Podstawowymi źródłami faktów są:
- spostrzeżenia to fakty narzucające się same przez się, przypadkowo w pracy naukowej i zawodowej.
- obserwacje są takim przejawem działalności naukowej, w której badacz podpatruje zjawiska zachodzące w przyrodzie bez ingerencji w ich przebieg oraz rejestruje warunki i przebieg procesu niezakłócający swą działalnością jego toku.
- doświadczenie (eksperyment) jest metodą badania naukowego polegającą na celowym wywołaniu pewnego zjawiska przyrodniczego w ściśle określonych warunkach pozwalających śledzić jego przebieg. Dość zanim zostanie przeprowadzone musi być zaplanowane a zagadnienia, które w nim się rozpatruje wynikają z postawionej hipotezy. Sprawdzenie tej hipotezy jej prawdziwości lub fałszywości opiera się na metodach stosowanych w statystyce matematycznej.
Doświadczalnictwo rolnicze to dział naukowo-badawczy rolnictwa obejmujący dość z zakresu agrotechniki, melioracji, hodowli rośl., chemii rolniczej, rejonizacji odmian i in.
Zadaniem doświadczalnictwa rolniczego jest poznanie powiązań miedzy wymaganiami życiowymi populacji a warunkami środowiska a także konstruowanie zasad tego poznania.
Hipotezą statystyczną nazywamy każde zdanie orzekające lub przypuszczające o rozkładzie lub parametrach populacji generalnej. W dość odpowiednikiem hipotezy statystycznej jest hipoteza merytoryczna.
Hipoteza statystyczna weryfikuje się za pomocą testów statystycznych.
Testy statystyczne są to sprawdziany służące do weryfikacji hipotezy statystycznej lub reguły postępowania pozwalające daną hipotezę przyjąć lub odrzucić.
Sprawdzenie hipotezy statystycznej dokonywane jest na podstawie danych z prób poprzez nadanie tym hipotezom prawdziwości lub fałszywości. Aby przyjąć daną hipotezę za prawdziwą prawdopodobieństwo tego musi być odpowiednio duże.
W naukach rolniczych prawdopodobieństwo 1-α zwane współczynnikiem ufności (prawdopodobieństwo tego, że sformułowany wniosek jest słuszny) przyjmuje się 0,9 lub 0,99. Natomiast prawdopodobieństwo α zwane poziomem istotności (prawo błędnego wnioskowania) przyjmuje się 0,05, 0,01.
Hipoteza parametryczna - hip liniowa:
- jednostka doświadczalna to element, na którym dokonujemy pomiaru (poletko, wazon, inspekt, pojedyncza rośl, zwierze). Jednostka doświadczalna to elementarne źródło danych pomiarowych danych doświadczenia. Wynik pomiaru badanej cechy na jednostce doświadczalnej nazywamy obserwacją.
Zbiór obserwacji ze wszystkich jedn. dośw. tworzy materiał doświadczenia. (zbiór w sensie liczbowym, a nie przedmiotowym). Przedmiotem zainteresowania w dośw. jest cecha badana (plon ziarna, dł kłosa, zawartość skrobi)
- cecha badana - pewne zmienne opisujące właściwości jedn. dośw. Cechę badaną w dośw. Oznaczamy YZX, a konkretne wartości badanej cechy y1, y2, y3; x1,x2, x3; z1, z2, zn;
- czynnikiem doświadczalnym jest czynnik celowo wprowadzony do dośw. I mający wpływ na jednostkę dośw. Czynniki te są kontrolowane przez eksperymentatora, oznaczamy A,B,C,D. konkretne odmiany czy dawki nawożenia, sposoby uprawy, oznaczamy A1,A2,…Aa
- symbole a,b,c,d - liczby poziomów badanego czynnika.
Obiekt doświadczalny jest to konkretny poziom danego czynnika w dośw. Jednoczynnikowym, bądź też kombinacje powstałe z połączenia różnych poziomów badanego czynnika w dośw. Dwu- i wieloczynnikowych. W dośw. Jednoczynnikowym poprawną jest forma obiektu dośw. W odróżnieniu od kombinacji w dośw dwu- i wieloczynnikowych. Powtórzenie zwane replikacją polega na kilkakrotnym występowaniu tego samego obiektu na jednostkach eksperymentalnych.
- układ doświadczalny to sposób rozmieszczenia obiektów, konstrukcja dośw., jego schemat, model.
Analizę wariancji można stosować tylko wtedy gdy spełnione są następujące warunki:
Badana cecha musi mieć rozkład normalny,
Zmienność między obiektami winna być podobna,
Efekty wszystkich badanych czynników i błędu winne być addytywne.
Jeśli niespełniony jest którykolwiek z tych warunków stosuje się odpowiednią transformację (przekształcenie danych)