Temat: Nefron. Wytwarzanie moczu.

NEFRON:

Pojedynczy nefron składa się z ciałka nerkowego i kanalika. Ciałko nerkowe stanowi kłębuszek naczyń włosowatych, który otoczony jest przez torebkę kłębuszka zwaną TOREBKĄ BOWMANA.

Światło torebki przechodzi w kanalik kręty I-rzędu, tzw. bliższy, następnie w pętlę nefronu zwaną pętlą Henlego, zbudowaną z ramienia zstępującego i wstępującego, a potem kanalik II-rzędu, zwany dalszym, który jest końcową częścią nefronu. Kanalik dalszy uchodzi do kanalika zbiorczego. Do jednego kanalika uchodzi kilka kanalików II-rzędu.

WYTWARZANIE MOCZU

Filtracja zachodzi w ciałkach nerkowych. Krew płynąca w naczyniach włosowatych kłębuszka jest oddzielona od światła torebki Bowmana „filtrem” utworzonym przez śródbłonek naczyń włosowatych. Ciśnienie krwi w kłębuszkach naczyń włosowatych jest wyższe w stosunku do ciśnienia w torebce Bowmana, co sprzyja przebiegowi filtracji. Z osocza do światła torebki przepuszczana jest woda, elektrolity, część albumin i hemoglobiny, niskocząsteczkowe związki organiczne.

Produkt z przesączu kłębuszkowego nazywa się moczem pierwotnym. W ciągu doby nerki człowieka filtrują 150-180 dm3 moczu pierwotnego, co oznacza, ze w ciągu doby osocze krwi jest ok. 40 razy przefiltrowane. Skład moczu pierwotnego jest podobny do osocza.

RESORPCJA:

Mocz pierwotny tworzony w ciałkach nerkowych przepływa przez kanaliki nefronu, w których to następuje resorpcja zwrotna wielu składników. Powoduje to zmianę składu moczu. Powstały produkt pozbawiony jest wielu składników, które znajdowały się w moczu pierwotnym, np. białka, węglowodany, niektóre sole mineralne, witaminy.

Resorpcja kanalikowa ma charakter aktywny i bierny. Transport aktywny odbywa się na zasadzie osmotycznym i elektrycznym. Tak przenoszone są: aminokwasy, glukoza, kwas moczowy, ciała ketonowe, Na, K.

Na zasadzie resorpcji biernej wchłaniane są zwrotnie: woda, mocznik, kreatynina, chlorki, i inne.

MOCZ I JEGO WYDALANIE:

W ciągu doby dorosły człowiek wydala ok. 1000-1500 cm³ moczu.

Skład moczu:

Skład moczu i jego ilość zależy od stanu fizjologicznego organizmu, środowiska życia i składu pobieranego pokarmu oraz wypijanych płynów. Około połowę rozpuszczonych w moczu substancji stanowi mocznik - produkt przemiany aminokwasów. Oprócz niego w moczu znajduje się urochrom i urobilinogen - barwniki moczowe będące produktami rozkładu hemoglobiny, kwas moczowy pochodzący z przemian kwasów nukleinowych, kreatynina - z przemian azotowych, zwłaszcza w mięśniach oraz jony sodowe, potasowe, wapniowe, magnezowe, chlorkowe, siarczanowe (VI) i fosforanowe. Średnia dobowa produkcja moczu wynosi około 1,5 dm³.

Ilość, skład i właściwości moczu mają znaczenie diagnostyczne i informują o stanie fizjologicznym organizmu. Obecność białek i hemoglobiny wskazuje na schorzenia zapalne nerek i uszkodzenie kłębków oraz cewek nerkowych, obecność cukru i ciał ketonowych - sugeruje cukrzycę, a zbyt duża produkcja moczu wskazuje na niewydolność przysadki mózgowe i wydzielanie ADH.

Higiena układu wydalniczego:

Nerki są organem bardzo dobrze ukrwionym. Jest to związane z wykonywaną przez nie ciągłą pracą osmotyczną i wydalniczą, co wymaga stałego zaopatrywania w tlen. W ciągu doby przez nerki przepływ ok. 1500 dm³ krwi.

Praca nerek nie może być przerwana nawet na krótki czas, ponieważ następuje wtedy zatrucie organizmu końcowymi produktami azotowej przemiany materii. Zatrzymywanie mocznika we krwi prowadzi do ciężkiego schorzenia - mocznicy, przebiegającej z objawami śpiączki, kończącej się śmiercią.

W trosce o właściwe funkcjonowanie układu należy:

- unikać przeziębień okolicy lędźwiowej ciała;

- utrzymywać w czystości zewnętrzne narządy wydalnicze, by nie dopuścić do infekcji mikroorganizmami wywołującymi zapalenia pęcherza, a gdy wnikną dalej - miedniczek i całych nerek.

Zakażenia, zwłaszcza bakteryjne, często przechodzą w stan przewlekły i powodują zniszczenie miąższu nerkowego. Przyczyną tych schorzeń mogą być ogniska zapalne w różnych częściach ciała (migdałki, zęby, zatoki) lub niektóre choroby, np. grypa, szkarlatyna, angina.

Na nerki szkodliwie wpływa alkohol, który - przesączając się przez kanaliki - niszczy je; nerka ulega zwyrodnieniu, kurczy się i porasta tłuszczem, a kanaliki zanikają. Alkohol zmniejsza też wydzielanie ADH, działając moczopędnie. Skłonność do wytrącania się z moczu rozpuszczonych w nim substancji nieorganicznych lub organicznych jest przyczyną kamicy nerkowej (moczanowej). Wytrącające się substancje w postaci kryształków ulegają zlepieniu, tworząc kamienie. Są one wydalane z moczem lub zalegają w drogach moczowych, głównie w miedniczce nerkowej i powiększają się stopniowo w skutek odkładania się na ich powierzchni nowych złogów mineralnych. Prowadzi to nieuchronnie do postępującego uszkadzania miąższu nerki na skutek zastoju moczu i zakażenia.

2

---