1. MEDYTACJA - Nikt nie jest samotną wyspą
Pierwsza Księga Samuela (18, 1.3; 19, 1-2.4; 20, 3.12-17)
Dusza Jonatana przylgnęła całkowicie do duszy Dawida. (…) Jonatan zawarł z Dawidem związek przyjaźni, umiłował go bowiem jak samego siebie. (…) Saul namawiał syna swego Jonatana i wszystkie sługi swoje, by zabili Dawida. Jonatan jednak bardzo upodobał sobie Dawida. Uprzedził więc Jonatan Dawida, mówiąc: «Ojciec mój, Saul, pragnie cię zabić». (…) Jonatan mówił życzliwie o Dawidzie ze swym ojcem Saulem; powiedział mu: «Niechaj nie zgrzeszy król przeciw swojemu słudze Dawidowi! Nie zawinił on przeciw tobie, a czyny jego dla ciebie bardzo pożyteczne». (…) Odpowiedział jeszcze Dawid, mówiąc: «Na pewno wie twój ojciec, że darzysz mnie życzliwością, i powie sobie: Nie dowie się o tym Jonatan, aby się nie zasmucił». (…)
Rzekł Jonatan do Dawida (...): «Niech Pan to uczyni Jonatanowi i tamto dorzuci, jeśli w wypadku, gdy mojemu ojcu spodoba się wyrządzić ci krzywdę, nie zawiadomię cię bezpośrednio i nie odprawię tak, abyś mógł odejść spokojnie. A Pan niech będzie z tobą, tak jak był przedtem z moim ojcem. A jeżeli jeszcze będę żył, chyba okażesz mi miłosierdzie w imię Pańskie? A gdy umrę, nie odbieraj życzliwości twojej mojemu domowi na wieki, nawet wtedy, gdy Pan usunie wszystkich wrogów Dawida z powierzchni ziemi». I zawarł Jonatan przymierze z domem Dawida, by Pan dokonał odwetu na wrogach Dawida. Jeszcze raz zaprzysiągł Jonatan Dawida w imię wielkiej miłości ku niemu, kochał go bowiem jak samego siebie.
Przyjaźń Dawida i Jonatana
Jonatan to postać szczególna: był człowiekiem szczerym i pokornym, najstarszym synem króla Izraela - Saula. Wspomagał ojca podczas rządów, chociaż nie zawsze zgadzał się z jego decyzjami. Saul, kiedy obejmował urząd króla narodu wybranego, także odznaczał się wielką pokorą, lecz z biegiem lat urósł w pychę, co spowodowało, że Bóg zwrócił swe oblicze na Dawida. Jonatan i Dawid poznali się po walce stoczonej przez Dawida z Goliatem. Jonatan zawarł związek przyjaźni z Dawidem. Oddał mu swój płaszcz, miecz, łuk oraz pas. Już wkrótce miało się też okazać, jak trwała będzie ta przyjaźń. Sukcesy Dawida wzbudziły w Saulu tak wielką zazdrość, że namawiał różnych ludzi, w tym Jonatana, by go zabili. Jonatan ostrzegał jednak Dawida przed grożącymi mu niebezpieczeństwami, a z czasem stał się pośrednikiem między przyjacielem a własnym ojcem, który ciągle szukał sposobności, by się go pozbyć. Saul, zdając sobie sprawę z przyjaźni, jak zawiązała się między jego synem a Dawidem, nie omieszkał wypowiedzieć w złości słów, które bardzo dotknęły Jonatana. Ale nawet te słowa nie były w stanie zachwiać jego wierną postawą wobec Dawida. Wręcz przeciwnie: jeszcze bardziej go przekonały, że musi wspierać swego przyjaciela. Jonatan, wiedząc, że jego ojciec ma złe zamiary, pomógł Dawidowi ujść cało - odwiedzał go jednak w miejscach schronienia oraz umacniał go w Bogu, by nie tracił ducha. Czynił to z autentycznej miłości do Dawida.
Ci dwaj Izraelici byli wielkimi przyjaciółmi, a najwspanialsze jest to, że ich przyjaźń nie opierała się tylko na pięknych słowach i deklaracjach, jak to niejednokrotnie bywa dziś. Stan serca prowadził ich do konkretnych czynów. Jonatan okazał swą przyjaźń Dawidowi, pomagając mu uciec od Saula, co w konsekwencji mogło narazić go na gniew ojca i bardzo surową karę. Dawid nie pozostał dłużny Jonatanowi, a także jego potomkom, gdy Jonatan i Saul zginęli w jednej z bitew.
To, jakim człowiekiem i jakim przyjacielem był Jonatan, najpełniej oddają słowa, które wyrzekł do Dawida: „Ty będziesz panował nad Izraelem, ja zaś będę drugim po tobie”. Na rzecz Dawida zrezygnował z panowania. Tę przyjaźń docenił Dawid podczas swoich rządów, okazując wielką życzliwość rodzinie Jonatana, zwłaszcza jego chromemu synowi. Trzeba przyznać, że Jonatan był niezwykłym człowiekiem, choć życie postawiło go w trudnej sytuacji. Z jednej strony w głębi serca szanował swego ojca, a z drugiej pozostał wierny przyjacielowi. Jonatan uczy nas przy tym, że w przyjaźni należy coś z siebie dać i nie szukać korzyści dla siebie samego.
Przyjaźń - bo nie samym domem żyje człowiek i nikt nie jest samotną wyspą
Nie samym domem - więzami rodzinnymi z bliskimi - żyje człowiek, dlatego szuka i potrzebuje różnych innych środowisk, w których może się rozwijać. Człowiekowi niezwykle potrzebni do życia są przyjaciele - stąd tak wielką wagę przywiązuje on do zawieranych przyjaźni. Przyjaźń jest jedną z najistotnych więzi łączących ludzi. Szczera przyjaźń ujawnia się w bezinteresownym uczestniczeniu w szczęściu lub nieszczęściu drugiej osoby, oznacza utożsamianie się z osobą obdarzoną przyjaźnią, dzięki empatii, czyli współodczuwaniu. Arystoteles nazywał przyjaźń cnotą i uważał, że istnieje kilka rodzajów przyjaźni: idealna (będąca wartością samą w sobie) oraz takie, z których każda ma spełniać pewien określony cel (przyjemność lub użyteczność). Nie można jednak mówić o prawdziwej przyjaźni, gdy buduje się ją jedynie na fundamencie przyjemności (np. cielesnej), użyteczności czy interesowności. Najczęściej z przyjaźnią kojarzone są: bezinteresowność, zaufanie (które jest warunkiem zawarcia przyjaźni), życzliwość, odpowiedzialność, lojalność, wierność, dobrowolność, równość pozycji, pomoc, wspólna aktywność, wsparcie emocjonalne.
To, że ktoś traktuje kogoś jak przyjaciela, nie oznacza jednak, że między tymi osobami istnieje faktyczna więź przyjaźni. Nieczęsto bowiem ktoś, kto mówi, że „przyjaźni się z kimś“, rzeczywiście spełnia warunki zaistnienia autentycznej przyjaźni. Obecnie używa się słowa „przyjaciel“ w jego specyficznym współcześnie, a przez to nie do końca właściwym rozumieniu. Określa się tak kogoś, z kim często spędza się czas („kumpluje się“), z kim ma się jakieś wspólne zainteresowania lub po prostu nazywa się w ten sposób partnera seksualnego.
Każdy z nas chciałby mieć przyjaciół, czy też przyjaciela. Niekiedy jednak chęć odniesienia sukcesu, bycia na piedestale oraz trudne doświadczenia wystawiają przyjaźń na próbę. Współcześnie bardzo często mamy również tendencję do tego, by odgrywać w kontaktach międzyludzkich pewne role, na przykład słabszego, poszukującego opieki i pomocy, lub bardziej doświadczonego mędrca - mentora, który z wyżyn swojej mądrości i doświadczenia poucza drugiego, jak należy żyć. Gdy taka sytuacja ma miejsce w przyjaźni i takie role ulegają stabilizacji, przyjaźń przestaje spełniać swoje funkcje. Staje się bowiem pewną grą psychologiczną, która być może daje coś „grającym“, ale nie podnosi jakości ich życia. Taki związek z pewnością przyjaźnią w pełnym tego słowa znaczeniu nie jest i nie może być. Zdecydowanie wykracza bowiem poza to, czym prawdziwa przyjaźń jest i ku czemu prowadzi - diametralnie różni się od przykładu przyjaźni Jonatana i Dawida.
Trudności w przyjaźni
Przyjaźń jest z reguły potrzebna do wykonywania pewnych zadań, które przerastają możliwości jednego człowieka. Jeśli takie trudne zadania Bóg stawia przed człowiekiem, to także daje mu do pomocy przyjaciela. A więc przyjaźń czyni możliwym to, co bez przyjaźni jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Przyjaźń umacnia człowieka, daje dodatkową siłę.
Przyjaźń gwarantuje wolność. Wydaje się, że jeśli biorę odpowiedzialność za drugiego człowieka, to jestem przygnieciony ciężarem tej odpowiedzialności. Odpowiedzialność zawsze jest ciężka. Ale odpowiedzialność, jaka mieści się w przyjaźni, nie tylko nie przygniata, ale czyni człowieka jeszcze bardziej wolnym. Pozwala mu bowiem przyjąć tak wielką wartość, jaką jest serce drugiego człowieka, i ofiarować za nie nawet własne życie. Prawdziwa przyjaźń pomaga wspiąć się w górę - sięgać po to, co jest najcenniejsze. Autentyczna przyjaźń pomaga stać się lepszym.
Przyjaźń oparta jest na szczerości - na przyjęciu człowieka takim, jakim jest, razem z jego słabościami. Jest zbudowana na umiłowaniu prawdy. Dlatego przyjaźń wymaga zaufania. To zaufanie nie wyklucza tajemnicy. Przyjaciel może mieć tajemnicę, może mieć nawet bolesne tajemnice, ale to nie przekreśla zaufania. Ile razy w przyjaźni pojawia się zwątpienie w przyjaciela, tyle razy przecina ono więzy przyjaźni.
Innym elementem niezbędnym dla istnienia tej przyjaźni jest zaufanie. To zaufanie wiąże się ściśle z wiarą. Tak więc, aby móc się z kimś przyjaźnić, trzeba ufać, że osoba nazywana przyjacielem nie zwodzi nas, że można postępować zgodnie z jej radami, że nam nimi nie tylko nie zaszkodzi, lecz przeciwnie, właściwie pokieruje naszym życiem i pomoże nam je dobrze ukształtować. Zaufanie przyjacielowi przejawia się w podążaniu za jego radami, wskazówkami i życzeniami.
Przyjaźń ma wiele form. Najbardziej upragniona to ta, w której przyjaciel stoi blisko, ramię przy ramieniu, przez wiele lat. Bywają jednak przyjaźnie łączące ludzi, mimo iż dzielą ich tysiące kilometrów, i to przez długie lata. Przyjaźń żyje, pokonując wszystkie odległości przestrzeni i czasu. Przyjaciela nie szuka się, ale się go odkrywa spośród wielu innych osób.
Najważniejsza w przyjaźni jest miłość. Ona jest czymś więcej niż samą więzią uczuciową istniejącą między prawdziwymi przyjaciółmi. Miłość to troska o drugiego, o jego życie, rozwój, szczęście, dobro.
Mówiąc o przyjaźni zazwyczaj jesteśmy świadomi, że przyjaciele powinni wzajemnie sobie pomagać. Niespełnienie przez drugą osobę postawionych jej oczekiwań często kończy więź, którą szumnie nazywano przyjaźnią, chociaż tak naprawdę nigdy nią nie była. Takie sytuacje ukazują, jak trudną sprawą jest przyjaźń, a także dobitnie świadczą o kryzysie przyjaźni w dzisiejszym świecie. Istnieją bowiem osoby, które w przyjaźni szukają jedynie azylu, aby za wszelką cenę mieć do czegoś lub kogoś prawo. Prawdziwy przyjaciel to osoba, która zarówno daje coś drugiej osobie, którą darzy uczuciem przyjaźni, ale też chętnie przyjmuje od niej to, czym ona chce ją obdarować, podzielić się z nią.
Trudnym problemem jest bezwarunkowość akceptacji przyjaciela. Istnienie przyjaźni nie oznacza automatycznie tego że, wszystko, co robi mój przyjaciel, jest dobre (dla niego lub dla innych). Właśnie w imię troski o przyjaciela, w imię właściwie pojętej przyjaźni, trzeba nieraz nawet bardzo mocno zwrócić mu uwagę, gdy czyni on źle.
Wierząc, że przyjaciołom zależy na nas, budujemy poczucie własnej wartości. Każdy z przyjaciół jest inny, ma własną historię, swój sposób wyrażania uczuć, okazywania sympatii i zaufania, każdy z przyjaciół coś od siebie wnosi do tej relacji głęboko osobistej, a także obdarowuje drugiego. Najsilniejsze więzy przyjaźni łączą nas z ludźmi genetycznie do nas podobnymi. Ale trzeba także pamiętać, że przyjaciel to nie psychoterapeuta i nie istnieje jedynie po to, abyśmy przy nim czuli się dobrze i bezpiecznie oraz rozwiązywali swoje problemy...
Pytania do refleksji:
- Czym jest prawdziwa przyjaźń?
- Jakie są podstawowe zasady prawdziwej przyjaźni?
- Gdzie szukam przyjaciół i przyjaźni?
- Jakich ludzi obdarzam swoją przyjaźnią? Jakimi przyjaciółmi się otaczam?
- Czym kieruję się wybierając swoich przyjaciół?
- Na jakich wartościach i postawach buduję i opieram swoją przyjaźń?
- Czy chcę uczyć się od innych?
- Czego mogę się nauczyć od Jonatana i Dawida na temat przyjaźni?
MODLITWA ZA PRZYJACIELA
Ojcze,
Proszę Cię, byś pobłogosławił mojego przyjaciela.
Proszę Cię, abyś udzielił swej łaski jego duszy w tej właśnie chwili.
Gdzie jest ból, daj mu swój pokój i miłosierdzie.
Gdzie jest zwątpienie, udziel na nowo ufności w Twoją moc działania.
Gdzie jest zmęczenie lub wyczerpanie, proszę Cię,
byś udzielił mu zrozumienia, cierpliwości i siły, gdy będzie uczył się
poddawania Twojemu prowadzeniu.
Gdzie jest duchowy zastój, proszę Cię,
byś go odnowił przez objawienie Twojej bliskości
i przez pociągnięcie go ku większej zażyłości z Tobą.
Gdzie jest strach, objaw Twoją miłość i udziel mu Twojej odwagi.
Gdzie jest grzech, który blokuje, ujawnij go
i zerwij jego panowanie nad życiem mojego przyjaciela.
Udziel mu także swojego błogosławieństwa, aby nie doznał niedostatku.
Daj mu dar rozróżniania, by rozpoznawał siły zła wokół niego,
a także objawiaj moc, którą ma w Tobie, by je pokonywać.
Proszę Cię, byś uczynił to w imię Jezusa.
Amen.
Ks. Andrzej Wołpiuk (Bielsko Biała)
Cz@t ze Słowem!
MEDYTACJA I, marzec 2014
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
W drodze na XXXI Światowy Dzień Młodzieży - KRAKÓW 2016
www.kdm.org.pl, www.krakow2016.com