do góry, na dół, przed siebie, za siebie, z boku, z przodu, z tyłu, na wprost.