k3 - psychologiczne aspekty rozwoju człowieka dorosłego

uczeń dorosły i uczenie się dorosłych - przegląd stanu badań - Marczuk

- uczeń dorosły - osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (Urbańczyk);

- typologia uczniów dorosłych:

• uczniowie szkolni - osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące zawodowe, które uczęszczają do szkół dla pracujących; cecha charakterystyczna - względna systematyczność kontaktów ze szkołą, znaczna ich częstotliwość i sformalizowanie oraz wymagania formalno-prawne zbliżone do wymagań stosowanych w szkolnictwie dla młodzieży niepracującej;

• uczniowie pozaszkolni - osoby dorosłe będące w zasięgu zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno wychowawczych:

1.uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;

2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;

3. stali czytelnicy książek;

4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;

5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania;

- możliwości edukacyjne dorosłych:

• W. James (pocz. XX w.) - uzależnienie możliwości edukacyjnych od psychofizjologicznego i biologicznego rozwoju (paralelizm); rozwój psychiczny kończy się po osiągnięciu dojrzałości fizycznej i fizjologicznej (ok. 20 roku życia);

• E. Thorndike (poł. lat 20-tych XX w.) - uczenie się dorosłych możliwe jest do 45 roku życia;

• M.P. Fieofanow (koniec lat 20-tych XX w.) - niektórzy dorośli w uczeniu się osiągali lepsze wyniki niż dzieci;

• W. Szewczuk (lata 50-te) - dorośli mogą się uczyć w różnych okresach swojego życia; wieloraka złożoność psychiki człowieka dorosłego;

• J. Pieter - dorośli górują nad uczniami dziećmi w zakresie doświadczeń, krytycyzmu i wiedzy przygodnie zdobytej, co umożliwia im opanowanie logicznych zrębów danego materiału nauczania szybciej i lepiej;

- stanowiska dotyczące granic możliwości uczenia się oraz faz życia człowieka:

• R.B. Lovell - 5 faz życia ludzkiego; ok. 40 roku życia wpływ starzenia na łatwość uczenia się jest coraz bardziej widoczny; opieranie się na biologiczno-psychicznych krzywych starzenia się -> deficytowy model starości;

• U. Lehr - dynamiczna koncepcja rozwoju osobowości przez całe życie;

• A.B. Huberman - krzywa inteligencji jako całość jest statyczna do 60 r.ż., a inteligencja skrystalizowana (zależna od doświadczenia) wzrasta do ok. 70 r.ż.;

• H. Lowe - człowiek dorosły może uczyć się przez całe życie;

- swoistość uczenia się dorosłych:

• bogatsze, pełniejsze procesy poznawcze: spostrzegawczość - często lepsza niż u młodzieży; uwaga - większa stałość, pojemność, podzielność i przerzutność; pamięć - lepsze zapamiętywanie związków i zależności, a nie faktów, zjawisk, słów; myślenie - bardziej abstrakcyjne;

• większa dojrzałość emocjonalna i wolicjonalna; większa samodzielność w zakresie swojej edukacji, kontrola procesu uczenia się;

• motywacja - praktyczno-zawodowa; użyteczność;

• swoiste cechy psychospołeczne (przerwa w nauce, nienależycie rozwinięte myślenie abstrakcyjne, brak ćwiczeń. niski poziom wprawy, nieznajomość techniki uczenia się);

• niekorzystne warunki zewnętrzne: brak czasu, przemęczenie, praca,

• bariery psychologiczne;

• system dydaktyczny w placówkach oświaty;

• indywidualizacja nauczania (tempo, sposoby);

psychologiczne uwarunkowania rozwoju osobowości - Nowacki

- poglądy na możliwości przekształceń osobowych w wieku dojrzałym:

• model biologiczny procesów psychicznych - człowiek rodzi się, rozwija, osiąga optimum (20-30 lat), utrzymuje je przez pewien okres, cofa się i umiera;

• model w postaci spirali - powtarzanie się na coraz wyższym poziomie pewnych fenomenów psychicznych w rozwoju jednostki;

• model w postaci krzywej - ogólny przebieg i wygasanie różnych psychicznych funkcji;

- plastyczność ogólna dorosłych jest mniejsza niż młodzieży ale zachowany zostaje wysoki poziom: uwagi i koncentracji, kierowanej wyobraźni, poczucia realności;

- możliwości uczenia się, inteligencja podobnie jak stan zdrowia nie zależą od wieku;

współczesne badania nad psychologią człowieka dorosłego - Nowak

- okres młodości i wczesnej dorosłości - fazy życia człowieka dorosłego - najwyższy pułap pamięci operacyjnej i przerzutności uwagi; rozwój postaw społeczno-moralnych, kształtowanie charakteru, opanowywanie funkcji człowieka dorosłego;

- Rybnikow - akmeologia - psychologia rozwojowa ludzi dojrzałych lub dorosłych;

- fazy rozwojowe człowieka dorosłego: młodość, średnia dojrzałość, dojrzałość, starość;

- w okresie rozwoju intelektualnego różne funkcje (myślenie, pamięć, uwaga) w różnych okresach wzrastają, utrzymują na poziomie stałym lub obniżają się;

- z wiekiem wzrasta dominacja drugiego układu sygnałowego;

- funkcje werbalne wzrastają z wiekiem, a funkcje niewerbalne maleją;

rozwój człowieka dorosłego w świetle wybranych koncepcji teoretycznych psychologii - Tyszkowa:

- Havighurst - ujmowanie rozwoju w związku z zadaniami rozwojowymi (jakie jednostka wiina wypełnić w kolejnych okresach życia);

- Goud - rozwój w kontekście wydarzeń krytycznych;

- Wygotski - rozwój związany z procesami przemian społeczno-kulturowych;

- Schaie - związek między rozwojem jednostki a okresem kulturowo-historycznym na jaki przypada jej życie;

- modele teoretycznego podejścia do psychologii człowieka dorosłego:

• model stabilności: teoria cech - właściwości zachowania się jednostki są stałe;

• model zmian uporządkowanych: rozwój to zmiany następujące według określonego porządku - Piaget, Erikson;

• ???? model rozwoju: rozwój to wypadkowa interakcji między wydarzeniami życiowymi i pozanormatywnymi;

- koncepcje dotyczące rozwoju człowieka dorosłego:

• psychoanalityczne - rozwoju indywidualnego operujące w paradygmacie psychodynamicznym (Jung, Erikson);

• kognitywne - rozwoju indywidualnego operujące w paradygmacie strukturalistycznym (postpiagetowskie koncepcje);

• kulturowo-historyczne - nawiązujące do kierunku kulturowo-historycznego psychologii rozwojowej, do filozofii, do antropologii kulturowej;

• dialektyczne - rozwój jako wynik przypadkowych zdarzeń;

• próby ujęć kompleksowych - łączenie biologicznych, społecznych, psychologicznych aspektów życia ludzkiego i zmian zachodzących w psychice;

- dorosłość - część cyklu życia jednostki od zakończenia procesu wzrastania i biologicznego dojrzewania do pełnienia istotnych funkcji życiowych do późnej starości włącznie;

- koncepcja indywiduacji - Jung - rozwój psychiczny to ciąg niepowtarzalnych zmian prowadzących do wewnętrznej integracji struktur psychiki, które ukształtowały się w filogenezie lub w rozwoju historycznym i tych które rozwijały się we wczesnych stadiach ontogenezy; indywiduacja wymaga:

1. osiągnięcia swobody w relacjach między świadomością i podświadomością;

2. opanowania kultury - samodzielne poruszanie się w świecie symboli;

3. wypracowania własnej postawy wobec świata i siebie;

4. zdolności do autorefleksji;

5. uwolnienia się spod presji popędów i dowolnego wyboru doświadczeń związanych z ich zaspokajaniem;

- koncepcja rozwoju psychoseksualnego - Erikson - rozwój wyznaczony jest przez biologiczne czynniki popędowe i czynniki społeczne; seria kryzysów;

- koncepcje kognitywne - Piaget, Pascual-Leone - rozwój poznaczy stanowi oś samoorganizacji psychiki w rozbudowany hierarchiczny układ systemowy, trwający przez całe życie; rozwój zależy od doświadczenia życiowego i edukacyjnego treningu (środki dokonywania operacji symbolicznych);

- koncepcje dialektyczne - rozwój to ciąg zmian ilościowych i jakościowych pod wpływem czynników rozwoju i ich integracji (aktywność podmiotu i wychowanie - determinanty; wrodzone zadatki organiczne i środowiskowe - warunki);

2

http://members.lycos.co.uk/nonameuwb