„Osiągnięcia kultury i sztuki Greckiej”.
Dziedzictwo pozostawione przez starożytnych Greków ma niepodważalne znaczenie i wartość dla całego dorobku i kultury zarówno duchowej jak i materialnej kontynentu europejskiego. Spośród licznych elementów kultury greckiej dwa- w postaci filozofii i sztuki wysuwają się na pierwsze miejsce zachowując swe ponadczasowe znaczenie aż do dzisiaj. Ileż to wspaniałych budowli, rzeźb, utworów czy spektakli teatralnych jest pierwowzorem dla świata współczesnego..
Kultura Starożytnej Grecji zaczęła rozwijać się po upadku kultury mykeńskiej, której to przyczyną upadku był najazd Dorów. Czas jej trwania określa się na lata od ok. 1200 r. p.n.e. do I w. p.n.e. Kończy się wraz z podbojem Grecji przez Rzymian. Możemy ją podzielić na trzy okresy:
-archaiczny (początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII wieku p.n.e. i wiązanego z nim upadku kultury mykeńskiej)
-klasyczny (V - IV p.n.e)
-hellenistyczny (323- 30r. p.n.e.)
Przez cały ten okres Grecy wykształcili swą własną kulturę po której zostały liczne ślady w dziedzinie architektury , sztuki oraz literatury. Terenem ich działalności był Półwysep Bałkański, wyspy Morza Egejskiego, Azja Mniejsza, południowa Italia. Grecja jest to kraj , który można uważać za „kolebkę” sztuki teatralnej. Zacznę więc swój wywód właśnie od niego. Jak dobrze wiemy Grecy wierzyli w wielu bogów i dlatego też odprawiali wiele obrzędów religijnych , zwłaszcza związanych z obchodami ku czci boga Dionizosa. Te obrzędy były nazywane dionizjami i to właśnie one przyczyniły się do powstania teatru .W ten sposób narodziła się tragedia(tragoidia to dosłownie pieśń kozła) oraz komedia. Grecy przez wiele lat starali udoskonalać się poszczególne gatunki dramatu , które wystawiali na scenie. Stworzyli zatem wiele reguł, obowiązujących w dziedzinie sztuki teatralnej .Reguły te zostały przyjęte również w czasach nowożytnych i ugruntowane przez poetykę klasycyzmu w XVII w. Ważną zasadą poetyki tragedii antycznej jest istnienie konfliktu tragicznego(konflikt między dążeniami człowieka , a światem lub losem, prowadzący zawsze do klęski).
Teatr starożytny różnił się od teatru współczesnego pod wieloma względami. Najważniejszą z jego cech było niewątpliwie wywoływanie w widzu głębokich uczuć. W ten sposób aktor chciał nawiązać kontakt z oglądającym, co dzisiaj rzadko się zdarza , ponieważ większość współczesnych aktorów obawia się recenzji , a nie opinii publicznej , która jest niezmiernie ważna , bo to przecież dla niej się tworzy oraz funkcjonuje. To piękne pojmowanie przez Greków sztuki teatralnej zaowocowało w ematię (współodczuwanie) , katharis(oczyszczenie, wyzwolenie uczuć, wzbudzanie litości
i trwogi) oraz mimenis (naśladowanie przez aktora sposobu bycia ,bądź myślenia widza). Dzięki tym czynnikom ludzie chętnie chodzili do teatru , ponieważ mogli się w nim odprężyć, zapomnieć o swoich problemach czy trudach codziennej pracy. Całkowicie pogrążali się w atmosferze sztuki. Mogą choćby o tym świadczyć słowa Peryklesa : „I wytchnienia po trudach daliśmy duszy człowieka najwięcej, rok cały uświetniając igrzyskami i obchodami świątecznymi,[...] stąd co dzień płynąca ku nam radość przepędza precz przygnębienie”.
Teraz opisze co nie co wybitne osiągnięcia Greków w architekturze rzeźbiarstwie, a mianowicie jak wiadomo zasadą estetyki greckiej było naśladownictwo , wzorowanie się na naturze. „Jeśli chcecie przedstawić piękne kształty- głosił Sofokles- to skoro trudno znaleźć człowieka zbudowanego bez zarzutu , łączcie w całość z kilku osób to , co w każdym jest najpiękniejsze, i w ten sposób osiągniecie, że figura wyda się piękna” W ogóle mówiąc w architekturze stosowano mimesis- naśladownictwo. Polegało ono na stwarzaniu pięknych , proporcjonalnych świątyń oraz rzeźb. Odwieczne pojęcie piękna i dobra łączyło się w całość , czyli kalos kagatos. Każdy z pośród trzech okresów w kulturze greckiej wyróżniał się innym sposobem tworzenia rzeźb oraz budowli.
W okresie archaicznym nawiązywano do powagi i siły. Rzeźbiono przede wszystkim postacie nagich chłopców(KUROS) i odzianych dziewcząt(KORA). Rzeźby te charakteryzowała deformacja ciała, niewłaściwe proporcje ( nie było ruchu ), część frontalna ( najważniejszy był przód ).Przykładem takiej rzeźby może być Hera z Samos. W okresie klasycznym dominował majestat i idealizm i to właśnie w tym okresie wykształcił się kunszt rzeźbiarski. Natomiast okres hellenistyczny wyróżniał się zastosowaniem bogactwa życia , rozmaitością tematów.
W Starożytnej Grecji powstały trzy style architektoniczne: styl dorycki , joński , koryncki. Można stwierdzić ,że sztuka budowania starała się wyrazić nie tyle monumentalność i rozmach, ile wartości duchowe. Jedną z najwspanialszych budowli greckich , którą także uważa się za arcydzieło architektury światowej ,jest Partenon( świątynia Ateny),która przetrwała do dnia dzisiejszego. Będąc w Grecji warto również zobaczyć teatr w Epidauros ( dzieło Polikleta Młodszego IVw.p.n.e.).Warto także zaznaczyć ,iż pięć spośród siedmiu cudów antycznego świata na liście siedmiu cudów świata , którą na potrzeby pierwszego pokolenia turystów epoki klasycznej sporządził w II w. p.n.e. Antypater z Sydonu, stanowiły arcydzieła greckiej architektury. Na tej liście oprócz piramid egipskich i wiszących ogrodów w Babilonie znalazły się :posąg Zeusa w Olimpii, (trzecia) świątynia Artemidy w Efezie, mauzoleum w Halikarnasie , Kolos Rodyjski i latarnia morska na wyspie Faros. Do najwybitniejszych przedstawicieli kunsztu rzeźbiarskiego zaliczamy:
-Polikleta( jeden z najważniejszych rzeźbiarzy greckich, który stworzył kanon rzeźbiarski , obowiązujący przez ponad 100 lat.
-Myrona (twórca „Dyskobola”)
-Fidiasz (twórca posągu bogini Ateny )
Kolejnym bardzo ważnym atutem cywilizacji Greckiej jest literatura. Wielu europejskich pisarzy wzorowało się na literaturze Greckiej, w tym także autorzy słynnych polskich dzieł. Literatura starożytna stała się wzorem wszystkich późniejszych prądów artystycznych i na długie wieki określiła europejskie kanony piękna. Uznano ją za wzór doskonały - klasyczny. Literatura, sztuka i filozofia tamtego okresu inspirowały pisarzy wielu epok. Najprostszym i chyba nie zawsze zamierzonym sposobem nawiązywania do kultury starożytnej jest uprawianie przez twórców żyjących w następnych wiekach gatunków literackich, które powstały i rozwinęły się już w antyku. Można znaleźć wiele przykładów takich odwołań. Sielanki, których wzór podali Teokryt i Wergiliusz pisane były później przez Szymona Szymonowica i Franciszka Karpińskiego. Liryki miłosne Anakreonta, traktujące uczucie z dystansu, jako swego rodzaju grę, zabawę towarzyską, dały początek nurtowi poetyckiemu do którego należą niektóre fraszki Kochanowskiego np. „O miłości”, czy utwory J.A. Morsztyna. Polska epopeja narodowa - „Pan Tadeusz” jest odpowiednikiem „Iliady” Homera. Mickiewicz posłużył się rozbudowanymi porównaniami, zwanymi homeryckimi. Natomiast opis serwisu w księdze XII ma podobny cel jak opis tarczy Achillesa w „Iliadzie” - przedstawia elementy rzeczywistości, w której funkcjonują bohaterowie utworu. W polskim eposie ukazany jest sejmik szlachecki podczas gdy u Homera - przygotowanie do ślubu, obrona miasta, uprawa ziemi, praca w winnicy. Treny, pieśni i fraszki pisane przez Kochanowskiego mają również rodowód antyczny. Co się zaś tyczy mitów, to najczęściej pisarze dokonywali prostego powtórzenia motywów mitycznych. Za przykład może służyć obraz Arkadii - wysp szczęśliwości, spokoju, życia w harmonii z naturą, utrwalony po raz pierwszy w sielankach Wergiliusza. Podobne miejsca ukazane są w "Pieśni o sobótce" Kochanowskiego, „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach” Krasickiego i „Panu Tadeuszu” Mickiewicza. W pozytywizmie tworzono opierając się na filozofii Platona, jednego z najbardziej znanych filozofów greckich. W literaturze istnieje ogromne bogactwo odwołań do antyku. Bez znajomości kultury starożytnej Greków i Rzymian, trudne lub wręcz niemożliwe staje się zrozumienie twórczości pisarzy późniejszych epok Współczesna architektura niejednokrotnie nawiązuje do antyku. Budowle antyczne robią wrażenie potężnych. Symbolizują trwałość i moc. Być może dlatego są one wznoszone. Przykładów jest naprawdę wiele. Budynkami wznoszonymi zgodnie z zasadami architektury antycznej są głównie obiekty o dużym znaczeniu. Gmachy sądowe, budynki rządowe, muzea i inne. Przykładem może być Kapitol, siedziba Kongresu USA, Biały Dom w Waszyngtonie, gmach Sejmu w Warszawie, wnętrze Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie i inne. Obecnie, dosyć często ludzie budując sobie wille stawiają kolumny na gankach lub wbudowuje je w ściany domu. Tak więc możemy zauważyć nawet w codziennym życiu ślady kultury antyku.
Pisząc o kulturze Greków trudno nie wspomnieć o wspaniałych igrzyskach olimpijskich, których tradycja kultywowana jest po dziś dzień. Mimo, że zasady i sam ich przebieg nieco się zmienił idea pozostała ta sama. Są one chyba najbardziej popularnym w czasach dzisiejszych wynalazkiem antyku. Wśród wielu igrzysk starożytnej Grecji największą sławę zdobyły igrzyska ku czci Zeusa w Olimpii, rozgrywane co 4 lata, od których przyjęto rachubę czasu wg olimpiad. Początki igrzysk olimpijskich nie są znane i są owiane legendą; pierwszy opis igrzysk znajduje się w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, że jest to tradycja jeszcze dawniejsza; od 776 p.n.e. powtarzają się igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwają przez 1168 lat, prawdopodobnie do 393 n.e. (292 olimpiady); 393 n.e. ces. rzym. Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrując się w nich kultywowania zwyczajów pogańskich.
Idea igrzysk olimpijskich została wskrzeszona dopiero w końcu XIX w. przez francuskiego pedagoga, działacza społ. i sport. barona P. de Coubertina; dzięki jego staraniom 1894 został powołany Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich 1896 po raz pierwszy w czasach nowożytnych w stolicy Grecji — Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywają się regularnie co 4 lata (z wyjątkiem lat 1916 oraz 1940 i 1944, kiedy działania wojenne uniemożliwiły ich zorganizowanie), zyskując coraz większą popularność.
Igrzyska w starożytnej Grecji miały charakter elitarny, arystokratyczny. Tylko ludzie zamożni mogli pozwolić sobie na ponoszenie kosztów związanych z przygotowaniami i treningami do zawodów, z podróżą oraz pobytem na igrzyskach. W zawodach sportowych nie mogli brać udziału niewolnicy ani cudzoziemcy, a na widowni nie mogły zasiadać mężatki. Jedynie kapłanka bogini Demeter miała zezwolenie na zasiadanie na widowni. Z czasem zezwolono też, by kobiety były właścicielkami rydwanów biorących udział w zawodach.
W okresie igrzysk trwał tzw. "pokój boży" nakazujący przerwanie wszelkich walk w całej Grecji. Trwał zwykle dwa miesiące, a igrzysk nie odwoływano nawet jeśli trwały wojny. Wtargniecie na teren Olimpii z bronią w czasie zawodów uznawane było za świętokradztwo. Od 776 roku p.n.e. zaczęto liczyć czas przez olimpiady czyli czteroletnie odcinki pomiędzy igrzyskami. Pojecie olimpiady, którym obecnie określa się igrzyska zmieniło więc swoje znaczenie. Nagrodami były wieńce z gałązek oliwki oraz sława. Liczyło się tylko zwycięstwo, zdobywcy drugich i trzecich miejsc się nie liczyli. Najważniejsza była arete czyli dzielność nie zaś nagrody materialne. Obecnie zwycięzcy także są nagradzani i symbolicznie, nawiązując do starożytnych igrzysk zwycięzcy również otrzymują, oprócz medali wieńce. Mimo, że dyscypliny nieco się zmieniły współczesne igrzyska mają bardzo wiele cech wspólnych z greckimi igrzyskami na przykład to, że odbywają się cyklicznie- co cztery lata.
Podsumowywując to, co napisałem mogę z całą pewnością stwierdzić, że w współczesnym świecie jakże przepełnionym nowymi technologiami możemy z łatwością doszukać się śladów kultury i sztuki greckiej. Często nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy, a wystarczy tylko trochę zainteresowania.
Nauczmy się widzieć, a nie tylko patrzeć..