Rynek- to proces wymiany w trakcie którego negocjuje się warunki wymiany (lub miejsce wymiany dóbr i usług).

Klasyfikacje rynków :

ze względu na rodzaj towaru (co jest przedmiotem obrotu), towarowy, pracy, kapitałowy,

ze względu na zasięg: lokalny, regionalny, ogólnokrajowy, międzynarodowy

ze względu na zgodność z prawem: formalny( legalny) nieformalny (nielegalny)

ze wzgledu na role kons/prod: rynek klienta i producenta

1.Scharakteryzuj typy rynku monopolistycznego.

Rynek monopolistyczny dzielimy na:

Monopol absolutny - występuje tam, gdzie istnieje niedostatek konkurencji i produkcja jest zdominowana przez jedną firmę. Może on przybrać formę monopolu naturalnego - występuje, gdy podaż jakiegoś produktu lub usługi jest świadomie ograniczona tylko do jednego przedsiębiorstwa, najczęściej w usługach publicznych: energetyka, gaz, wodociągi itp.

Oligopol - występuje, gdy na rynku działa kilku silnych monopolistów, którzy opanowali rynek zbytu np. produkcja samochodów, sprzętu elektronicznego, papierosów. Na rynku tym jeden z największych producentów i o najmniejszych kosztach wytwarzania może objąć przywództwo cenowe, a inni oligpoliści muszą dopasować swoje ceny do cen ustalonych przez lidera w celu utrzymania swoich udziałów.

Konkurencja monopolistyczna - występuje najczęściej na rynkach lokalnych a charakteryzuje się tym, że produkty rynkowe są zróżnicowane i mają bliskie substytuty

3. Omów rodzaje popytu i czynniki wpływające na jego rozmiary

Popyt - jest to ilość dobra (bądź usługi) , jaką nabywcy gotowi są kupić w określonym czasie przy danym poziomie ceny.

Popyt efektywny - popyt na dobra ekonomiczne i usługi, mający pokrycie w realnej sile nabywczej konsumentów

Popyt potencjalny - popyt na dobra ekonomiczne i usługi nie mający koniecznie pokrycia w realnej sile nabywczej konsumentów (dobra, które chcemy nabyć w przeszłości)

Popyt globalny - efektywny popyt na wszystkie dobra i usługi w danym kraju i w danym okresie.

Czynniki wpływające na rozmiary popytu

1. cena - danego dobra, suma pieniędzy jaką należy zapłacić za jego jednostkę. Czym większa cena danego dobra tym go niechętnie kupujemy a czym mniejsza i rozsądna która jesteśmy w stanie zapłacić to dobro kupujemy.

2. Realny dochód - kwota jaką dysponujemy i możemy przeznaczyć na zakup danego dobra bądź usługi

3. Preferencje i gusta konsumentów - ozn. to że nie każdy konsument jest zainteresowany produktem tym który podoba się innemu konsumentowi i odwrotnie, oraz moda na którą jesteśmy podatni.

4. Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych - (dobro substytucyjne dobro którym możemy zastąpić inne dobra) (dobra komplementarne - to dobre które konsumujemy razem np. szczoteczka do zębów z pastą do zębów). Jeśli cena dobra wzrasta możemy go zastąpić substytutem czyli dobrem o tym samym znaczeniu ale o mniejszej wartości.

5. Liczba i struktura ludności i kupujących.

6. Oczekiwania dotyczące zmian cen i dochodów

7. Pozostałe (np. rekomendacja przyjaciela, lekarza, obejrzenie reklamy w tv. Danego produktu)

4. Omów i przedstaw graficznie prawo popytu i jego paradoksy.

Prawo popytu - wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów, czyli że wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu a niższym cenom - większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu. (ceteris paribus - wszystkie czynniki są stałe oprócz ceny dobra)

Paradoksy

• paradoks Giffena (wzrost popytu mimo wzrostu ceny - dot. Dóbr niższego rzędu tj. chleb, cukier, ziemniaki

• paradoks Veblena (wzrost popytu mimo wzrostu ceny - dot. Dóbr luksusowych, będących przedmiotem pokazowej konsumpcji (np.: lux samochody, futra)

5. Określ podaż oraz czynniki wpływające na jej rozmiary. Omów prawo podaży.

Podaż - jest zestawieniem ilości dóbr, jakie producenci są gotowi sprzedać w określonych warunkach przy danej cenie i określonym czasie.

Czynniki wpływające na wielkość podaży

• cena danego dobra czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki danego dobra

• produkcja (od czego zależy wielkość produkcji: wyposażenie techniczne, liczba zatrudnionych, posiadane surowce i materiały i za jaką cenę były zakupywane, technologie

• wielkość zapasów

• ubytki (produkcja nie trafiona)

• handel zagraniczny (export zmniejsza, import zwiększa rozmiary podaży)

• liczba producentów na danym rynku

Prawo podaży Wzrost ceny danego dobra powoduje zwiększenie opłacalności jego produkcji , co zachęca wytwórców do odpowiedniego przestawienia produkcji i wytwarzania większej ilości tego dobra, co w efekcie zwiększa podaż i odwrotnie spadek ceny. (ceteris paribus - wszystkie czynniki są stałe oprócz ceny dobra)

6.Cena jej rodzaje i elementy.

Cena - pieniężne wyrażenie wartości danego dobra.

Rodzaje cen -wolno rynkowa, -orientacyjna, -administrowane (kartelowa /lider/ lub na zasadzie kalkulacji, i urzędowa odpowiednie organy państwa lub publiczne).

Elementy składowe ceny to: koszty materiałowe, koszty amortyzacji, koszty osobowe, koszty finansowe (składki na ubezpieczenia społeczne, czynsze dzierżawcze, opłaty za korzystanie z urządzeń komunalnych, nieściągalne długi itp.), akumulacje finansowe (zysk, VAT, akcyza, cło itp.)

Rodzaje cen:

• Cena hurtowa- cena zbytu + marża hurtowa;

• Cena detaliczna - cena hurtowa + marża detaliczna

• Cena maksymalna- wprowadzana na ogół w sytuacji braku pewnych dóbr na rynku. D>S w celu ochrony konsumenta przed nadmiernie wysokimi cenami. Nie można żądać wyższej ceny!

• Cena minimalna celem jest podwyższenie cen dla producenta lub dostawców. Dane dobro nie może być sprzedawane poniżej tej ceny S>D.

Funkcje cen: informacyjna, redystrybucyjna, stymulacyjna.

8. Omów przyczyny i przedstaw graficznie wzrost i spadek popytu

Wzrost popytu - wzrost dochodów konsumenta, cen innych dóbr czy zmiana jakiegokolwiek innego czynnika zwiększająca zainteresowanie danym dobrem powoduje, że wielkość popytu na to dobra rośnie przy każdej cenie. Wzrost popytu przedstawiamy jako przesunięcie krzywej popytu na prawo.

Spadek popytu spadek dochodów konsumentów cen innych produktów lub zmiana jakiegokolwiek innego czynnika zmniejszającego zainteresowanie danym dobrem powoduje że wielkość popytu na to dobro maleje przy każdej cenie. Spadek popytu przedstawimy jako przesunięcie krzywej popytu w lewo

9. Omów przyczyny i przedstaw graficznie wzrost i spadek podaży.

Wzrost podaży zmniejszenie kosztów produkcji ulepszenie technologii lub zmian jakiegokolwiek innego czynnika zachęcająca do wzrostu produkcji powoduje, że wielkość podaży danego dobra rośnie przy każdej cenie. Wzrost przedstawiamy jako przesunięcie krzywej podaży na prawo.

Spadek podaży wzrost kosztów produkcji pogorszenie ich warunków lub zmiana innego czynnika mającego negatywny wpływ na ofertę producentów że wielkość podaży dobra maleje przy każdej cenie. Spadek podaży przedstawiamy jako przesunięcie krzywej podaży na lewo.

10. Co to jest równowaga rynkowa i nierównowaga rynkowa, jakie są konsekwencje. Przedstaw graficznie

Równowaga rynkowa to taka sytuacja na rynku kiedy producenci mogą sprzedać cały swój towar a konsumenci mogą cały ten towar kupić. Czyli wielkość popytu = wielkość podaży. Na rynku takim nie występują nadwyżki ani niedobory towarów.

Nierównowaga rynkowa występuje wtedy kiedy cena jest wyższa lub niższa od ceny równowagi, analogicznie są wtedy niedobory lub nadwyżki. Tzn towar oferowany przez producentów nie znajdzie (w całości) lub znajdzie (i go zabraknie) zainteresowanie wśród konsumentów.

Cena równowagi jest to jedyna cena, przy której wielkość popytu równa się wielkości podaży przy tej cenie na rynku na i pojawiają się ani nadwyżki ani niedobory i wszystkie transakcje mogą być zrealizowane.

11. Omów cenową elastyczność popytu i jej miary.

Cenowa elastyczność popytu mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu oblicza się na podstawie:

ΔP ΔC e_p - współczynnik cenowej elast. popytu

e_p = -- ------ : ------ ΔP - przyrost (spadek) popytu na skutek zmiany ceny

P C P - dotychczasowy popyt przy cenie C

ΔC - przyrost (spadek) ceny towaru

C dotychczasowa cena

Wyróżnia się 3 podstawowe kategorie cenowej elastyczności popytu:

• e_p > 1 elastyczność wysoka - procentowa zmiana popytu jest wyższa niż procentowa zmiana ceny

• e_p = 1 elastyczność jednostkowa - ......jw.......... jest taka sama jak....jw.....

• e_p < 1 elastyczność niska - ...........jw.....jest niższa niż.....jw.....

Współczynnik cenowej elastyczności popytu informuje nas o reakcji konsumenta na zmieniające się ceny towarów.

Najważniejszym czynnikiem decydującym o elastyczności popytu jest łatwość zastąpienia danego dobra innym dobrem o podobnym przeznaczeniu. Dlatego towary, które mają liczne substytuty charakteryzują się wysoką elastycznością i odwrotnie - brak substytutów powoduje niską elastyczność.

12. Prawo Engla i wnioski
Prawo Engla „W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza”

prawo to formułuje zależność pomiędzy wzrostem dochodów gospodarstw domowych (lub społeczeństw) a zmianami udziału w nich wydatków na żywność. Stwierdza ono, że w średnio zamożnych gospodarstwach domowych (społeczeństwach) wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na żywność maleje.

Oznacza to więc, że z przyrostu dochodu na żywność wydaje się mniej niż na zakup innych dóbr i usług oraz na oszczędności, zatem wydatki na żywność rosną wolniej niż pozostałe wydatki i oszczędności łącznie. Prawo Engla nie odnosi się do gospodarstw domowych (społeczeństw) biednych i bogatych.

W tych pierwszych wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost udziału wydatków na żywność - przyrost dochodów wydatkowany jest przede wszystkim na poprawę stopnia zaspokojenia potrzeb żywnościowych, zatem rosną one szybciej niż pozostałe wydatki.

W gospodarstwach domowych (społeczeństwach) bogatych wydatki na żywność, wobec wysokiego stopnia zaspokojenia tych potrzeb, nie ulegają zmianie, a cały przyrost dochodu wydatkowany jest na inne dobra i usługi lub przeznaczany na oszczędności - udział wydatków na żywność w dochodach maleje.

13. Omów elastyczność dochodową popytu i jej miary oraz interpretacja graficzna.

Dochodowa elastyczność popytu jest stosunkową zmianą popytu na dane dobro podzieloną przez stosunkową zmianę dochodu. Wyraża się wzorem:

ΔP Δd e_{d -} współczynnik dochodowej elastyczności popytu

e_{d =} ------- : --------- ΔP - przyrost lub spadek popytu

P d P - dotychczasowy popyt przy dochodzie d

Δd - przyrost lub spadek dochodu

d - dotychczasowy dochód konsumenta

20. Przedstaw i omów cele działalności konsumenta z punktu widzenia teorii użyteczności.

UŻYTECZNOŚĆ to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra. Dobro jest tym użyteczniejsze im intensywniej zaspokaja określoną potrzebę. Człowiek z reguły dąży do zaspokojenia najbardziej intensywnych potrzeb (wyżywienie, odzież, mieszkanie itp.). Dopiero po ich zaspokojeniu pojawiają się potrzeby wyższego rzędu związane z komfortem życia. Na tej podstawie zaobserwowano prawidłowość, że w miarę wzrostu zapasu lub spożycia jakiegoś dobra jego użyteczność całkowita rośnie wolniej niż wzrasta zapas .

21. Prawo Gossena

I PRAWO GOSSENA: PRAWO MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ. W miarę konsumpcji kolejnych, jednakowych jednostek danego dobra, spada użyteczność krańcowa. (uwaga! użyteczność krańcowa może nawet zacząć przyjmować wartości ujemne).

II PRAWO GOSSENA to warunek maksymalizacji użyteczności całkowitej konsumenta . wynika z niego że aby konsument maksymalizował użyteczność całkowitą, stosunek użyteczności krańcowych dobra xA, do xB musi być równy stosunkowi ceny dobra xA do ceny dobra xB.

użyteczność krańcowa dobra A użyteczność krańcowa dobra B

cena dobra A cena dobra B

22. Krzywa obojętności na czym polega mapa preferencji konsumenta

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI jest zbiorem takich kombinacji ilości dóbr, które konsument ceni sobie jednakowo wysoko. Krzywa obojętności ma zawsze kształt paraboli, wygiętej w kierunku układu współrzędnych.

Każdy punkt na krzywej oznacza wybór, który jest przez konsumenta jednakowo preferowany. Wszystkie punkty, znajdujące się ponad krzywą są bardziej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej. Wszystkie punkty, znajdujące się poniżej krzywej są mniej preferowane od każdego punktu, leżącego na krzywej.
Zadowolenie konsumenta może mieć różny poziom, dlatego też można wykreślić nieskończoną liczbę krzywych obojętności - powstaje wówczas mapa gustów(preferencji) konsumenta.

Mapa preferencji konsumenta to zbiór w danym układzie krzywych obojętności.

25. Kapitał przedsiębiorstwa i jego rodzaje.

Kapitał przedsiębiorstwa może wystąpić pod postacią:

• rzeczową - maszyny, urządzenia, materiały itp.

• Niematerialną - znak firmowy, patenty licencje

• Pieniędzy

• Papierów wartościowych

Z punktu widzenia źródeł pochodzenia kapitał może być:

• Własny wnoszony przez właścicieli przedsiębiorstw niezależnie od formy jego własności (indywidualny właściciel, drogą wykupu akcji, wnoszony przez skarb państwa czy zagranicznego inwestora). Formy kapitału własnego w przedsiębiorstwach prywatnych: założycielski oraz rezerwowy.

• Kapitał obcy - zobowiązania, kredyty, dłużne papiery wartościowe

Rodzaje kapitału z pkt. widzenia ich roli w procesach produkcyjnych:

• kapitał trwały (środki trwałe aktywne i pasywne, przyrost głównie drogą inwestycji, amortyzacja, zysk, zadłużenie

• kapitał obrotowy surowce, materiały, energia, opakowania, paliwa, zasoby pracy, technologie, zasoby informacyjne (czyli inf na temat: trendów w zakresie wytwarzania danych produktów w różnych przedsiębiorstwach, branżach, trendy w zakresie kształtowania się pracy, realizowanie technologii, poziom ich nowoczesności, jakość produktów, prognozy spożycia produktów. Źródła inf: wywiadownie, urzędy statystyczne itp.)

• kapitał niewidzialny tworzą go zasoby ludzkie o specjalnym, niepowtarzalnym zespole umiejętności profesjonalnych i konkurencyjnych wobec innych organizacji. Wysoki poziom tych umiejętności jest efektem wykształcenia, dokształcenia, doświadczenia w pracy, również talentu i cech osobowości i zaangażowania pracowników.

26. Koszty przedsiębiorstwa i jego rodzaje.

-zmienne (płace pracowników produkcyjnych, koszty surowcow, materiałów, opłat, opakowań, transportowe)

-stałe ( płace pracowników administracji i obsługi, zużywania się budynków, maszyn, urządzeń, użytkowania ziemi, lokalu, koszty kredytów, niektóre podatki)

- stały (KS) nakład niezależny od wielkości produkcji w danym czasie, np. amortyzacja urządzeń.

-zmienny (KZ) nakład zmieniający się wraz z wielkością produkcji, np. nakłady na surowce, płace.

- całkowity(KC) ogólny nakład niezbędny do wytworzenia określonej wielkości produkcji, powodujące efektywniejsze wykorzystanie istniejących możliwości produkcyjnych.

-Krańcowy, marginalny (KK) (KM) zmiana kosztu całkowitego, wywołana wytworzeniem kolejnej jednostki produktu lub usługi.

-Przeciętny całkowity (PKC) iloraz całkowitego kosztu przez liczbę wyprodukowanych jednostek produktów. Może być odniesiony do kosztów stałych i kosztów zmiennych

27. Na czym polega techniczne i ekonomiczne optimum produkcji.

Optimum ekonomiczne -określa minimalizację przeciętnych kosztów wytwarzania

Optimum techniczne - określa maksymalizację zysku całkowitego

=

Krzywa podaży

Cena P

0 50 S2 S1 podaż S

P2

P1

Jeżeli cena danego produktu maleje to jego popyt rośnie, a jeżeli cena dobra rośnie to popyt na jego maleje

D

S

D2 Qe S2 podaż (S) popyt (D)

Cena P

P2

Pe

P1

P2

P1

0 50 S2 S1 podaż S

Cena P

Spadek podaży

Spadek podaży następuje zawsze wtedy gdy produkcja dobra staje się mniej opłacalna niż poprzednio wskutek zmiany jaka nastąpiła producenci są gotowi wytwarzać po każdej cenie mniej danego dobra

Wzrost podaży następuje zawsze wtedy, gdy produkcja dobra staje się bardziej opłacalna, czyli łatwiejsza lub tańsza niż poprzednio

P2

P1

0 50 S2 S1 podaż S

Cena P

Wzrost podaży

spadek popytu

Cena P

0 50 D2 D1 popyt D

P2

P1

Spadek popytu następuje zawsze wtedy gdy zdarzy się coś co czyni dobro mniej atrakcyjnym. Wskutek tej zmiany konsumenci są gotowi kupić po każdej cenie mniej danego dobra niż poprzednio

Krzywa popytu

Cena P

0 50 D2 D1 popyt D

P2

P1

Wzrost popytu następuje zawsze wtedy gdy zdarzy się coś co czyni dane dobro atrakcyjniejszym dla konsumentów. W efekcie są oni gotowi kupić po każdej cenie większą ilość tego dobra niż przedtem

wzrost popytu

Cena P

0 50 D2 D1 popyt D

P2

P1

---